( رَهتـوشَگ )

دست ءَ منا بـِـدئے

                                   ( رَهتـوشَگ )

ڈیوایــے ماں دل ءَ ،
         ڈیوایــے دست کتگ
باندات ءِ شوهاز و پـولگ ءَ روان


آزمان ،
    اُمیت ءِ رَنگ
مهر ،
من ءَ بهشتاں چه ندارگے ...


سنگت ! بیلی !
منی برات و راج
ماں زِر ءِ چـَؤل و مَـؤج انت پیچ و تاب
کـِـرِچک هم نه وَشیں ،
              انیشگان اش پـُـر کـُتگ .


اوشت ،
      بــے بَر انت مـَـوت ءِ رنگ
مَوت ءِ چه نشانگاں .
راهاں که سَرگراں
           شَیطان ءِ سَکـّـیانی جو و آپ ءَ رَند ،
آپسر انت هـُـدای ءِ رنگ
مهر ءِ ترنپ
         زند ءِ زهان ءَ بیت زهاں .


چمـــے منی دل انت
         چمـــے منی سر انت
باندات ءِ رَهتـوشگاں
        منی په جی و جان
                  بیلانی دست و کوپگ انت
بــِــرّیں هزار چم و دیدگ انت
            پیرانی چم و دیدگانی دور تریں برانز ...

دست ءَ بدئے منا
دست ءَ منی بزور
اُمیت ءِ باوراں ما یک کتگ
یکیں که چادر ءَ ما بستگ انت

باور بکن منا
       نیکیں دعای ءِ گوں
باور کت اوں ترا
          راهاں که سَرگر اوں
آزاتی ءِ گوں گوانک ءَ ، جاک ءَ باں
آزاتی ءِ گوں نور ءَ
             روک ءَ باں
آزمان ءِ روکیں ماه و سَد هزاریں اشکراں
پَؤر و سُهیل دابیں استار و انگراں
آزاتی ءِ گوں بانزلاں
            آزمان و کـَـلکشاناں بال ءَ باں ...


دست ءَ منی بزور
دست ءَ منا بدئے
باندات رَهتـوشگاں تپاکی انت
          په راج و زند ءِ سَر بلندی ءَ ...


                                     کریم بلوچ _ تهل                                         14/07/09

دَســتــــــــــــــــــــــــونـــــــــــــک

دَســتــــــــــــــــــــــــونـــــــــــــک



کائے بهــار ءِ موسم ، چماں من روک کناں
دل ءِ من کـُـلّ ءِ استار ، پرتو گنــــــوک کناں

بلبل به زور ایت سازے ، سیسوگ مـَلـّــَـگے
کـَـؤگ ءِ رواج ءِ گوں من ، دل ءَ تیتوک کناں

هر وهد سمین کیت انت کوَش ءِ گوں کـَشّگاں
مارشت ءَ من بــــزوراں پر تـو هـُـدوک کناں

من یک ءَ باں ترا گوں ، وهدے که نود بئے
من واهـــــــگانی پــَـٹ ءَ ، پَرتو شَلوک کناں

مَهکان ئے گـِـیر و یات ءِ ، مـُج ئے منی پگاه
ترا شپاں په ڈیـــــــوا ، دل ءَ چه روک کناں

چمــــدار تئی په نازے ، لـُـنٹ ءِ په لـَـرزگے
زند ءِ مراد انت آسر ، «تَهل» ءَ من نوک کناں

سالونکیں راج ءِ واهگ ، نه کوه و بند ءَ بیت
کوهانی سد تلار دیم ، دُژمن ءِ هَپوک کناں


                                          کریم بلوچ _ تـَهل                                               21/07/09

سے دستونک و غزل

سے دستونک و غزل

                                             (1)

پری رنگ انت دل ءِ همرنگ پری رنگ
بــیـا زور آوری گــــوں ما مه کن جنگ

بیا بـُـرتگ دل اوں  تئی شـَتکیں بالاد
براه ءَ زانت تئیگ ءَ کــَدر و هم سـَنگ

جهان ءِ دوستیاں چه دوستتر انت ساه
دوسد ساه ندر به بنت مهرانی په ننگ

تو دگنیای ءِ گلیں شهد ئے و وشـٌــی
بهشت ءِ هم براه ئے تو  و هم  رنگ

مه بات انت هچ جهان بے لـُـڈ و ٹهل تئی
چو هر دو زند و زیب بے تو بَـیَنْت لـَنگ

بــیـــا زنـــــــد ءِ  پَری وابانی وشــی
بیا زنــــد زیمری   گالاں به کن تـَـــنگ

مراداں په ترا ســد سال به بنت ٹــهل
بیا " تهل " ءِ پروش تو هم  گــَـم ءِ وَنگ

                                             1996 ءِ آپریل


                                      (2)

مهر ءِ  ربالو ءِ  سـَـکٌ ءَ ، په کسے درد نه بیت
روشنیں آس براتاں ، وا کــَدیں  سرد  نه بیت

جی هما شاهاں که هر وهد وتی سما ءَ گولنت
کمجرات هچ وهـــد په راج ءَ ،وا شَه مرد نه بیت

رَهگوَزیں وهد ،وا عمر انت سـِد ایت چه ما بیلاں
وهد ءِ الماس هـَز ایت و ، کـَدیں واگرد نه بیت

دیر و دیر گندیں بیل انت ، سـَد بانز ءِ مـَٹ انت
زپتیں الماس په زرابے ، چو که دازرد ءَ نـه بیت

" تهل " و بد تامیں شگان انت ، په بلوچاں دَپـتر
هون برات ءِ ، وَا تئی دَؤر ءَ ، کدیں وَرد نه بیت

                                                   03/03/96


                                            (3)

ما وا زندآپ ءَ چه رَکـــاں ، کــیـــگدانی تنگتگ
بل که ملا واجه هدر ءَ ، نشتگ چمداری کتگ

بیدهیں روچاں شموشتگ دپتر و گواهاں تماں
زند سرانی یات و راهاں ، هــر وهد ڈیوا بالتگ

سوچن ءِ زانت ءَ مه چَکـٌاس،ماں ڈگار ءَ چو کمیر
هر کسءِ آپے و سَنگے ، دَؤر ءِ سـُد گام ءَ شتگ

بـَرٌ گل ءِ نام انت و مهر هم ،کوهیں زند ءِ سرسراں
یکے بودینیت دل ءَ را ، یـــکے ساه ءَ چـــوپتگ

زیب و رنگ ءِ ٹـَهل کجا و تو کجا ســَـوْلیں پری
مئی سریں گـُوَمزی گو بچکند،مهپراں که شنگتگ

داب بهارانی که رُستگ ، نوهلیں پـُـل آسمی
بهت و شررنگی گـُوَشئے که ، کلکشان نزهند کتگ

جی گلیں شر رنگ ءِ دروشم ، بودئی بکشاتگ دل َء
هم زبادئی نام داتگ ، هم سمین چه بو چتگ

"تهل" و ڈکال هر دوئیناں،چون په نیزگاری گـَل انت
گلزمین مهرانی برکت ، که هر بهار ءَ پوشتگ

  کریم بلوچ _تهل      03/01/96

تـُـرسوکیں « وانیا »

چـُـکانی دیوان
        اُرُس ءِ گیدی آزمانک
----------------
        ----------------------
تَرینـــــــــــوک :
               کریم بلوچ _ تـَهل

                                       تـُـرسوکیں « وانیا »


« وانیا » ی ءِ مات ءَ ، آرت ءَ کـَـپـَـل ءَ تـَـرّ کـُـت و سُرُشت و
بهاری ءِ چـَـک ءَ ایر کـُت تا که هَمیر به بیت . و وت همساهگ ءِ لوگ ءَ
شـُت .
 « وانیا » چه ڈنّ ءَ ، لوگ ءَ واتـَـرّ بیت . چارت ئی ، دیست ئی که کسے
لوگ ءَ نه انت . بهاری ءَ لوٹت ئی که آس ءَ روک به کنت . اِشکـُت ئی که
کسے ساه کـَـشّـگ انت ؛ کسے بـَـهاری ءَ ، « پوس پوس » کنان انت . «
جـِـنّ ، جـِـنّ انت ! » وانیا پگر کت . چه تـُرس ءَ لـَـرزگ ات ، چون چه
لوگ ءَ به تـَـچ ایت .
 همے جاور ءَ ، « وانیا » ی ءِ پاد ، بـِـرد ءَ مان آتک . بـَچـَـلـُـک
ءِ پاد مان تـَـرّ ات و کـَـپت و کوکار ئی کـُـت :
 _ منی پــِـس ! اَو منی پـس ! من ءَ مَدَت به کن ! جـِـنّ انت ! ...
 همساهگاں تـَـچاں آتک انت ، وانـَـلـُـک اش چــِـست کت . نه مـُرتگ ات ،
نه زندگ ! نیم ساه ات ! و وهدے که زانت اش که چے بیتگ ، پهکاں وانیای ءِ
سرا کند ات .

                             **************************
                                  *********************


                                     بـَـهت چار ( فال گند )


 بـَهت چـَـارے گوئشگ ات که آ هر چیز ءَ  زانت و گند ایت ؛ زانت و گند
ایت که چے بیتگ ، چے هست انت و چے بیت انت .مردماں آئی ءِ گپاں باور کتگ
ات ، و مدام آئی ءِ کـِـرّا په وتی بهت ءِ چارگ ءَ شت انت .
 یک شپے ، بهت چار ءِ لوگ ءَ آسے کـَپت . سرجمیں لوگ و ساماں سـُتک و
پـُـر بیت انت. تهنا آئی ءِ جـِـند پـَـشت کپت و رَکّ ات .آئی ءِ جند
گران واب ات و چه واب آگه نه بیت .
 روچ ءَ یک مردمے ، بهت چار ءَ سوج کت :
 _ چون ، تو بارین وتی بدیں روچاں نه زانتگ و نه دیستگ ات ؟

                *******************************************
                        **********************************
                                    ************************


چـُـکانی دیوان
   ای . آ . کریلوا
----------------
    ------------------
 تــَـــرینـــــوک :
       کریم بلوچ _ تهل

                                       شیر و روباه

 روباهے وتی زند ءَ  ، شیر ے نه دیستگ ات ، وهدے که دیست ئی ، چه ترس ءَ
یک کمے هست ات که دل پـَٹ و دل تـِـرَک به بیت .
 چیزے وهد گوئست ، روباه اَپدا شیر ءَ  دیست ، بلے اے بَریں ، په آئی ءَ
اولی بـَـر ءِ داب ءَ ، تـُرسناک نه ات .
  سومی بـَر ءَ ، روباه گوں شیر ءَ هبر کناں بیت .
                                 ______________________________
                    دومی چیزانی نزانگ ءَ         هست انت تُرسانی هـَـزانگ ءَ

شهید غلام محمد ءِ مات ءِ نام ءَ

بلوچ مات و میر کمبر ءِ مات ءِ مَٹ ودَرْوَر ، نمیرانیں شپ چراگ ، شهیدیں
غلام محمد بلوچ ءِ مات ءِ نام ءَ ، که غلام جان ءِ شهادت ءَ رند ،موتک و
مودگ ءِ بدل ءَ وتی چک و بچ ئی نازینت؛ که وتی راج و وتی راجی دود و
ربیدگانی زندگ مانگ ءَ ، په بلوچ ءِ آجو یی و آزاتی ءَ نَدر و شهید بیتگ
!
                                                           کریم بلوچ _ تهل


                                          دَستْونک

ما امیت ءِ بانـزلان ءَ ، دیـر و دیـر انت گار کتگ
کــے منا را چم کرتگ ، چو پدا بـے  سار کتگ

ملکمیت ءِ ما هدائی ،کد نه مَنّ ات هم یلاں
ما بهار ءِ بادشاهی ، مـهر ءَ بــَید انــکار کتگ

دوشی نیکی و بدی ءِ، شاه و میر دیوان کت
هر دوانی رنگ "ما"ات ،و من اش ره گار کتگ

زندگی ءِ چاڑ نے دست،ماوتی آدینک دیست
وَپتگیں بهتءِ گوں واب ءَ،ما دلءَ گـَم دار کتگ

کمبرءِ ماتءِ پدا مٹ،مئی غلام جانءِمات بیت
لک شاباش پَچُشیں مات،راجی سالونکدار کتگ

سوب ءِ استار آزمان ءَ،بام ءِ وهد ءَ گوانکے جَت
ساوڑ ءِ زانت و امیت نود ، یــکوئی گلزار کتگ

"تهل"و موتک ءِ هم زبان ءَ،زندگیں راجاں نه زرت
جی هما روک چاریں بیلاں،موت اش هم بیزار کتگ


                                                            کریم بلوچ _ تهل                                                                 11/05/09

روچ ، شپ ، ماه و اِستاراں

روچ ، شپ ، ماه و اِستاراں

 کریم بلوچ تهل

زمانگ و زند ءِ بُنگیج ءَ ، روچے روچ ءِ دل بَژنیگ و زهیر وار ات . چه
نندگ ءَ دم ئی بُرتگ ات . په چـَکر و تَرّ و گَردے درآتک ؛ شئیر و
زهیرونکاں جناں ، تـَـرّاں و گردان ات .بلے روچ هنچو وتی وش دیمی و رُژن
ءَ گـَل ، هدوک و گار ات که هچ کس و هچ چیز ئی وتی نزیک ءَ دیست نه کت .



هر جاه که روچ نزیک بیان ات ، اودان سُهت و تباه ءَ بیت .و روچ آهانی
کِـٹـّـَگ و پریاتاں هم نه اِشکت انت یا نزانت ئی که چه آئی ءِ گرمی ءَ
سُچان انت .

چه دگه نیمگے ماه ءَ هم زهیراں مان بَستگ ات و تهنایی ‍ آئیا وش نه بیتگ
ات ، پر وتا دوست و پجاروکے ءِ ودی کـَنـَگ و سنگتے ءِ شوهاز ءَ درکَپتگ
ات . شُت و شُت و شُت تا که اِستارئی دیست انت . آهانی گِندک ءَ و چه
آهانی سنگتی ءَ سکّ وش و گـَل بوت و گوں آهاں همنند و همنیاد بوت . استار
هم ماه ءَ وتی دیوان ءَ وشاتک کُت و چه آئی ءِ براه و زیب ءِ گِندُک ءَ
وش و گـَل بوت انت .

بام ءِ اِستار ماه ءَ هال دات :

- تو باز شَرّ رنگ و وش تَبیں ماهے ئے ! بَلے دگه ماهے هم آزمان ءَ ودی
بیتگ که نام ئی روچ انت و ابید چه وتی جند ءَ کس ءَ دیست نه کنت و نزوریں
و کمیں چیزاں سوچیت و تباه کنت .

ماه گوئشت :

-بیا ایت که هوری ءَ همے پر نیریں ماه بزان روچ ءِ گندُک ءَ رویں .

آهاں شُت و شُت و شُت انت تا که آهر ءَ روچ اش دیست که وتی جلشکوکیں
زیرّگ و نیزگاں هر نیمگ ءَ شانک دیاں و دَؤر دَیان انت و هچ کس ءِ پرواهی
هم نیست .

آهاں دیما شُت انت و روچ اش سلام دات . روچ آهانی توار اِشکُنان ات ،
بَلے آهانی جند ئی نه دیست . آهانی سلام ءِ جواب ئی دات و گوں بُرزیں
توارے ءَ گوئشت ئی :

- شما چونین ایت و چه کجا آتکگ ایت ؟

ماه و استاراں پسو دات :

- ما هم آزمان ءِ گواز ءَ تَرّ و تاب کنوکیں ماه و استاریں . بلے تئی داب
ءَ نئیں که ابید چه وتا کس ءَ دیست نه کنیں .

روچ گوئشت :

- شما را رُژن و زور نیست په همے هاترا کس شما را نه مَـنـّیـت . شما اے
داب ءَ بگوئش ایت گِهتر انت .

ماه گوئشت :

- نه ، شهنوریں روچ چو نه انت که ما را زور نیست یا ما سک کسان اوں . ما
را هم زور هست و هم مزن اوں ، بلکین مئی رُژن و شَهم چه شما کم و کمتر
انت ، بَلے ما نه لوٹ اوں که گوں کس ءَ به مِڑ اوں یا کس ءَ به سوچ اوں و
تباه بکن اوں یا کس ءَ چه وتا به ترسیں اوں .

روچ گوئشت :

- نه ،شمئی دست ءَ هچ نه بیت ۔ هچ نه بیت که اے هبراں کنگ ات . په همے
هاترا ترسگ ایت ...

روچ ءِ هبر هنگت نه کـُــٹـّـِـتـَـگ ات که گرئندے مان شانت و گوات نوکیں
هال و هبر آرت انت :

- به تَچ ایت که بَلاهیں شپ پیداک انت . شپ تهاری ءِ نام انت . هر کس ءَ
گِر ایت و وارت ._ گوات هُوُس هُوُس کناں ، وتی هبر ءَ دیما برت _ شپ سک
زوراک انت و هر چیز ءَ هر چنت مزن بیت گیپت و ایر بارت . سکیں بے رحمے .
آئیا کس ءِ سرا بَـزّگ نه بیت ...

گوں گرئند ءِ اے هبرانی اشکنگ ءَ ، ماه ، روچ و اِستاراں پهک تُرست انت
.روچ چه ترس ءَ گـُڑ اِت و کمے هست ات که دلپَٹ و دلترک به بیت . روچ پیش
چه ایشی که آئی ءِ ترس پَـدر به بیت ؛ چه شپ ءِ ترس ءَ تـتـک و شُت که شپ
آئیا مه وارت و ایر مه بارت و آئی ءِ وَت گلایی و بـَٹـاک پَدر مه بیت .

بلــے ماه و اســتــاراں شــپ ءِ باره ءَ گپ جت . آهر ءَ ماه چه استاراں
لوٹ اِت که آئی ءِ پَجـّی و هوری ءَ شپ ءِ گِندُک ءَ برو انت .

- بیا ایت که ما و شما که چه سوچوک و بیمناکیں روچ ءَ هم نترستگ اوں ،
هوری ءَ شپ ءِ وشاتک ءَ رواں . بــِلّ ات چار اوں که شپ چونینــے . ما
مزن اوں . آ داب که روچ ما را نه مَــنّــَگ انت ، کسان نه اوں .

اِستاراں یکیں توار ءَ در رائینت :

- بَـلـّـی ماه ! ما را تئی پـجّــی ءَ چه هچ بیمناکــے ءَ بیمـــے نیست
. تئی ماهکان مئی چمانی نیر و زانت ءِ سگار انت . ما شمئی همراهی ءَ ، شپ
ءِ گندک و وشاتک ءَ رو ایں .

ماه و استاراں گوں دلــتــپــرکهی ءَ شپ ءِ نیمگ ءَ شُت انت . سک
مــزنــیــں تـهـاری و سیاهی اے چه دور ءَ پیداگ ات و ماه و استاراں هم
شپ و تهاری ءِ نیمگ ءَ شُت انت .

ماه و استاراں وت هیران بیت انت که اے تهاری نه ایوک ءَ آهان ءَ گار نه
کرت و ایر نه بُرت ؛ بلکیں آهانی بَـلـَگ و نیرئی روشن تر کرت و آهانی
سَؤنایی و شر رنگی ءَ گیش چه پیش پَدر کرت .

اناگت ءَ چه تهاری ءِ دل ءَ بیمناکیں گوانکے آتک :

- شما کے ات و چونین ایت و چه کجا آتکگ ات که شپ ءَ چه نترس ایت ؟

آهاں هوری ءَ پسو دات :

- ما آزمان ءِ ماه و اِستاریں . شپ ءِ وشاتک و شپ ءِ گِندُک ءَ آتکگ ایں !

شپ گوئشت :

- چون بارین شما چه شپ ءِ بیم و تهاری ءَ نه ترسگ ایت ؟

ماه و استارانی دل کمے آرام بیتگ ات . گوں دلجمیں توارے ءَ پسو اش دات :

- نه مزنیں شپ . ما چه کسے ءَ نه ترسگ اوں . ما مهر و دوستی ، رُژن و
نیکی ءِ مِستاگ ایں .

شپ کندگے جت و آهانی نیک مَنّی و ناترسی ءَ وشاتک کت . چه هما وهد ءَ تاں
مرچیگیں وهد ءَ ، زوراک و سوچوکیں روچ ، چه شپ ءِ بیم ءَ تچان انت و شپ
آئی ءِ دست آرگ ءَ جُهد کناں ، آئیا گـَلّ دیان انت .

چه هما وهد ءَ تا مرچیگیں وهد ءَ ، ماه و استاراں وتی شپ نترسیں تَـرّ و
گرد و همراهی ءَ ، گوں شپ ءِ دیوان و نیاد ءَ برجاه داشتگ .

ماه گوں وتی شیر دروشمیں مهکان و استار گوں وتی مهر ءِ بچکنداں ، شپ ءِ
تهاری ءِ دامن ءَ سینگار کنان انت تا چه مردمانی دل ءَ ترس ءَ کِنزین انت

بلوچی ناماں ( اسامی مردم بلوچ )

بلوچی ناماں ( اسامی مردم بلوچ  )                   چُنت نام و چُنت گپ ( چند نام و چند نکته) )
                             ( سرجمیں بهر  )

کریم بلوچ _ تـَهـل

     واجه ولید جان گـَربـُنـی ءَ باز نیکیں و جوانیں کارے که کتگ ، آئی
ءِ رد و بند داتگیں و  لـَـڑ داتگیں نامان انت . اے کار ءِ تـَک و گوازاں
اگں کسے بچاریت ، هنچوش که بلوچ ءِ زندمان و آئی ءِ زبان ، باز دیر گواز
و جـُهـلیں کارے که بلکیں یک و دو ، یا چنت کس ءِ کار مه بیت . بلے همے
که یکے اے کار ءَ بنگیج کنت و اے بار ءِ گرانی ءَ چه مه ترس ایت ؛ وت
مستریں جهد و کمال انت که واجه گربنی ءَ ‌په شاباشے کتگ .


    من هم اے گرانیں بار ءِ پراهی و جهلانکی ءَ ، کم و گیش سرپد اوں ،
بلے وتی وس ءَ جهدے کناں که واجه گربنی ءِ بنیات کتگیں کار ، سرجم تر به
بیت . ایشی ءَ هم گوئشاں و زاناں که « همه چیز را همگان دانند و همگان
هنوز از مادر نزاده اند » بزاں : «   سرجمیں چیزان ءَ سرجمیں مهلوک ،
زاننت و سرجمیں مهلوک هنگت چه مات ءَ نه بیتگ انت .».

     زند و زندمان دیما روان و دیما جنزان انت ، آئی ءِ اندر ءَ هر روچ
بَدَلی سَدَلی آیان انت . اے بدلی سدلی زبان ءِ اندر ءَ که بـَیـان و
هوری ( کانتکت یا رابطه ) ءِ وسیله انت ،هم ودی بَـیـَنت . نام مـٹ ءَ
بنت و ... اے بدلیانی دیما کس داشت نکنت . بلے جوان انت که اے بدل و
بدلیانی بندات و بنیات ءَ ما بزانیں و بزانیں که کجام بدلی ، پر ما
دیمروی و پَهرے انت و کجام بدلی دگه راجانی بے تام و نه وَشّیں گِیگان
انت .

    ادان من ایشی هم نگوئشاں که ما را مرچیگ زَهمے زیرگی انت تا زهم جنے
به بئیں و نامے به کـَٹـیـں ؛ بلے ایشی ءَ دلجماں که ماتیں گلزمین و مئی
هاک ءَ ، وَپتگیں پیریں پیرُک و بَلـّکان ءَ هم ، مئی چـَـکّ ءَ حقے هست
که آئیا ادا کنگی انت و آ کم چه کم همیش انت که آهانی ناماں چه مئی زبان
ءَ مه رونت  و گار مه بنت  .

    همے هاترا ، اے کسانیں جهد  و کسانیں لـَـڑ ءَ ، من همے مردمانی یات
و یاتگیری ءِ راه و درے زاناں .  گـُـڈ سرا من چه واجه ڈاکٹر جمعه خان
مری ءَ که په اے جهد ءَ منی مدت کتگ ، منتوار اوں و هما سنگتانی منتوار
باں که په اے جهد ءِ سرجم تر بیگ ءَ چد و گیش منا مدت بکن انت یا آئیا
دیما به بر انت ...

                                               سبز بات بلوچی و بَز بات
بلوچی دیوان !
                                                           کریم بلوچ _ تهل
                                                               2005 ءِ جنوری


                               هدف از گرد آوری این مجموعه
                               ٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭

      هدف از گرد آوری این مجموعه گرامیداشت حداقل بخشی از فرهنگ شفاهی
ملت بلوچ است . این مجموعه میتواند کاربرد بسیار و سیعی داشته باشد .
علاوه بر اینکه میتوان از این مجموعه دهها اسم بسیار عزیز و پر معنی را
برگزید ،  این مجموعه علاوه بر آشنایی  دوستان  با  اسامی  مردم  بلوچ  ،
 میتواند از سوی نویسندگان بلوچ و خصوصا" دوستانی که به داستان نویسی
بلوچی علاقه دارند ، وسیعا" مورد استفاده قرار گیرد و بجای اسامی نامانوس
دیگران ، در داستانهای خویش از اسامی فوق استفاده نمایند . همچنین شعرا ،
نویسندگان و مبارزین بلوچ و ... میتوانند از این مجموعه نام مستعار یا
تخلص جالبی برای خود انتخاب نمایند . برای شرکت ها یا برنامه های خویش
نامی برای برنامه یا شرکت خویش بر گزینند و ...

      ملتی که قصد زنده ماندن دارد ، باید بر افتخارات و جنبه های
ارزشمند  فرهنگ ، زبان ، تاریخ و هستی خود ببالد . هرکدام از این اسامی
بخشی از هستی زبانی و مادی ملت پر افتخار و دلیر بلوچ است . ملتی که
تاریخ چند هزار ساله اش با همه تحریفات رقیبانش ، گواهی معصومیت ،
وفاداری ، صداقت آن بوده و میباشد  . تاریخی که اکثر صفحات آن مایه
افتخار و مباهات تک تک اندیشمندان و فرهنگدوستان بلوچ است  . اگر این
مجموعه بتواند کمکی هر چند ناچیز به چند دوست عزیز و گرانمایه گردد ،
نشانه آن است که این کوشش ، تلاشی مفید بوده است .


مجموعه حاضر و یک پیشنهاد :
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭

      بدون شک اسامی رایج بلوچی که هنوز از رونق نیفتاده اند ، بسیار
بیشتر از مجموعه حاضر و چه بسا چند برابر این مجموعه باشند . این مجموعه
، مقدمه و سر آغازی برای یک تلاش وسیعتر و گسترده تر میتواند باشد و هر
تلاشی مقدمه ای برای کاوشی وسیعتر ، عمیقتر و همه جانبه تر است. شاید
کاستی های این مجموعه بر ناکاستی هایش فزون باشد، اما چاره چیست ؟ تلاش و
تداوم تلاش .

     از اینرو پیشنهاد میکنم که در تداوم همین مجموعه ، روشهای ساختن
اسامی نیز بررسی شوند ؛ تا بتوان از واژه های بلوچی و صفات مثبت و ...
اسم مرکب و یا اسم ساده ساخت . بطور مثال ما واژه « وَدار »wadaar به
مفهوم « انتظار» را در بلوچی داریم که با افزودن « یـگ» به آن « وداریگ »
به مفهوم « منتظر » بدست می آید . بر همین اساس به کلمه « بند »  band به
معنی زندان « یگ » افزوده و « بندیگ » بمعنی زندانی و اسیر حاصل شده است
و در مقابل « آزات » بمعنی آزاد رایج است  . بر همین اساس ما میتوانیم به
واژه هایی مثل « پـَهـر» به مفهوم فخر ، « یگ » را بیفزاییم  و « پهریگ »
به معنی سرفراز و « مفتخر » را بدست آوریم .« پهریگ » و یا امثال آنها
میتوانند وارد دنیای تکامل یافته اسامی بلوچی شوند و چنین قواعدی در
بلوچی بسیارند که میبایست آنها را جُست و بر روی آنها کار کرد .


لهجه های بلوچی و اسامی :
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭

      لهجه های بلوچی ، بنابر وسعت خاک بلوچستان در درجه اول و گستردگی
تنوع شیوه های معیشتی تولید و جغرافیای آنها ، بسیار متنوع و گوناگون است
 که از لحاظ سبکی به  چند  گروه  تقسیم شده اند . در اینجا لهجه ها به
خودی خود مورد بحث ما نیستند ، بلکه آنچه مورد بحث است چگونگی تلفظ پاره
ای از کلمات که حالت اسمی دارند میباشد . در لهجه های مختلف میتوان گفت
که اسامی کمابیش یکسان هستند .

       در مناطق شهری اسامی عربی و فارسی بیشتر متداول شده اند ، اما در
مناطق عشایری و مردمان کوچ نشین و آنانی که در اشکال بدوی زندگی میکنند ،
میتوان گفت ، که اسامی یکسان هستند . بطور مثال مردم مناطق سرحد و خصوصا"
چادر نشینان گمشادزهی ، بیشتر از اسامی ای استفاده میکنند که آنها در
مناطق مری و بگٹی که دارای زندگی ایلی میباشند ، رواج دارند و این اسامی
، اسامی بوته های خوشبو ، گیاهان دارویی ، سبزی های خوردنی ، حیوانات قوی
، درختان مقاوم و پر ثمر و ... را در بر میگیرد .

        در پاره ای از موارد این اسامی بر اساس خصلت های لهجه هایشان
اندکی متفاوت تلفظ میشوند مثل :  « کوٹور » ، « گِیشّر» و « بیبگر » در
بلوچستان غربی  و « کونٹور » و « گِیشّتر» و « بیبرگ » در لهجه مری بگٹی
است  . همچنین در پاره ای از موارد به اسامی ای برخورد میکنیم که فقص در
بین یک ایل و قبیله مورد استفاده میگیرد و این تا حدودی بر میگردد به
اعتقادات و طرز فکر و یا ویژگی فکری همان افراد . مثلا" اسم « گرک »
بمعنی « گرگ » فقط در لهجه مری -بگٹی روی مردها گذاشته شده است  . اسم «
گرکی » در لهجه گمشادزهی ها کاربرد دارد که « گرکی » نام نوعی تفنگ شکاری
است که مردها را نیز با این نام نامگذاری کرده اند .

       نکته ای که در اینجا میخواهم یادآور شوم اینست که خصوصا" دوستانی
که در مناطق کوهستانی و در مجاورت مردم چادرنشین زندگی میکنند ، به ثبت
نام های آنها اقدام نمایند . چرا که بنا بر خصلت عمومی ای که در بین مردم
بلوچ رایج است ، آنها عمدتا" نام های نیاکان ، پدران و مادران خویش را
بعد از وفات آنها ، روی پسران و دختران خویش میگذارند . از اینرو با توجه
به دورتر بودن آنها از زندگی شهری و « مُد » هار زبانی ، اسمی و ... که
هرکدام میخواهند گوی سبقت را از دیگری بربایند ، از یکسو و از سوی دیگر
بخاطر گرامیداشت این مردم از نیاکان خویش ، اسامی خالص تر بلوچی ، در بین
این مردم هنوز مروج است . نکته دیگری که در همین رابطه قابل دقت است ،
جمع آوری نام های بلوچی از قبایل بگٹی و مری  که دارای خصوصیات کهن و
سابق تر خود با زندگی بدوی و ایلی‌ هستند ، حایز اهمیت ویژه میباشد . این
امر از یکطرف به فهم اسامی و درک خود زبان بلوچی کمک میکند و از طرفی
دیگر طبیعت بکر اسمی و زبانی این گروه در غنامندی زبان و ساختار اسمی ما
، ذخیره های حایز اهمیتی دارد . من در اینجا بطور آگاهانه تلفظ های
گوناگون یک اسم را در لهجه های مختلف تا حد امکان آورده ام .


علامت تصغیری در اسامی بلوچی و استثنائات :
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭

     در زبان بلوچی عموما" علامت تصغیری« ok-» یا « ـُـک » میباشد . مثل
: « رگام ragam » و « رگامـُـک ragamok » ، « پـُـلّ poll »و «
پـُلـّــُک pollok » و ... که در آخر واژه نام و یا صفت میچسبد . البته
در نام هایی که از زبان های دیگر وارد بلوچی شده اند ، و یا با ترکیب
کلمات بلوچی بوجود آمده اند ، این قاعده شکل دیگری بخود میگیرد . مثلا"
به نام های زیر توجه نمایید : دادمحمد ، درمحمد ، عید محمد و ... که حالت
تصغیری آنها : دادک ، دُرک ، عیدک و ... میشود .
     در نام های غیر بلوچی که یک کلمه بوده و ساده میباشند و در بین
بلوچها شایعند همچون حسن و حسین و ...همان قاعده زبان بلوچی رایج بوده و
برای آنها صادق است با اضافه کردن ـُک تصغیری به حسنُک و حسینُک تبدیل
میشوند( چون در بلوچی حرف « ح » وجود ندارد ؛ « ه » تلفظ میشود ) .

      البته استثناها وجود دارند و شامل این قاعده نمیشوند مثل نام «
دُرُّک » یا « جام دُرُّک »بلوچی . این « دُرُّک » عبارت از دو بخش
میباشد و آن عبارت از « دو + رُک » است که شمشیر دو رخ در بلوچی چنین
نامیده شده و تا هم اکنون این واژه در بین مردم مری و بگٹی مصطلح است . «
دُرّک » همچنین میتواند از واژه « دُرّ » بمعنی گوشواره بر گرفته شده
باشد که واژه « دُرُ » و « دُرّ و چُلنب » در سراسر بلوچستان تا هم اکنون
مصطلح میباشند و « دُرُّک » در این مورد نیز به معنی گوشواره طلائی و پر
ارزش معنا میابد . و این واژه به هیچ وجه مخفف شده « درمحمد » نمیباشد .
( جام « دُرّک» از شاعران دربار کلات بلوچستان بوده است که با همه
بیسوادی خویش دارای طبعی بس ظریف و حساس داشته است که بخشی از اشعارش در
کتاب « درین » ( رنگین کمان ) توسط  بشیر احمد بلوچ از پژوهشگران بلوچ
گرد آوری شده  است که توسط « آکادمی بلوچی » به زیور طبع رسیده اند ) .

      البته اگر اسم جنبه صفتی داشته باشد ، باید « ی » نسبی صفتی آن حذف
تا نام بدست آمده و سپس « ـُک » تصغیری به آن اضافه شود تا حالت تصغیری
بخود بگیرد . مثال : « زری » یا « زربی بی » چنانچه « ی » یا بی بی
برداشته شود ، همان « زر » باقی میماند  و هنگامیکه « ــُـک » را به آن
بیفزاییم « زرُک » بدست می آید . همچنین شکل دیگری که میتوان به آنها
حالت تصغیری داد ، افزودن پسوند « اُک » غلیظ تر به خود این کلمات میباشد
مثل « نورا » و « نورا اُک »و ... همچنین علامت تصغیری دوستانه و خودمانی
نیز در بلوچی وجود دارد که بیانگر دوست داشتن و محبت آمیز بودن مخاطب از
سوی خطاب کننده است . این علامت علاوه بر لحن محبت آمیز گوینده پسوند «
لـُک » میباشد . مثل : « دلبود » و « دلبودَلـُـک » و ...

       نام هایی که حرف آخر آنها « الف » میباشد خواه بلوچی و خواه غیر
بلوچی ، الف پایانی آنها حذف و سپس « ــُک » به آنها افزوده میشود مثل :
دُرّا _ دُرّک ، رضا _ رضک و ... البته شاید نام « رضا » بلوچی همان «
رزا » باشد که از واژه « رَز » که بوته ای با دانه های معطر و خوشبوست که
حتی در پخت و پز برنج از آن استفاده میشود ،و یا شاید از واژه « رزان »
به معنی « ظرف » گرفته شده است که به این ترتیب « رزا » و « رزان » از
نام های کهن بلوچی میباشد که توسط کاتبان « بیسواد » به صورت « رضا » ثبت
شده اند . البته این قبیل اسامی را همچنین میتوان با افزودن « اُک » به
حالت تصغیری در آورد  .و « درا اُک » و « رزا اُک » اشتباه نیستند و حذف
« الف » پایانی آنها الزاما" ضرورتی ندارد .


اسامی زبان بلوچی ( چند اسم و چند نکته )
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭

املای غلط و اشتباه بعضی از اسامی :
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭
      از آنجا که کاتبان و کسانیکه به ثبت موالید و نامنویسی یا به صدور
شناسنامه افراد اقدام مینمایند ، از اطلاعات فرهنگی و زبانی ملت بلوچ بی
بهره اند و حتی بسیاری از نویسندگان تاریخ ، به این بی اطلاعی توجهی
ننموده اند ، بسیاری از اسامی و نام های بلوچی را با املای غلط نوشته و
مینویسند . برای نمونه :
       « سوبان » و میر سوبان را عموما" « سبحان » و میر سبحان نوشته و
ثبت کرده اند . در صورتی که « سوب » به معنی « پیروز » و فتح واژه ای
بلوچی است و « سوبان » جمع « سوب » بوده و « سوبان » با همان معنی خویش
یعنی « فاتح » و پیروز هدف بوده و میباشد نه « سبحان » که شاید یک در
هزار بلوچها با آن آشنایی دارند .
       مثالی دیگر : « شـَپـی » به معنی « شب » و شبانه از اسامی مردانه
بلوچی است که کاتبین بیسواد آنرا « شفیع » و « محمد شفیع » نوشته و « ثبت
» مینمایند تا سواد و دانش خود را به رخ مردم بلوچ بکشند .
        « لـَـلاّ » به معنی « فرمانده » از واژه «‌ لـَـلاّیگ » یا «
لـَـلاّتن » گرفته شد است . که آنرا « لعل محمد » و « لعل خان » نوشته و
ثبت کرده اند .

        اکثر بلوچها هنگام مراجعه به دفاتر ثبت و اسناد ، هنگامیکه اسم
مورد نظر خود را میگویند ، کاتبان و منشی های اداری نام های آنها را به «
شکل »؟ « ادبی و رسمی » ؟ یعنی آنچنان که خود میخواهند ، یادداشت
مینمایند . در صورتیکه از هیچ لحاظ آنان دارای چنین « حقی » نبوده و
نیستند . اگر فردی نام فرزندش را « شپی » بگذارد و به آنها « شپی » بگوید
آنها فورا" آنرا به عنوان محمد شفیع یا شفیع محمد نوشته و به ثبت
میرسانند . اگر « دُرّک » با شد بنام درمحمد ، اگر « دوستین » باشد بنام
دوست محمد ، اگر « جانی » یا « جانگل » باشد بنام جان محمد ، اگر « سَؤل
» و « سَؤلـُک » باشد بنام صالح و محمد صالح به « ثبت » میرسانند ! و ...
در مورد « شپی » و « دُرّک »  و وجه تسمیه آنها در بالا کلماتی عرض شد .
مفهوم واژه « دوستین » به معنی « محبوب » ، « دوست داشته شده » و « به دل
برو » است را بطه آنرا با « دوست محمد » کسی میتواند نشان دهد ؟
         « جانی » یا « جانگل » به معنی « دلبر » و « جانم » است آیا با
« جان محمد » کدام وجه مشترک دارد ؟ « سَؤل » در بلوچی درخت سرو را گویند
و « سَؤلـُک » گوینده ی خردی درخت سرو است( سرو کوچک ) . آیا رابطه ای
بین « سَؤل » و « صالح » و صالح محمد » کسی میتواند بیابد ؟ و ...
         باید صریحا" به لحن اعتراض گفت و تاکید نمود که این میرزا بنویس
های ثبت احوال و صادر کنندگان شناسنامه ها بوده اند که بیشترین نقش را در
عربی و فارسی کردن اسامی بلوچ ها و محو اسامی چه بسا زیباتر زبان بلوچی _
برای بلوچها _ شده اند . ( در اینجا باید از تلاش های دوست گرامی ام رحمت
شستونی برای شناساندن اسامی و مشخصات بلوچی یاد آوری نمایم که در خور
تمجید است اما متاسفانه وی نیز در « لیست شماره یک خویش بنام « اسامی
زنان بلوچ 1 » دچار این لغزش فاحش شده اند ) .
       در چنین مواردی میتوان به کاتب و منشی ثبت احوال اعتراض کرد و
خواهان تصحیح دیکته نام مورد نظر خود شد . باید اعتراف کرد که این جعلیات
تا حد پذیرش خود ما نیز رایج شده اند . برای دوری جستن از چنین اشتباهات
نا آگاهانه ای ، کار بر روی اسامی بلوچی و زبان بلوچی ، تا سطح خود آگاهی
و آگاهی اجتماعی ضروری است .

       کار تحقیقی بر شواهد و ادله استوار است ، از اینرو کار بر روی
اسامی بلوچی ، کاری پر تلاش و با هدف باید باشد؛ بسیاری از سو تفاهمات
میبایست با بردباری کاویده و روشن شوند . از اینرو بسیاری از اسامی مشترک
ما و زبانهای دیگر ، الزاما" به معنی به عاریت گرفتن این اسامی از
زبانهای فوق نیست . برای نمونه : « رامینramyn » بلوچی و « رامین ramein»
فارسی. « رامین » بلوچی از واژه « رام » گرفته شده است و به معنی « رام »
شده و هموزن « هامین » بلوچی است که فصل برداشت خرماست . « شمس » و «
شمسی » اسامی مشابه « شمس » عربی به معنی خورشید میباشند . در صورتیکه «
شمس » و « شمسی » از واژه « شمس » بلوچی به معنی « شانس » و بخت ماخوذ
شده اند . « سَپر » بلوچی نیز به صورت « صفر » عربی ثبت شده است . در
صورتیکه « سپر » و « مساپر » هر دو بلوچی بوده که با زبان فارسی مشترک
بوده و در فارسی به شکل « سفر » و « مسافر »  نوشته میشوند .


      تو ضیح و تشکر :
       ٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭
        بعد از انتشار بخش بالای این نوشته یادداشتی از جانب دوست
دانشمندم  رحمت جان شستونی دریافت داشتم که حاوی نکات جالبی بود که آنرا
ضمن تشکر از ایشان به اطلاع دیگر دوستان میرسانم . مکتوب و یادداشت رحمت
جان چنین است :
«
  واجهئین برات کریم جان و رسانه "پهره" ، با درود !
در نوشته روشنگرانه ات نکات جالبی در رابطه با نامهای بلوچی و منشا و
مبداء شان ذکر نموده اید. در قسمتی از نوشته تان، شما لطف نموده و اشاره
ای نیز به لیست اسامی "بلوچی نام و نشان" کرده  اید. آن لیست بیش حدود دو
دهه پیش (21 سال قبل) به همت دوست گرامی دیگری (واجه احمد شستونی) و
همیاری  بنده تهیه شد که پس از مدتها من ابتدا آن را برای "بلوچی کلچر"
فرستادم و در آنجا در چندین مرحله  حدود سال 2001 منتشر شد و بسیاری
علاقمندان دیگر منجمله رادیو بلوچی و دیگران  نیز آن را منتشر کردند.

همانگونه که در وبلاگ "بلوچی نام و نشان" نیز اشاره شده است، مبحث نامها
و نشانهای بلوچی بسیار گسترده است . علاوه بر واجه گربنی ، تنی چند  از
دوستداران زبان و ادب بلوچی  همچون  واجه  بدل خان  و  واجه عظیم  شه بخش
 و  چند تن  از  پژوهشگران و دانشجویان بلوچ در بلوچستان نیز به این امر
پرداخته اند. طی سالهای اخیر ایمیلهای زیادی حاوی انتقادات ارزنده و
پیشنهادات آموزنده و پربهایی برای "بلوچی نام و نشان" ارسال شده که در
انتشار دوباره اسامی مد نظر گرفته خواهند شد. نمونه دوم با توضیحات
بیشتری هم اکنون در دست تهیه است و امیدوارم بتوانم تا پایان سال 2010 آن
را در "بلوچی نام و نشان" و دیگر رسانه های بلوچی و غیر بلوچی علاقمند به
زبان، ادب و فرهنگ بلوچی منتشر کنم.
بلوچی نام و نشان: http://balochinames.blogspot.com

وشنام بات ات!
شمئ شستونی بلوچ

          »

       دوست ارجمندم از زحمات پژوهشگران خوب بلوچ از جمله از تلاش دکتر
عظیم شه بخش و استاد بدل خان بلوچ و « چند نفر از دانشجویان بلوچ در
بلوچستان » برای معرفی دستمایه های فرهنگ شفاهی مردم بلوچ یاد آوری نموده
است . با اینکه من کارهای آنها در این مورد را ندیده ام و متاسفانه برای
اولین بار از  یاداشت رحمت جان از این مسئله آگاه شدم ، اما با اینهمه
میگویم که جای بسی خوشوقتی است که تنی چند از فرزانگان بلوچ به امر معرفی
دستمایه های شفاهی فرهنگ ملت بلوچ اقدام کرده اند . همچنین از اینکه مطلع
شدم که شخص ایشان به تحقیقاتشان در این مورد ادامه داده و در آینده نتیجه
تحقیقات خود را ارائه خواهند داد خرسند و شادمانم . به امید موفقیت هرچه
بیشتر ایشان و دیگر دوستان در این رابطه .اسامی مذکر و مونث در زبان
بلوچی :
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭
      در بلوچی قاعده ای خاص که اسامی زنانه و مردانه را از هم تفکیک کند
، وجود ندارد و حتی پاره ای از اسامی هم برای مرد و هم برای زن اطلاق
میشوند . مثل : الماس ، ریهان ، هان جان و ... و در پاره ای موارد اسامی
مردان و زنان بسیار نزدیک به هم هستند . مثل : مراد ( مردانه _ م ) و
مرادی یا مراد بی بی ( زنانه _ ز ) ، دُرّا ( م ) و دُرّی یا در بی بی (
ز ) شمس ( م ) ، شمسی یا شمس بی بی ( ز ) . سـَمـّو ( م ) و سمّی ( ز )،
سَؤل ( م ) ، سَؤلی ( ز ) ، هان ( م ) و هانی ( ز ) و ...

      از اینرو اسامی مذکر و مونث در زبان بلوچی نشانه و گرامر جدا از هم
ندارند . فقط در موارد خاصی اسم بخودی خود گویای مذکر یا مونث میباشد .
مثلا" هنگامیکه « پسوند » یا « پیشوند » « بی بی » در اول یا آخر اسمی
آمده باشد ، گویای جنس مونث میباشد و یا هنگامیکه کلمه « شاه » و یا «
هان » در اول و آخر اسمی آمده باشد ، اکثرا" بر مرد بودن نام دلالت
مینماید . پاره ای از اسامی مثل : « شه بی بی » ، « شهبانُک » ، « شهناز
» ، « هانگل » ، « هان بی بی » ، « هان جان » و ... اسامی مونث هستند که
از این قاعده مستثنی میباشند . البته « هان جان » همانطور که گفته شد بر
مردان نیز نامگذاری شده است .
      پسوند و پیشوند دیگری که چنین مفهومی را تداعی و بیان نماید ،
همانا پسوند و پیشوند « واجه » ، « بانو » و « بانُک » میباشند که « بانو
» و « بانُک » گویای مونث بودن و دلالت بر زنانه بودن اسم مینماید و «
واجه » گویای مرد بودن اسم یا مخاطب است .

« بی بی » در زبان بلوچی و
چگونگی کاربرد آن :
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭

        « بی بی » در زبان بلوچی به معنی مادر کلان ، زن مهتر ، زن نجیب
و محترم است این « بی بی » را ما میتوانیم به شکل مشخص منی « بی بی » و «
منی بَلـّـُک » بکار ببریم  تا افاده مادر کلان را بنماید . اما « بی بی
» غیر از مورد فوق به دوشکل پسوندی و پیشوندی نیز کاربرد دارد . در شکل
پسوندی آن همانا معنی معنی خانم و خاتون را میرساند . مثل « بهت بی بی »
، « مهر بی بی » و « گل بی بی » که شبیه آبجی خانم ، زهرا خانم و ... در
زبان فارسی هستند . با این تفاوت که در بلوچی بصورت بخشی از خود اسم
درآمده اند .بطوری که واژه های آبجی و زهرا در فارسی کاربرد مستقل هم
دارند ؛ اما واژه های « بهت » ، « مهر » ، « گل » و ...بسیار به ندرت اگر
کاربرد داشته باشند و میتوان گفت کاربرد ندارند . از اینرو لازم است تا
این اسامی به شکل فوق ثبت و نوشته شوند و کاربرد آن چندان محدود نیست .

      اما « بی بی » پیشوندی و مشخصات آن :

      « بی بی » پیشوندی جزیی از خود نام نیست .بعبارتی دیگر « بی بی »
فقط در شرایط استثنایی میتواند در اول اسمی و فقط به صورت پیشوندی آورده
شود . یعنی « بی بی » نمیتواند در اول اسامی دختران بلوچ و در مدارک ثبت
و شناسایی آورده شود .

      « بی بی » پیشوندی در زبان بلوچی نشانه فخر ، افتخار ، بزرگی ، شان
 ، منزلت و جایگاه زن مشخص در جامعه است . بعبارتی  دیگر به هر کسی اطلاق
نمیشود . از اینرو واژه « بی بی » اگر در اول اسمی آمده باشد ، این نشانه
کهولت سن و افتخار‎ی ( همچون دیپلم افتخاری ) فرد است  و گر نه هیچ نامی
در زبان بلوچی نمیتواند با « بی بی » در ابتدای آن ، در مدارک ثبت و
نوشته شود . « بی بی ناز » و « بی بی گل » که در جایی آنرا دیدم ( رجوع
شود به نوشته احمد و رحمت شستونی : « اسامی زنان بلوچ 1 » ) اشتباه و
صحیح آنها « ناز بی بی » و « گل بی بی » است . در همینجا جا دارد تا
یادآوری نمایم که اسامی مردم بلوچ اکثرا" دو مرحله ای بوده اند . یعنی در
کودکی و نوجوانی بیک نام و در جوانی و بلوغ _ خصوصا" هنگام ازدواج و بعد
از آن _ بنام دیگر یا نام کامل خطاب شده اند . در پاره ای موارد این
اسامی ،1- اسامی تصغیری 2- و نام کامل بوده اند و در پاره ای موارد دو
نام مختلف بوده اند . برای مثال : چنانچه فردی حتی در شناسنامه اش « « زر
بی بی » باشد ، حد اقل تا سن نوجوانی به نامهای « زری » ، « زرجان » و «
زرک » مورد خطاب قرار میگیرد سپس به هنگام نوجوانی و جوانی بنام کاملش «
زربی بی » مورد خطاب قرار میگیرد . در واقع سن فرد به سن « انتخاب » کردن
و انتخاب شدن رسیده و واجد حقوق « کامل » و احترام مساوی گردیده است .


       مختصری در باره « بانو » ، « بانـُک » و « بانور »:
       ٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭

      در زبان بلوچی « بانو » و « بانک » بیک مفهوم استعمال میشوند .
واژه « بانو » bano  ونه بانوbanoo ی فارسی ، در ساحات شمالی بلوچستان
غربی ، سیستان و نیمروز مروج است . یعنی در لهجه های سرحدی ( رخشانی ) و
سراوانی ، اکثرا" پسوند اسامی زنانه به « بانو »‌ختم میشوند ، و « بانو »
مصطلح است  و « بانـُکّ baanokk » در مقابل « واجه  waajah»مردانه می آید
که صفت ملکی است همچون «‌ لوگ بانـُکّ » ( صاحب خانه _زن ) و « لوگ واجه
» ( صاحبخانه _ مرد ) ؛ یا « بے بانـُکّ » ( بی صاحب _ زن ) و « بے واجه
» ( بی صاحب _ مرد ) .

        اما در لهجه مکرانی میتوان گفت که بطور عموم از واژه « بانـُک »
برای هر دو مورد  استفاده میشود . بنابر این استفاده از هر دو پسوند فوق
( بانو و بانُک ) در بلوچی صحیح بوده و هر دو بلوچی میباشند . شاهد این
مدعا همانا کلمه « بانور baanor » بمعنی عروس میباشد که از همین ریشه و
خانواده « بانو » بلوچی میباشد . واژه  های « سالونک » و « بانور »(
داماد و عروس ) واژه هایی بلوچی میباشند که در کل لهجه های بلوچی یکسان
بکار برده میشود و « بانورُک » بمعنی عروسک دختر و « سالونکـُک » بمعنی
عروسک پسر از همین کلمات مشتق شده اند.

« خاتون » ، « هاتون » یا « آتون »:
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭

      « خاتون » در فرهنگ لغات فارسی بعنوان واژه ای ایرانی یا فارسی
محسوب میشود . هرچند در بعضی از لغتنامه های فارسی ( از جمله فرهنگ لغت
دهخدا ) و لغتنامه های ترکی بعنوان ترکی ثبت و نوشته شده است ، کثرت
کاربرد این واژه در گروه زبانهای ایرانی ( فارسی ، کردی ، بلوچی و ... )
استعمال آن در لهجه های مختلف این زبانها ،بیشتر به وابسته بودن این لغت
به زبانهای ایرانی دلالت دارد . در لهجه های سرحدی ، سراوانی ، مکرانی و دیگر
لهجه های بلوچی میتوان گفت که عموما" در این لهجه ها به دو شکل بکار
میرود 1- « آتون » 2- « هاتون » . یعنی شکل بلوچی این کلمه و یا تلفظ آن
در بین بلوچها از قرار فوق است . در بعضی از اسامی بلوچی بصورت پسوندی
نیز بکار میرود چون : « دُرّاتون » و « دُرهاتون » . فقط در لهجه مردم
مری و بگٹی ، ڈیره غازیخان و ڈیره اسماعیل خان بطور محدود « خاتون »گفته
میشود.یعنی اکثریت مردم همین مناطق نیز از تلفظ « هاتون » استفاده میکنند
. با کمال تاسف باید گفت که در نوشته دوستان دانشمندم رحمت شستونی و احمد
جان آنرا فقط به شکل « خاتون » فارسی ثبت و آورده اند که شاید تحت تاثیر
« ادبیات رسمی » میرزا بنویس های آشنا به زبان فارسی باشد . البته آشنایی
بیشتر با دانش زبانشناسی و ساختار زبان های گروه ایرانی میتواند چنین
اشتباهاتی را به حداقل برساند .
       این اشتباهات البته مختص بلوچ ها و بلوچی نمیباشند و در زبان های
دیگر نیز  کمابیش رایج بوده و وجود دارند . نمونه بسیار بارز آن کلمه «
معنی » عربی (!) است  که از عربی وارد زبانهای فارسی ( دری ، تاجیکی ) ،
بلوچی ، کردی و ... شده است . در صورتیکه بنابر سنگنوشته های باستانی «
اوستا » . « پهلوی » ، در متون باستانی بکرات واژه « مانا » نوشته و بکار
برده شده است و همین کلمه « مانا » تا امروز در اکثر قریب به اتفاق لهجه
های بلوچی ، کردی ، و حتی فارسی با همین تلفظ تا زمان حاضر وجود دارد و
بکار برده میشود . علاوه بر این ها همین واژه بصورت   mean » » تا زمان
حاضر در زبان انگلیسی »   و بعضی از زبانهای گروه لاتین که ریشه مشترکی
با زبانهای هند و اروپایی ( که گروه ایرانی جزو این شاخه بحساب می آید )
دارند ؛ بکار میرود .

        به احتمال قوی یا احتمال قریب به یقین واژه « مانا » وارد زبان
عربی شده و به شکل « معنی » درآمده یعنی شکل عربی بخود گرفته و همین آقا
یا خانم « معنی » با سر و شکل قیافه سیدی و عربی خود ، دوباره به حضور
غیر عربها آمده و بر « مانا » ی دهاتی ، غیر ادبی و « غیر اداری » ،
نیشخند میزند . به احتمال قوی واژه « زُلم » نیز دچار همین سرنوشت شده و
به « ظلم » تبدیل شده است . چرا که تا هم اکنون واژه « زلم » برای مثال
در زبان روسی که از سلسله زبانهای « سلاویانسکی » که از شاخه زبانهای
اروپایی است ، به اشکال « ایزلُم излом » و « زلوی злой » وجود دارد که
معنی اولی در زبان روسی شکست ، ویرانی ، ستم و ... است و دومی نیز به
معنای خشمگین ، مُستبد ، و ظالم است . آیا  این واژه ها با کلمه « زُِلم
» بیچاره ما که به شکل « ظلم » در آورده شده و بر او « ظلم » روا رفته
است ، از یک ریشه هستند یا نه ؟ 

اسامی غیر بلوچی در زبان بلوچی :
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭

     اسامی غیر بلوچی در زبان بلوچی را میتوان به دو گروه ساده و مرکب
تقسیم کرد . گروه ساده عبارت از اسامی ای میشود که خود یک کلمه هستند و
ترکیبی ندارند . همانند : مریم ، شعبان ، رحمت ، رحیم ، کریم ، رمضان ،
موسی ، آمنه ، رابعه و ... و گروه مرکب که از دو و یا چند ترکیب ساخته
شده اند . مثل : غلامرسول ، محمد حسن ، الله بخش یا الله بکش ، محمد نبی
، علی داد ، برکت الله ، ماه لقا ، ابوالحسن ، عبدالرحمن ، داد الله و
... این ترکیبها میتواند از یک زبان و یا دو زبان مختلف باشد . اما در
ماهیت امر تغییری نمیدهد . چنانچه حرفی غیر بلوچی در اسمی یافت شود ،
میتوان گفت غیر بلوچی است ( ث ، ح ، ذ ، ف ، ق ، ص ، ض ، ط ، ظ ، ع ، غ )
. البته میتوان گفت که « خ » و « ف » در بعضی از لهجه های بلوچی بکار
میروند و تلفظ میشوند و در لهجه های شمال شرقی  بلوچستان حروف « غ » و «
ث » نیز استعمال میشوند که در زمان حاضر در حال نابودی و انقراض هستند .
در پاره ای از اسامی مثل « منیر » « ارشد » ، کریم  و ... البته هیچ حرف
غیر بلوچی و جود ندارد ، از اینرو شناخت بیشتری  لازم است .

        در اینجا یک نکته کوتاه را یاد آوری  مینمایم که چنانچه در
ابتدای اسمی و یا انتهای آن پیشوند و یا پسوند : ابول ، عبدل ، محمد ،
رسول ، الله ، علی ، بیگم ، بیگ و... یافت شود ، آن اسامی عربی ، هندی ،
مغولی و یا ترکی میباشند و یا ریشه در همان زبانها دارند .




Balochi nams :بلوچی نامان



                                  *   آ   *


آپو ج  : Aapo f
آچار م  :  Aachaar m
آدینگ م  :  Aadeynag m
آدینه م  :  Aadeyna m
آزات م  :   Aazaat m
آسک ج  :  Aask f
آسکان م  :  Aaskaan m
آسکـَلـُک م  :  Aaskalok m
آسمی ج  :  Aasmei f
 آشور م  :  Aashoor m
آلا م  :  Aala m
آلی م  :  Aali m
آوار م  :  Aawar m
آهرداد م  :  Aaherdad m
آهورّان م  :  Aahorran m
آهوگ ج  :  Aahoog f


                                     *  ا  *

Abbou m  :  ابو  م
ارمان ج/م  :  Armaan f/m
اِزبوتک ج  :  Ezbotk f
اِزّت م  :  Ezzat m
اِزگِند ج  :  Ezgend f
اشکان م  ;  Ashkaan m
الماس م  :  Almaas m
الـّـُک  م :  All0k m
الماس م  :  Almaas m
الّیار م  ;  Allayaar m
امان م  :  Amaan m
امبَر ج  :  Ambar f
امـُـلّ  ج  :  Amoll f
اُمیت  م  :  Omyt m
اُمید  م  :  Omyd m
اومیت م  ;  Omyt m
اومیتان م  :  Omytaan m
اوستان م  :  Oustan m
اومان م  :  Oumaan m
اهلتاز م  :  Ahltaaz m
ایمَن ج  :  Eyman f
ایمِن ج  :  Eymen f



                                  *  ب  *


بابُل م  :  Baabul m
بابو م  :  Baboo m
بارک م  :  Baarak m
بارگ م،ج  :  Baarag m,f
باران م  :  Baaraan m
بارو م  :  Baaro m
بازو م  :  Baazo m
بانَل ج  :  Baanal f
بانُک ج  :  Baanuk f
بانُل ج  :  Baanul f
بانَلی ج  :  Baanalei f
بائیان م  :  Baaeiyaan m
باهر م  :  Baahar m
باهڑ  م  :  Baahar' m
باهوٹ م  :  Baahot' m
بالاچ م  :  Baalaach m
بامی  م  :  Baamei m

بلوچ م  :  Baloch m
بورجان م  :  Borjaan m
بهار م  :  Bahaar m
بهارشاه م  :  Bahaar shaah m
بهرام م  :  Bahraam m
بهتاور ج  :  Bahtaawar f
بهتیار م  :  Bahtyaar m
بَندَگ م  :  Bandag m
بندیگ   م   : Bandig  m
بَنگل  م  : Bangol m
بَشّام  م  :  Bashshaam  m
بَشّان  م  :  Bashshaan  m

بشیر  م  :  Bashir  m
بهتگل ج  :  Bahtgul f
بهت بی بی ج  :  Bahtbibi f
بَهتی ج  :  Bahtei f
بَٹـے م  :  Bat'y m
بَـٹـے هان م  :  Bat'yhan   m
بندیگ م  :  Bandeig m
براهمدغ م  :  Braahumdaq m
براهو م  :  Braaho m
براهندگ م  :  Brahundag m
براهیم م  :  Braahym m
بّزرگ ج  :  Bezerg f
بَنگـُل م  :  Bangul m
برکت م  :  Barkat m
بــِجّار م  :  Bejjaar m
بــِرنجاسک ج  :  Berenjaask f
بُلّــو م  :  Bullo m
بلباس  م  :  Balbaas m
بُلور ج  :  Blor f
بُلـّی م  :  Bullei m
بهادُرّ م  :  Bahaadurr m
بوتار م  :  Botaar m
بولان م  :  Bolaan m
بوهیر م  :  Bouheyr m
برانز م  :  Braanz m
بیبرگ م  :  Beibarg m
بیبک  ج : Beibok f
بیبگر م  :  Bibagr m
بیبو  ج  :  Beibo f
بیر م  :  Byr m
بیزن م  :  Beizan m
بیڑاهان م  :  Byr'aahaan m
بیگل  م  : Bygal m
بیورغ  م  :   Beiwarq   m


                                 *  پ  *




پانزولی م   Paanzoli   m
پُردل  م  Pordel   m
پـَری  ج  Pari   f
پری گل ج  Parigol   f
پری ناز ج Parinaaz f
پُژالی م  Puzhzhaali   m
پُژدِل م  m Puzhdel
پـُژو م  m Puzhzho
پـُژی م m Puzhzhi
 پَسُند م   Pasund  m
پشمبه  م :Pashambeh m
پـُـلاّن  م :Pollaan  m
پُـلـّـدوست ج f Pulldost
پـُـلدیم ج f Puldym
پـُلـّـَس ج f Pullas
پـُلـّـُک ج f Pullok
پلنگ م m Plang - Pulang
پلّین  ج : Pollyn f
پــِـنـــڈوک م m Pend'd'ok
پنیر  ج : Panyr f
پوران ج f Pawraan
پورچِنک ج f Porchenk
پولات  م : Polaat m
پهری  م : Pahrei m
پهوال م  m Pahwaal
پهلوان  م : Pahlawaan m
پیر بشک م m Pirbashk
پیر بکش م m pir baksh
پیر داد م  m pirdaad
پیرُک م m piruk
پیرل م m Piral
پیری  م :Peirei m
پیل م m pil


                                  *  ت  *


تاجاتون  ج : Tajatoon f
تاج بی بی ج f Taajbibi
تاج ملک  ج : Taj malek f
تاجو  م : Taajoo m
تاجی  ج : Taajei f
تالو م m Taalo
تراتی  ج :Traatei f
تَلار م m Talaar
تلانگ م m Talaang
تَلوار م m Talwaar
تلیهاتون  ج :Talihatoon f
تلیهان  م :talihaan m
تَنگه ج f Tanga
توتان ج f Tuotaan
توتان نلی ج f Tuotaan nali
توکلی م m Tawkali
توهو م m Toho
تیر بند م m Teirband
تیمُز م m Timuz



                                  *  ٹ  *


ٹامب م m T'aamb


                                  *  ج  *


جاڑک م   Jaar'uk f
جاڑو م  Jaar'o m
جاڑین م  Jaar'yn m
جان بی بی ج Jaan bibi f
جانگُل ج Jaangul f
جانـُل  ج : Jaanol f
جان ملک ج  Jaanmalek f
جانو م Jaanuo m
جانی ج Jaani f
جتو ج Jato f
جلایی م Jalaaii m
جلال م Jalaal m
جَلـَب م Jalab m
جـَلـّـو م Jalluo m
جُمـَه م Juma m
جَنگی م Jangi
جنگیان م Jangeyaan m
Jannat f جَنّت ج
جوان بهت  ج : Jwan baht f
جوانسال م Jwaansaal m
جوپاک م Jopaak m
جؤری ج Jawri f
جَوهَر م Jawhar m
جهان زیب م Jehanzyb m
Jehaanger m جهانگر م
جهان گل ج Jehaangul f
جیّا  م  Jeeyaa m
Jiyyand m جیّند م
جیهل م Jehel m


                                   *  چ  *


چارشمبه م  Chaarshambeh m
چارُک  م : Chaarok m
چاروگ م Chaaruog m
چاکر م   Chaakar m
چاوش  م : Chaawosh m
چاهی ج  Chaahi f
چاهیک ج Chaahik  f
چراگ م  Cheraag m
چِگرد م  Chegerd  m
چلّی  م : Challei m
چمروک م Chamrok m
چمل  م : Chamal m
چندن ج Chandan f


                                   *  د  *


دادشاه م  Daadshaah m
دادُل م  Daadul m
دادو م Daaduo m
دادین م Daadyn m
دانیچک ج Daanichk f
دُرّا م Durraa m
دُرّاتون ج Durraatuon f
دربانو ج Durbaano f
دربی بی ج Durbibi f
دربیش م Darbysh m
درّچمّ  ج : Dorrchamm f
درّدَپ ج Durdap f
دُرَّس ج Durras f
دُرّک م Durrak - Durruk m
درگوش م Durgosh m

Darmaan f درمان ج
درمشوک  م : Dramshok m
درملک ج Durmalek f
درناز ج Durnaaz f
درنَّه ج  Dranna f
دَرواس م Darwaas
درهاتون ج Durhaatuon f
دُرّی ج  f Durri
دُرّین ج  Durrdn f
دُشُک  م : Doshok m
دلاور م Delaawar m
دلبر ج Delbar f
دلبند ج Delband f
دلبود م Delbod m
دلپل م Delpull m
دلجان م Deljaan m
دلدوست ج Deldost f
دِلـُک  م : Delok m
دلشاد م  Dellshaad m
دلمراد م Delmraad m
دلوش م Delwashsh m
دلیر م Deleyr m
دورکّ م  Dorrukk
دودا م  Doudaa m
دوستُک  م : Dostuk m
دوستین م Dousteyn m
Didag m دیدگ م
دینار م Dinaar m


                                 *   ڈ  *


ڈاهی  م  D'aahi  m
ڈکّال م D'ukkaal m
ڈگاری م D'gaarei m

ڈولک  ج : D'oluk f
ڈولی ج D'awlei f
ڈیوا م D'iwaa m


                                   *  ر  *


رابیا  ج  Raabya  f
راج بی بی  ج  Raajbibi  f
راجو  م  Raajo  m
راج واجه  م  Raaj Waaja  m
راجی  ج  Raaji  f
راز بی بی  ج  Raazbibi  f
رامین  م  Raamyn  m
راهی  م  Raahi  m
رازین  ج  Raazyn  f
رَز  م  Raz  m
رزا  م  Razaa  m
رزان  ج  Razaan  f
رزُک  م  Razok  m
رُژن  م  Rozhn m
رَشید  م  Rashid  m
رَگام  م  Ragaam  m
رَگو  م  Rago  m
رَمُک  م  Ramok  m
رَمَگی  م  Ramagi  m
رَمی  م  Rami  m
رِند  م m Rend
رودی م  Rodi  m
رودین  م  Rodyn  m
روزاتون  ج  Rozaatoon  f
روستم  م  Rostom  m
روشن  م  Roshen m
روهان  م  Rohaan  m
رهچار  م : Rahchaar m
ریخی  م  Rekhi  m
رینک  م : Rynk m
رینکو  م  Rynko  m
رینکی  م  Rynki  m
رَیهان  م  Rayhaan m
رِیهان  م  Reihaan  m


                                    *  ز  *


زاپـُران  ج  Zaaporaan f
زامُر  ج  Zaamor  f
زامُران  ج  Zaamoraan  f
زباد  ج  Zebaad  f
زبردست  م  Zabardast  m
زراتون  ج  Zaraatoon  f
زربانک  ج  Zarbaanuk  f
زربانو  ج  Zarbaano  f
زربهت  ج  Zarbaht  f
زربی بی  ج  Zarbibi  f
زرپـُل  ج  Zarpoll  f
زرجان  ج  Zarjaan  f
زردوست  ج  f  Zardost
زرک  ج  Zarok  f
زرگل  ج  Zargul  f
زرملک  ج  Zarmalek  f
زرناز  ج  Zarnaaz  f
زرهاتون  ج  Zarhaatoon f
زری  ج  Zari  f
زمان  م  Zamaan  m
زُمُرّد  ج  Zomorrod f
زَنگی  م  Zangi m
زَهرو  م  Zahro  m
زُهره  ج  Zohra  f
زَهری  م  Zahri  m
زَهم جن  م  Zahm jan  m
زَهمی  م  Zahmi  m
زیبـُک  ج  Zybuk  f
زیتون  ج  Zaytoun f
زیرُّک  م  Zirrok  m
زیرَّگ  ج  Zirrag  f
زینت  ج Zinat f


                                 *  س  *


سابان  م  Saabaan  m
ساره  ج  Saara  f
سارگ  ج : Saarag f
سازین  ج  saazyn f
سالار  م  Saalaar  m
سالک  م : Saaluk m
سالمی  م : Saalmei m
ساهی  م  Saahi  m
سبزل  م  Sabzal m
سَبزی  ج  Sabzi  f
سپاهی  م  Spaahi  m
سَـپَر  م  Sapar  m
سَـپـَرهان  م  Saparhaan  m
سَپوره  ج  Sapora  f
سَدَپ  ج : Sadap f
سَــدُک  ج  Sadok  f
سَدگـَنـج  ج  Sadganj  f
سَدّو  ج  Saddo  f
سردار  م  Sardaar  m
سرمچار  م  Sarmachaar  m
سکندر  م  Sakandar m
سگار  م  Sagaar  m
سگاردپ  م  Sagaar dap  m
سُمال  م   Sumaal  m
سمسورج   : semsor f
سمندر  م  Samandar  m
سمّو  م  Sammo  m
سَمّی  ج  Sammi  f
سمین  ج  Samyn  f
سَنجـَر  م  Sanjar  m
سَنجران  م  Sanjaraan  m
سَنجی  ج  Sanji f
سَنگـَت  م  Sangat  m
سوب  م  sob  m
سوبان  م  Sobaan m
سوپک  م  Sopuk  m
سَؤل  م  Sawl  m
سؤلـُک  م  Sawluk  m
سَؤلی  ج  Sawli  f
سوهـَؤ  م  Sohaw  m
سَهاک  م  Sahaak  m
سَهبت هان  م  Sohbathaan  m
سهتو  ج : Sahto f
سهتی  ج : Sahtei f
سُهراب  م  Suhraab  m
سُهرَگ  م  Suhrag  m
سُهیل  م  suhyl  m
سیاهڑ  م  syaahar'  m
سیاهک  م   Syaahuk  m
سیاهو  م  Syaaho  m
سیهپاد  م  Syahpad  m



                                  *  ش  *

شابان  م : Shabaan m
شاتل  ج  Shaatul  f
شاتو  ج  Shaato  f
شادان  م  Shaadaan m
شادمان م  Shaadmaan m
شاری  ج : Shaarei f
شازین  ج  Shaazyn  f
شاشان  م  Shaashaan  m
شاهپری  ج  Shaahpari  f
شاه جهان  م  Shaahjhaan  m
شاهد  م  Shaahed  m
شاهدوست  م  Shaahdost  m
شاهُک م  Shaahuk  m
شاهگل  م  Shaahgul
شاهل  م  Shaahal  m
شاهنور  م  Shaahnor  m
شاهو  م  Shaaho  m
شاهی  م  Shaahi  m
شاهیجه  م  Shaahija  m
شپی  م  Shapi  m
شدری   :
شرهاتون  ج  Sharhaatun f
شربت  م  Sharbat  m
شررنگ  ج  Sharrang  f
شکاری  م  shekaari  m
شکر  م  Shakar  m
شـَکّل  م  Shakkal m
شـَلـّـی  ج  Shali  f
شَمبو  م  Shambo  m
شمبه  م  Shambeh  m
شمس  م  Shams  m
شمساتون  ج  Shamsaatoon  f
شمسی  ج  Shamsi  f
شمشک  ج  Shemshok f
شمشیر  م  Shamsheyr m
شنبه  م  Shanbeh m
شندک  م  Shandok  m
شندی  م  Shandi  m
شورو  م  Shoro  m
شـَوکت  م  Shawkat  m
شوهاز  م  Shohaaz  m
شهباز  م  Shahbaaz  m
شهبانز  م  Shahzaanz  m
شهبانک  ج  Shahbaanuk  f
شه بشک  م  Shah bashk  m
شه بکش  م  Shah baksh  m
شه بی بی ج  Shahbibi  f
شهبیک  م  Shahbik  m
شهپری  ج  Shahpari  f
شهداد  م  Shahdaad  m
شهدُرّ  م  Shahdorr  m
شهدک  م  Shahdok  m
شهربانو  ج  Sharbano  f
شهجهان  م  shahjhaan  m
شهدوست  م  Shahdoust m
شهزات- د  م  Shahzaat-d  m
شهزور  م  Shahzor  m
شهسوار  م  Shahsawaar  m
شهگل  م  Shahgol  m
شهمراد  م  Shahmoraad  m
شهمیر  م  Shahmir  m
شهناز  ج  Shahnaaz  f
شهنور  م  Shahnoor  m
شیر  م  Shyr  m
شیران  م  Shyraan  m
شیرجان  م  Shyrjaan  m
شیردل  م  Sheyrdel m
شیرشاد  م  Shyrshaad  m
شیرشکار  م  Shyrshekaar  m
شیران  م : Shyraan m
شیرجان  م : Shyrjaan m
شیرو  م  Shyro  m
شیوار  م  Shywaar  m
شیهان  م  Shayhaan  m
شیهک  م  Shyhak  m


                                     *  ک  *


کاٹار   م   Kaat'aar   m
کادو   م   Kaado   m
کاری   م   Kaari   m
کاڑک   م   Kaar'uk   m
کاوک   ج   Kaawak   f
کـَپوت   ج   Kapot   f
کـَٹـور   ج   Katuor   f
کـَجیر   م   Kajir   m
کـَچکول   م   Kachkol   m
کـَرا   م   Karaa   m

کـَـرَم   م   Karam   m
کـَریچ   م   Karych   m
کِزمت   ج   Kezmat   f
کـَژوک   م   Kazhzhok   m
کـَسـور   م   Kasuor   m
کـَلمپـُر   ج   Kalampor   f
کـَلمت   م   Kalmat   m
کـُلمیر   م   Kolmeir   m
کـُلی   م   Kulei   m
کـَلیر   م   Kalyr   m
کـَلیری   م   Kalyrei   m
کمال   م   Kamaal   m
کـَمبر   م   Kambar   m
کـَنـبـَر   م   Kanbar   m
کـُنـَر   م   Kunar   m
کـُنـَری   م   Kunari   m
کـُنّـَل   ج   Kunnal   f
کنگر  م : Kungur m
کوتوال   م   Kotuwaal   m
کوٹوال   م   Kot'uwaal   m
کوٹور   م   Kot'or   m
کورکند   م   korkand?   m
کونٹور   م   Kont'or   m
کونڑ   م   Konar'   m
کوه پروش   م   Kohprosh   m
کوهی   م   Kohi   m
کـُهـداد  م   m  Kohdaad
کِهرا   م   Kehraa   m
کهیری   م   Kaheiri   m
کهور   م   Kahuor   m
کِیّا   م   Keiyaa   m
کیگـَد  ج   Kygad   f
کیمت  ج   Kimat   f
کینگی   م   Kynagi   m
کیها   م   Kihaa   m
کیهر   م   Kihar   m


                                     *  گ  *


گاجیان   م   Gaajeyaan   m
گالی   م   Gaalei   m
گراناز   ج   Geraanaaz   f
گـُرک   م   Gurk   m
گـُرکی   م   Gurki   m
گرگیج   م   Gurgyj   m
گـَری   م   Garri   m
گـَزابیک   م   Gazaabyk   m
گـَزو   م   Gazzo   m
گـَزی   م   Gazi   m
گـَزین   م   Gazyn   m
گِسِد   ج   Gesed   f
گـُل   ج   Gul   f
گـُلاب   ج ـ م   Gulaab   f - m
گلاتون   ج  Gulaauon   f
گلام   م   Gulaam   m
گلبانو   ج   Gulbaano   f
گلبو   ج   Gulbo   f
گل بی بی   ج   Gulbibi   f
گلپری   ج   Gulpari   f
گل جان   م ـ ج   Guljaan   m - f
گـُلدِرّ   ج   Gulderr   f
گـُلـدیم   ج   Guldym   f
گلزات   م   Gulzaat   m
گل ملک   ج   Gulmalek   f
گل ناز   ج   Gulnaaz   f
گل شاه  م :  Gol shaah m
گل هان   م   Gulhaan   m
گلی   ج   Guli   f
گـَمداد   م   Gamdaad   m
گمشاد   م   Gamshaad   m
گـَمی   م   Gami   m
گنجاتون   ج   Ganjaatuon   f
گنج ملک   ج   Ganjmalek   f
گـَنجی   ج   Ganji   f
گنگزار   م   Ganguzaar   m
گنگو   م   Ganguo   m
گواڑگ   ج   Gwaar'ag   f
گورشان   م   Gorshaan   m
گوریچ   م   Gorich   m
گوشو   م   Gosho   m
گـَوهر   ج   Gawhar   f
گوهرام   م   Gwahraam   m
گوهر ملک   ج   Gawharmalek   f
گیشّر   م   Geishshar   m
گیشتری   م   Geishshtari   m
گِیهل   م   Gyhal   m


                                   *  ل  *


لاگر   م   Laagar   m
لاگـَرُک   م   Laagaruk   m
لاشار   م   Lashaar   m
لال   ج   Laal   f
لال بشک   م  Laalbashk   m
لال بکش   م   Laalbaksh   m
لال بی بی   ج   Laal bibi   f
لال بیک   م   Laalbyk   m
لال جان   م ـ ج   Laaljaan   m - f
لال ملک  ج : Laal malek f
لال هان   م   Laalhan   m
لالین   ج   Laalyn   f
لباب   م   Labaab   m
لشکر   م   Lashkar   m
لشکرهان  م   Lashkarhan  m
لشکری   م   Lashkari   m
لشکو   :  lashko m
لـَکـّی   ج   Lakki   f
للاّ   م   Lalla   m
لوار   م   Lawaar   m
لهدات   م   Lahdaat   m
لهداد   م   Lahdaad   m


                                      *  م  *


ماپری   ج   Maapari   f
ماهاتون   ج   Maahaatuon   f
ماهان   ج   Maahaan   f
ماه بی بی   ج   Mahbibi   f
ماهپری   ج   Maahpari   f
ماهتوس   ج   Maahtos   f
ماه جان   ج   Maahjaan   f
ماهدوست   ج   Maahdost   f
ماه دیم   ج   Maahdym   f
ماهرنگ   ج   Maahrang   f
ماهکان   ج   Maahkaan   f
ماه گنج   ج   Maah ganj   f
ماهگل   ج   Maahgul   f
ماهَل   ج   Maahal   f
ماهو   م ـ ج   Maaho   f _ m
ماهی   ج   Maahi   f
ماهیگ   ج   Maaheig   f
ماهین   ج   Maahyn   f
مبارک   م   Mubaarak   m
مٹاهان   م   Ma(e)t't'aahaan   m
مَجولی   م   Majolei   m
مـَدَت   م   Madat   m
مـَـدُک  ج :  Maduk f
مـَـدوک  ج :  maduok f
مراد   م   Meraad   m
مراد بی بی   ج   Me(u)raadbibi   f
مرادی   ج  muraadi   f
مـُروارد   ج   Murwaared   f
مرید   م   Murid   m
مـُـڑا   م   Mur'aa   m
مزار   م   Mazaar   m
مزاران   م   Mazaaraan   m
مزار دل   م   Mazaar del   m
مزاری   م   Mazaari   m
مساپر   م   Mesaaper   m
مسکان   م   Meskaan   m
مسک بو   ج   Meskbo   f
مَگیر   ج   Madyr   f
مَلِک   م   Malek   m
مُلکان   ج   Mulkaan   f
مُلکی   ج   Mulki   f
مَلنگ   م   Malang   m
مَلـّوک   م
Mallouk  m
مَلوک   ج   Malok   f
مـلوک   ج   Muluok   f
مَندلی   م   Mandalei   m
مندو   م   Mando   m
مندوست   م   Mandost   m
مَنگه   م   Manga(h)   m
مورتی   ج   Morti   f
مَؤری   ج   Mawri   f
مهبانو   ج   Mahbaano   f
مه بی بی  ج   Mahbibi   f
مهپری   ج   Mahpari   f
مهتاب   ج   Mahtaab   f
مهتاپ   ج   Mahtaap   f
مهتوس   ج   Mahtos   f
مه جان   ج   Mahjaan   f
مهدوست   ج   Mahdost   f
مهدیم   ج   Mahdym   f
مهراب   م   Mehraab   m
مهر بی بی   ج   Mehrbibi   f
مهرداد   م   Mehr daad   m
مهردل   م   Mehrdel   m
مهرنگ   ج   Mahrang   f
مِهری   ج   Mehri   f
مهگر   ج   Mahger   f
مهگل   ج   Mahgul   f
مهگنج   ج   Mahganj   f
مهگند   ج   Mahgend   f
مهگونگ   ج   Mahgonag   f
مهلب   ج   Me(a)hlab   f
مهلنج   ج   Mahlunj   f
مهنا   ج   Mahnaa   f
مهناز   ج   Mahnaaz   f
مهنور   ج   Mahnuor   f
مهیم   م   Muhim   m
مِیّا   م   Meiyaa   m
میار   م   Mayaar   m
مِیّاهان   م   Meiyaahaan   m
میتاپ   ج    Mitaap   f
میراجی   م   Meiraaji   m
میران   م   Meiraan   m
میربال   م   Meirbaal   m
مَیر بی بی   ج   Mayrbibi   f
میر جان   م   Meir jaan  m
میردل   م   Meirdel   m
میردوست  م : Meir dost m
میرزا  م : Meirzaa m
میرزا هان  م :  Meirzaahaan m
میرزاد   م   Meirzaad   m
مَیرُک   ج   Mayruk   f
میرکا   م   Meirkaa   m
میرل   م   Meiral   m
میر مندو   م   Meir mando   m
میرو   م   Meiro   m
مَیمیچ   م   Maymich   m
مینگل   م   Mingal   m
میرهزار   م   Meir hazaar   m
میر هوت   م   Meir hot   m
میرین   م   Miryn   m


                                        *  ن  *



نادر   م   Naader   m
نارو   م   Naaro   m
نازاتون   ج   Naazaatuon   f
نازبانک   ج   Naazbaanuk   f
نازبانو   ج   Naazbaano   f
نازبو  ج :  Naazbo f
نازبی بی   ج   Naazbibi   f
نازپری   ج   Naazpari   f
نازُک   ج   Naazuk   f
نازگل   ج   Naazgul   f
نازل   ج   Naazul   f
ناز مَلِک   ج   Naazmalek   f
نازی  ج :  Naazei f
نازین   ج   Naazyn   f
ناکام   م   Naakaam   m
ناگمان   م   Naagumaan   m
ناگو   ج   Naago   f
نالو   م   Nalo   m
نان ده   م   Naande   m

نانی   ج   Naani   f
نبات   م ـ ج   Nabaat   m - f
نتو   م   Nato   m
نگار   ج   Ngaar   f
نِگبهت   م   Negbaht   m
نمر   ج   Namer   f
ننده   م  Nande   m
نوبت   م   Nawbat   m
نوبت هان   م   Nawbathaan   m
نودبندگ   م   Nodbandag   m
نودی   ج   Nodi   f
نورا   م   Noraa   m
نوراتون   ج   Noraatuon   f
نوران   م   Noraan   m
نوربی بی   ج   Norbibi   f
نوربکش   م   Norbaksh   m
نورجان   م   Norjaan   m
نورجهان  ج :  Nourjhaan f
نورس   ج   Noras   f
نورملک   ج   Normalek   f
نوروز   م   Nawroz   m
نوری   م   Nori   m
نوشر   م   Noshar   m
نوشروان   م   Nosharwaan   m
نوهان   م   Nohaan   m
نهالان  م :   Nehaalaan m
نیاز   م   Neyaaz   m
نیاز هان   م   Neyaazhaan   m
نیکاتون   ج   Nykaatuon   f
نیک بی بی   ج  Nykbibi   f


                                        *  و  *


واجه   م   Waaja   m
واهگ   ج   Waahag   f
واهند   م   Waahund   m
ورنا   م   Warnaa   m
ورّود  م   Warrod   m
وَزبت   م   Wazbat   m
وزیر   م   Wazir   m
وژ پُل   ج   Wazhpull   f
وژدل   م   Wazhdel   m
وژ رنگ   ج   Wazhrang   f
وژنام   م   Wazhnaam   m
وشپُل   ج   Washpull   f
وشدل   م   Washdel   m
وشرنگ   ج   Washrang   f
وشّک   ج   Washshek   f
وشنام   م   Washnaam   m


                                     *  ه  *

هاتملک  ج :  Haatmalek
هاتون   ج   Haatuon   f
هاتین   ج   Haatyn   f
هالا   م   Haalaa   m
هامین   م   Haamyn   m
هان بی بی   ج   Hanbibi   f
هان جان   م ـ ج   Haanjaan   m - f
هان داد   م   Haandaad   m
هانگل   ج   Haangul   f
هانل   ج   Haanul   f
هانی   ج   Haani   f
هدا بشک   م   Hudaabashk   m
هدا بکش   م   Hudaabaksh   m
هدا داد   م   Hudaadaad   m
هدا هیر   ج   Hudaahayr   f
هدا یار   م   Hudaayaar   m
هزارهان  م   Hazaarhaan   m
هزاری   ج   Hazaari   f
هزّام   ج   Hazzaam   f
هـُژیار   م   Huzhyaar   m
هـَستو   م   Hasto   m
هَلیل   م   Halil   m
همبل   م   Hambal   m
همدرد   م   Hamdard   m
همدم   م   Hamdam   m
همراز   م   Hamraaz
همّل   م   Hammal   m
هنار   ج   Henaar   f
هنگور  ج :  Hangour  f
هوت   م   Hot   m
هوٹ   م   Hot'   m
هـَؤران  ج :  Hawraan  f
هـَؤری  ج :  Hawrei  f
هَوزه   م   Hawza   m
هوشام   م   Hoshaam   m
هیات   م   Hayaat   m
هیبت   م   Haybat   m
هیبتان   م    Haybataan   m
هیر بکش   م   Hayrbaksh   m
هیر بیار   م   Hayrbeyaar   m
هیر بی بی   ج   Hayrbibi   f
هیر بیر   م   Hayrbyr   m
هیری   ج   Hayri   f
هیفو   م   Hayfo   m


                            *  ی  *


یارجان   م   Yaarjaan   m
یک شمبے   م   Yakshamby   m
یلی ( چه « یَل » ءِ گال ءَ زورگ بیتگ . )   م  Yali  m
یلین   م    Yalyn   m

                                                کـُٹـِـت !

بهتی جان !

بهتی جان !

( ماشکے ءِ شهیدانی نام ءَ )

بهتی جان ! بهار سُتکگ و مردمگری بمبانی کـَـڈ  و چیرا ٹپی انت 

زُلمانی بادشاه

دینانی بیرک ءَ گوں  مردماں  کُش انت

میتاپ و پر هزانگیں  مُلکاں  چیر جن انت

« وتی » کن انت !

- زور بُرت ءِ واجه انت !

***

بهتی جان !

زلمانی بادشاه ءِ جامگ انت هزارزلم ءِ رنگ یکے انت !

اسلام یان جهود

عیسایی یاں  گـَئـور و زرپرست

دُرستانی زلم ءِ رنگ یکے انت !

***

بهتی جان !

امیت ، سُهتگیں  و آسگواریں  مُلک ءَ 

چورک جناں  ، زباد درنزگ انت

بهار ءِ شاهدی ءِ هال 

تو بلوچ ءِ واهگانی قصهاں  اشکتگ ،

چاکرانی قصهاں  ، هَملانی قصهاں  و میر نصیر ءِ قصهاں 

بی بی بانلی ءِ شاهی کِرد و زیملاں  ...

***

بهتی جان !

سیه بجانی مُلک ءَ

امیت و واهگانی دَهل چورک جتگ

باندات ءِ قصهان ءَ نوک کناں  لوٹگ انت

نصیر ءِ پادموش بیتگیں  واهگان انت  گـرک جناں 

بود زورگ انت 

زلم ءِ بادشاه ءِ واب ءَ راج ءِ سرمچار گار کتگ ...

***

بهتی جان !

تو بلوچ ءِ دپترانی یاتگریانی زیملیں  ترانگ ئے 

په شهید بیتگیں  راج ءِ سرمچار

بلوچ ءِ کاڑ « سارانی »ءَ چو 

گرم و جلیں  زند ءِ رنگ بکشگ ءَ په تلوسوک !

***

بهتی جان !

بمبانی چیر ءَ کاشیں  کـُـڈ ک ءَ سَـڑ انت

میری کلات دورو کپ انت 

ساهاں  چه جون و کنٹاں  بال کن انت

درچک و دار و دلوتاں  دورو سُچ انت و پیلـُش انت

پلانی نرم و نازرکی و عنطراں  

راجانی زهیرانی قصهانی رنگ بنت 

مَـؤت ! میتاپیں  هَلک و کلگانی بادشاه بیت !

تو الـّـم ءَ بزاں  

زلم ءِ کلات ایمن ءَ نه بیت

راجانی عهدی واهگانی رنگ ءَ نوک کن انت 

اوپار ءِ کچ و کیل سَررچ انت

و ماتاں  گوانزگانی ماں  کش ءَ 

په ننلاں  آجویی ءِ نازینکاں  سرکن انت ...

***

بهتی جان !

ماشکے ءَ بمب سُهت و کلانچی ٹپی انت

کولو ، کاهان ، پنجگور ، مَستونگ ءَ آس جُپ جپان انت

شستون ، سرباز و پلنگیں  بگٹیانی ڈ یره ءَ 

دیهانی لشکراں  هاک - پُراں  کتگ

چهبار و گوادر ءِ زبادیں  هاک ءَ 

مرچی پٹے آپ تلوس انت

میناب  و گمبدان ءِ هال ءَ کے بزانت 

دزاپ و سنجرانیانی ملک ءِ باره ءَ چے من گوئش اوں  ...؟

من الـّـمـاں  

تو الـّـم ءَ بزاں 

مردمگری ءِ کوش نیتے بدیں 

ماں  بلوچ ءِ گلزمین ءَ  !

***

بهتی جان !

زندمان دوست بیت ترا 

زندمان دوست بیت منا 

زندمان هرکس ءَ وا دوست بیت ...

زندمان لک مرادیں  واهگانی گِندگ انت و کـَندگ انت

زندمان بهار ءِ رنگ و ماهکان ءِ زرد برمشیں  شاده انت ...

زندمان آجویی ءِ نام انت

و راجانی مزن پهر ءِ دپتر انت

زندمان راجانی بود کنگ ،

هزار مرادیں  پدریچ ءِ شهدیں  واهگ انت 

زندمان راجانی نیکیں  شاده انت

و بهتی جان !

تو بلوچ ءِ شاده ءَ بیا ...

کریم بلوچ _ تـَـهــل

10/01/13

ستهانپ- اک

بهارگاه
  بهار اهـــت و پدا رُســت انت بهاراں
  پدا سر ســبـز و پل پوش انت دیاراں

  سمین شاهیں پری گـَل چت په ناچ ءَ
  به چار مستی ، به چار سَه دار و داراں

  سروز مرگانی‌ ، وش گـُٹـیں توار انت
  به چار تــرڈ انت ، کوه پاچن هزاراں

  به چار آهـوگ و آسکانی ماں چماں
  دگـه رنـــگ و دگــه امـیـت ءِ یاراں

  به چار دنــیا دراه ورنــا بَــیان انت
  لگوشیت کهنگیں هم رنگ و باراں

  به چار چـَـمّـگ به چار جوگانی مستی
  به زیــر بودے بهار ءِ چه مــلاراں

  بچار دراهیں جهان چون رنگ زیریت
  به چار آزاتــیـانی راه ءَ ، چــاراں

  بچار درچکاں گَل ءَ نوکیں گُدے دتک
  براں په توشگاں زور انت هاراں

  چه ساز و زیملاں برز مُرگ ءِ مَستی
  امیت ، زنک و برءِ هم لڈّ و باراں

  پدا پل انت ، پدا بود انت و زَنک انت
  پدا ٹک و هزار رنگیں سـَـگاراں

  پدا شوانگ و بگجت ءِ ، نـَل ءِ زیل
  رمگ ءِ گینژ و گانژ و گیرّ و گاراں

  پدا دهکان ءِ چماں _ روک زرتگ
  ترپان امیت ءِ چم ، مات و گهاراں

  پدا شهرنت و کـَلـَّـَگ نوک و سرسبز
  چو بانور ششتگ و مل ملگزاراں

  پدا استار و آزمان دیم روک انت
  پدا ایرمات کتگ ، گوریچ ءِ جاراں

  پدا زندنت گوں موتءَ میلّ و جنگ انت
  پدا جنگل و لد ، پر انت شکاراں

  پدا زر مست و لهڑاں جوش زرتگ
  پدا ماهیگ و گونڈگوج، سوب کاراں

  پگل کراکیت و گودر زورءَ زور ایت
  تج و زهراں ، پر بنت لک ماراں

  پدا استار _ روشن بنت و کنداں
  پدا مه ماهکان و ، نور گـُـوَاراں

  پدا کندانت جهان ءَ هرچی هست انت
  پدا لوجر په ٹهل انت چو مزاراں

  پدا پربنت پـَرزونگ و دیــگاں
  چه روگن ،شیر و شیلانچ،وازداراں

  بیا که شاده و سـُهلانی روچ انت
  بهرگاه انت،سمین گوں ناچ کشاراں

  جـَـنکـّانی پدا سئیل و سواد انت
  بلوچانِی پدا هـَـم لـَـڈ و بــاراں

  بچار زیب انت درَنگ و پَٹ و هم کوه
  گیاب آپاں رمبنت ،کوه هزاراں

  بچار زند انت ، ردیت تئی چم ءِ دیما
  بچار زند ءِ بر و هم گیر و داراں...

  کریم بلوچ _‌تهل

دوشـــی مــنی چــمّ ءَ جـَتگ مرچــی گل ءِ دیدار بیت

علی بخش دشتیاری


دوشـــی  مــنی  چــمّ ءَ  جـَتگ مرچــی گل ءِ دیدار بیت

گــیــمــرتگیں  زرد ءِ  کــشــار  سبـزیت  پـــدا  گلزار  بیت

زانتگ که روچے کیت چشیں مئے میتگ ءِ تنک و دَمَگ

مِـسـک  و  زبـاد  و  وشبــواں  ٹــهــلــیـــں دناں آتار بیت

مـهـر ءِ  زر ءِ  جــهــلانکیاں  پـَــٹ ّات  په  وت  مـــرواردے

بلــکــیــں  اے  زردوں  انسریت  ماهیں  گلے زیبدار بیت

اِشک ءِ  گــنــوکی  رهسرے  چارات چه پیمیں جاور انت

لـهـتـے مـریت گـوں  واهـگـاں لهتے دگه سنگ سار بیت

یــکـــیں  امــیــت ءِ  درگــه ءَ  نـشـتـگ مــدام کــجّـــاں ادا

شــپ  روچ  مــن جیڑاں دل ءَ کسمت کدی مئے یار بیت

نـنـداں گل ءَ گوں زان په زان بنداں « علی » گالاں وتی

شــپ لـُـنـجـمـیـں پـُلـّیت و روت دانکه گلیں بامسار بیت


                                               30 مارچ 1977
                                                    چاهبار

وطــــــــــــــــــــــن

وطــــــــــــــــــــــن


جــهــان ءِ گِــهــتــریــں ســاز ئــے وطــن تـَـو

دلانـــی مـُـهـــرتِــریــں راز ئـــے وطــــن تـــَـو


زبــاد ئــے تـَـو و هـــم هـــســتــی ءِ دل تــَـو

سَری مِــهــر ، سَـرتِـریـں نـاز ئـے وطــن تـَـو


جــهــان ءِ چــو بـَـهــاراں که پـُـلّ به شـاننت

دلانـــی پـُـلـّـیــں امـــبـــاز ئــے وطـــن تــــَـو


شـَـل ئــے هَسـتـی ءَ تـَـو مـارشت ءِ گوناپ

مــئــی دلـــــکــَـشــیــں آواز ئــے وطــن تـَـو


تـَـوَئے بـُود ئــے و هــم نــام ئــے و هـم دل

بـَهـشـتــاں سَـرتِـریـں گـواز ئــے وطــن تـَـو


مــئــی چـمانی هاک ، تئی براه ءِ سُرمَـگ

جـهــان ءِ سَــک تِـریـں داز ئــے وطــن تـَـو


هـَـزار پـَهـر انـت چـه تـَـو دنــیــای ءِ دیـمـا

نه«تـَهل»بـَئے شـَرتِریں ناز ئے وطــن تـَـو


                                     کریم بلوچ _ تـَـهــل

                                          29/11/09

ماسکو - اُرُس

پــُـــل بادشاه

نوک وَرنایانی دیوان
   بلوچی گیدی آزمانک

      ----------------------

       کریم بلوچ _ تـَهـل
                                        پــُـــل بادشاه


       بادشاه ءِ میری باگ ءَ ، سُهر پـُـلّ ءِ پـُلّ پُـلـّتــگ و بهار
ءِ مستی ءِ بو و آتار چـُنـت سر باگ و شاهی گواتــگر ءَ پیچتـگ ات . شاه
ءِ بانک اے روچاں باز بیــواڑ ات و هم تب ءَ ورنایی تــبـــے زُرتگ ات .

       شهبانک ءَ هم دنیای ءِ گنج و مال و پادشاهی رستگ ات و هم سَدانی
دَزگهار و مولِد په آئی ءِ کارانی کنگ ءَ تیار ءَ اوشتاتگ اتنت ، بلے
بادشاه ءِ بیرانی ءَ چه رند ، وهدے که ایوک و تهنا بیتگ ات ، زهیرانی
زهریں کارچ ، آئی ءِ تب ناساچ کنان اتنت .

      آ روچیں شهبانک ءَ وتی سرگواپ ءَ لوٹائینتگ ات و بادشاهی گواتگر ءِ
پیژدر ءَ که شاهی و میری باگ ءِ نیمگ ات ، گوں جانی دَزگهاراں نشتگ ات و
دیم و لنٹان ءَ وَزمه کناں و پَن مُشان ات . نرم گواتے سهر پلانی زبادیں
بو ءَ چه شاهی باگ ءَ آران ات ، شهبانک ءِ دل ءَ تبـــــے چِت و وتی
مولدے ءَ گوئشت که برو و چه باگ ءَ چُنت جوانیں سهر پُلّ به سِندیت و
پرآئیا بیار ایت .

      مولد شُت و دمانے ءَ رند گوں چُنت پرنما و وشرنگیں مزنیں پـُلّ آتک
که چه آهانی وشـّـیـں بو و آتار و شـَـرّ رنگیں ندارگ مردم ءِ سار چو
بهارانی مولـُم ءِ رنگاں ، هزار رنگیں مراد و واهگ بال کناں و چـَکـرّاں
بیت انت .

      شهبانک وتی مولد ءَ پَرمات که پُـلاّں به بر و شاهی ماڑی ءَ آئی ءِ
تهت ءَ ، زَرّیں تـَشـْتے ءَ ایر بکن . مولد شُت و دمانے ءَ چه رند چه
شاهی بان ءَ درکَپت . شهبانک گوں وتی دَزگهاراں دیوان ات و مولد آئی ءِ
کاراں گلائیش اتنت که اناگت تَشتے ءِ تِلینگگ ءِ توار بیت . بانک وتی
مولداں پَرمات که برو انت و بچار انت که بارین کے انت . مولد شُت و واتر
ات انت و گوئشت اش که کسے شاهی بان ءَ نه انت !

      بلے هنگت آهانی ٹـَوک و هبر نه کُـٹّـِتـَگ ات که اپدا تَشت ءِ
تِلینگَگ ءِ توار بیت . شهبانک وتی مولداں بَدے گوئشت و اپدا وتی
نزیکتریں مولِد ءَ راه دات که جوان بچار ایت تا که نبا دُزّے به بیت و
شاهی گواتگر ءَ به روپیت و به بارت .

      مولد شُت ، بلے پدا بر نه گـَشت . بانک پریشان بیت ، وت پاد آتک و
شُت تا که بزانت بارین چے بیتگ . لوگ ءَ که مان بیت ، دیست ئی که شاهی
تَهت ءِ کَش ءَ مولد بے سار انت و کپتگ و تَشت ءَ پُلے ، پـُل دابیں
بَـچّـے بیتگ که تُرُپیت و دَست و پاداں سُرینان انت ، برز ءَ چاراں و وت
وتی گون ءَ رَٹاں و کـَندان انت .

      تا که بانک پُلرنگیں بَچّ ءَ دیست ، تَپ بیت و پلرنگیں بَچ ئی چه
دل دوست بیت . بانک اش زُرت و تهت ءَ واپینت و مولد اش په سار کت .

      وهدے که شهبانک جوڑ و دراه بیت ، چه اوداں که آئیا وتیگی چـُک و
مردمے نیست ات ، همے بَچلک ئی پُلـُک و پـُلّ بادشاه نامینت و وتی زهگی
زُرت و رودیناں و مَزن کناں بیت .

       سالاں زوت گوئزاں بیت انت و پُل بادشاه رُست ؛ نوک ورنا و ورنا
بیت و پر آئیا سانگ و سیرے پکار بیت بلے پل بادشاه ءِ بالاد چه سر و نیمے
هم گوئستگ ات ، جان ءَ باز ڈڈ و تیاریں ورنا یــے ات . په براه ءَ ماه ءِ
هم مَٹ و دَروَر ات و په بالاد ءَ کوه کاپ ءِ دیهانی مَٹ ءَ چه سر ات .
وت نیم کوهیں مزارے بیتگ ات . شهبانک گوئشت که شهر و ملک ءِ سرجمیں
مهدیمیں کاڑ _ جـَنـِـک _ اش بادشاه ءِ گواتگر ءَ لوٹائینت انت تا که پل
بادشاه پر وتا گهتریں کاڑ ءَ ، وتی سانگ و جِشتاری ءَ بزور ایت . شهبانک
ءَ مَهن کتگ ات که هچ کس پل بادشاه ءَ آدینک پیش مه دار یت .، ماه دَرور
و مه دیمیں کاڑاں وهدے که پل بادشاه ءَ دیست ، پهک چه آئی پر زیبیں براه
و بالاد تـُسـت و بیهوش بیت انت . کس آئی ءِ مَٹ و درور نه ات .

       آهر ءَ پـُل بادشاه ءِ جند سرگِپت تا که آئی ءِ جند ، وت هم شهر و
ملکاں بچاریت و هم پر وتا آئی ءِ جند بـَـلـّـے وَدی بکنت . هر جاه ءَ که
شُت جارجنوک جار و گوانک ءَ جت که پل بادشاه پر وتا بـَـلّ و جوڑه ءِ
شوهاز ءَ همے ملک ءَ آتکگ ، مهدیمیں جَنِکاں وتا را سینگار کن انت و پل
بادشاه ءَ وتی لوگاں به لوٹائیننت ، یا آئی ءِ گِندک ءَ بیاینت .

       یک روچــــے که پل بادشاه شهر ءِ تـَنـْک و گـَـلـّیـان ءَ رَوگ
ات دیست ئی که لوگے ءِ دروازگ پاچ انت و مهدیمیں کاڑے ، وتی لوگ ءَ نشتگ
؛ سر و گواپ انت . تا که وَشرنگیں جَنِک آئیا دیست ، یک ترپوکیں چیز ئی
دِهْدے وتی زان ءِ چیرا چیر دات . پل بادشاه جُست کت که مهرنگیں بانُک
شما چه چیزے ءَ چه من وتی زانکوٹ ءِ چیرا چیر دات . بانک گوئشت که هچ
چیزے ءَ من چیر نه داتگ ، بلے پل بادشاه ءَ باور نه بوت ، مهدیمیں جنک ءِ
دست ئی گپت و چه جاه ءَ چِست کت ،‌ترپوکیں چیزئی زرت و چارت . آدینکے ات
، وتی براه و دیم ئی که دیست وت هیران بیت .

       بازیں روچ و ماهے پل بادشاه وتی بـَلّ ءِ شوهاز ءَ گلائیش ات ،
بلے وتی مـَٹ ئی ودی نه کت . یک روچے ماں دوریں ملکے ءَ ، پل بادشاه
بازارے ءَ تـَرِ و گرد ات . چـُنت مردم گوں وتی بور و اپساں بازار ءَ آتک
انت . گوئشت اش که آهاں چه سک دوریں ملکے ءَ تَـرّاں و گـرداں اداں آتکگ
انت تا که په وتی بادشاه ءِ دُتـّــَگ ءَ وَستارے ودی بکن انت که په براه
و بالاد بادشاه ءِ جَنِک ءِ همدرور به بیت .

       گـُـڑان آهاں وتی بادشاه ءِ جنِک ءِ کـَشـّـِتـَـگیں شبین و عکس
ءَ مردماں پیش دار انت ، هما مردم که پل بادشاه ءَ دیستگ ات ، یکزبان
گوئشاں بیت انت که اے شهکاڑیں بانک ءِ همدرور تهنا پل بادشاه بیت ءَ کنت
.

       گـَشت انت و پل بادشاه اش ودی کرت و آورت و کشتگیں عکس و شبین اش
پیش داشت ، پل بادشاه تا که مهتوسیں بادشاه ءِ جَنِک ءِ وَشرنگیں دیم ءَ
دیست ، نه یک دلے که هزار دل ، پر آئی ءِ گِندُک ءَ‌ هدوک و دلمانگ بیت و
آئی ءِ آرام شت و گار بیت . بلے زرد ءَ تاهیرے رَست که هو هچ کس ءِ بـَلّ
و بـَڈو دریا و زر ءَ گار نه انت .

        وهدے که پل بادشاه گوں مهتوس ءِ مردماں ، آهانی ملک ءَ رَست انت
، ملک ءَ مزنیں وَشـّی یـے بیت . مهتوس که آئیا دیست ، آئی ءِ مهرانی
بندیگ و هدوک بیت . وت ئی داشت نه کت ، آئی ءِ وشاتک ءَ کنداں و روشنیں
دیم ءَ در کپت . گوئشت ئی که شهر اش گوں جـُلّ و چراگاں سینگار بست . هر
نیمگ ءَ شاده و وَشـّی‌ ءِ زیملانی دیوان بیت . شهر اش هپت شپ و هپت روچ
سینگار کت و آئیا چه رند ، چلّ شپ و چلّ روچ ءَ ڈهلّ و ساز  و زیمل بیت و
آهر ءَ زهیر واریں و پر مهر یں سالونک و بانور اش یکجاه کت انت .

       سال و ماه هنچو په وَشی و شادهاں گوئزاں بیت انت ، دَؤر و وهد هم
بدل بَـیـان اتنت . پیشی مهر و مهرواری کوهن بیت انت . بازیں سال و ماهے
گوئست انت . آهر ءَ روچے کسے شهکاڑیں بانک ءَ گوئشت که تو وتی جود و مرد
ءِ سر و بن ءَ جست نه کت . بارین تو زان ئے که ائی ءِ سر و بُن چونین انت
. مهتوس هم یک روچے وتی شوّ و جود ءَ همے جست کت . پل بادشاه کندگے جت و
گوئشت ئی که اے ترا په بارین باز پکار انت . مهتوس ءَ پسو دات که هو اے
گپ ءِ زانگ پر منا پکار انت ، پرچا که من وتی مُلک ءِ بادشاه ءِ لاڑکیں
جَنِک اوں ، وتی سانگ و بندانی باره ءَ زانگ ءَ لوٹوں . پل بادشاه ءِ دپ
ءَ بچکندے ات ، بلے دل ءَ چے گوئست آئی ءِ جند ءَ زانت و بس .

        پل بادشاه مهتوس ءَ گوئشت که جوان انت ، هنون گرمان انت یک روچے
من و تو نزیکیں زر و دریا ءِ کـَش ءَ په جان شودگ و اوژناگ کنگ ءَ روان و
تئی جستانی پسو و جواب ءَ هموداں دیاں .

        یک روچے پل بادشاه و آئی لوگی ئیں شهکاڑ ، زر ءِ تیاب ءَ شُت انت
. وتی جـُلّ اش تیاب ءِ درچکے ءِ بُن ءَ چیر گهت . نیبگ و ورگ ءَ رند پل
بادشاه وتی لوگی ءَ سوج کت ، ترا پکار انت که منی زه و زات ءَ بزان ئے یا
همینچو که تو منا چه وتی جند ءَ گیش دوست ئے  ، ترا بس انت . شهکاڑ گوئشت
که منا تئی زه و زات ءِ زانگ سکّ پکار انت .

        گـُـڑان آهاں گـُداں کـَشّ اِت و جان ءِ شودگ ءَ آپ ءِ نزیک ءَ
شت انت . شهکاڑ دریا ءِ کش ءَ اوشتاتگ ات ، پل بادشاه آپ ءَ ماں دات ، آپ
تاں آئی ءِ ٹـونگ ءَ رَستگ ات که اپدا مهتوس ئی پول کت که ترا تئی جست ءِ
جواب همینچو پکار انت که بے آئیا تو منا دوست داشت ءَ نه کن ئے ؟ مهتوس
هو گوئشت . پل بادشاه  کمے دیما تر دریا ءَ ماں دات ، آپ تاں آئی ءِ سرین
ءَ رستگ ات ، اپدا وتی جست ئی چه مهتوس ءَ گپت ، و مهتوس ءِ جواب هما
پیشی ات ، پل بادشاه وتی سر ءَ آپ ءِ چیرا کت و دریا ءَ بـُـکّ وارت ...

        پل بادشاه دریا ءَ گار بیت ، آئی ءِ جاه ءَ مزنیں وشرنگیں سهر
پـُلـے پیداگ بیت که ماں زر ءِ آپاں ترپان ات و زر ءِ شرتگاں آئی ءِ
وشّیں زبادیں بو ءَ تیاب ءَ آرت . مهتوس ءِ چماں ارسانی الماسیں ترمپ ،
شیپ گراں و لیٹ وراں بیت انت ...

        روچ تهار بیت ، بلے مهتوس هما داب ءَ چماں دریا ءِ گـُـوَرم و
شرتگاں سکّ کتگ ات . بلے پل بادشاه ءِ پل که دریای ءِ گـُـوَرمے ءَ برتگ
و بیگواه کتگ ات ، زر ءَ بیگواه بیت و کدیں اپدا مهتوس نه دیست . ایدگه
روچیں هم شهکاڑیں مهتوس گوں ارسیگیں چمّاں و بَژنیگیں دل ءَ هما تیاب ءَ
آتک و تاں شپ ءَ آئی ءِ وداریک بیت ، آئی ءِ چماں هنچو زر ءَ سَکّ اتنت
که تو گوئش ئے آئی ءِ چمان پلمک جَـنَگ ءَ شموشتگ ات . بلے چو نه ات و
آئیا ترس ات که مبات که چمانی واز و بندے ءَ  آئی ءِ دلی دوست و زند ءِ
دومی بهر ، ودی به بیت و آئیا گوانکے به جنت و آئیا هما کسانکیں گدار ءَ
هم چه آئی ءِ گِندُک ءَ زبهر به بیت . نیں آئیا مار اِت که پل بادشاه آئی
ءِ دل ءِ تاهیر و آرام انت . بلے پل بادشاه بیگواه ات ...

          سرجمیں گرماگ _ گـَرمان _ ءَ هر روچ مهتوس په وتی تاهیر ءِ
گندگ ءَ همے تیاب ءِ باهوٹ و میار بیتگ ات ... چمانی ارس ، پرشتگیں و
پشومانیں دل ءَ هچ آئی ءِ مَدَت و کـُمـَکے نه کت .

          سال گوئست انت ، وهد گوئزاں بیت انت بلے پل بادشاه ءِ رنگ ،
وشرنگی و براه و بالاد ءِ گپ و هبر ، هر کس ءِ دپ و زبان ات ، مهتوس ءِ
جان ءِ هر بند و بوگ ، سار ءِ هر مارگے په پل بادشاه ءَ مرادیگ ، زروک و
هدوک ات . آئی ءِ هر گپ و هبر پل بادشاه ات ، چه دگه نیمگے پل بادشاه ءِ
مردم هم په آئی ءِ ودی کنگ ءَ ، شهر و ملکاں گردگ و گولگ اتنت ، بلے پل
بادشاه ءِ باره ءَ سَدانی آزمانک و هال هست ات ، بلے راستیں هال ءَ کسے
نزانتگ ات .

         هر کس که شهکاڑیں مهتوس ءِ گواتگر ءَ به شتیں و پل بادشاه ءِ
باره ءَ هالے چیزے به گوئشتیں ، شهکاڑ که هنون وت شهبانک ات ، آئیا هر
دابیں داد ءَ دات .

        شهکاڑیں مهتوس و پلبادشاه ءِ هال و هبر دنیا و مُلکاں شِنگ و
تالاں بیتگ ات . چه هر جاه شهبانکیں مهتوس ءِ گواتگر ءَ ، هال گوئش و
آزمانک گوئشاں آتک انت ، راست و نا راست ءَ گوں یک و دگه لـَچیناں و
دوچان اتنت تاں چه آئیا کجام دادے به گر انت ...

       ماں هما نزیکیں شهراں هم یک نیزگاریں آزمانک گوئشے هست ات که آئیا
بازیں آزمانک و هبر گِیر و یات اتنت . چه دنیا ءِ مال و زانتاں ،  چکانی
بـُـرّک ءِ داد ات و مردمانی گـَلاس و کولاڈانی ٹهینگ . په همے هاتر ءَ
مدام نیم سیر ات . یک روچے وتی زال ئی گوئشت که آئیا لوٹیت که شهبانکیں
مهتوس ءِ شهر و گواتگر ءَ بروت و پل بادشاه ءِ باره ءَ چیزے راست و
دروگیں هبر به گـُـواپیت و به گوئشیت ؛ تاں که شهبانک ءَ آئیا چیزے نه
چیزے داد به دنت .

        آئی ءِ زال گوئشت ، چون ترا شرم ءَ نه بیت که پیرانسری په دروگ
ءِ بندگ ءَ لانک بندئے روئے . پیره مرد گوئشت ، هر کس اوداں یک
آزمانکــــے گوئشیت و دروگـــے بندیت ، من هم یک چیزے گوئشاں منا هم دادے
دینت ، بلکین پیرانسری یک برے سیریں نان و نگنے وارت بکنیں ... پیره زال
آئیا مکن گوئشت ، بلے پیره مرد آرام نه بیت . آهر وتی توشگی زرت ، هر ئی
گـَندَل کت . هر ءَ سوار بیت و دیم په شهبانک مهتوس ءِ شهر ءَ روان بیت .
شُت و شُت . شپ که وتی سیاهیں چادر ءَ جهان ءَ پــِـر گِیجاں بیت ، پیره
مرد گوں وتی هر ءَ ژَند و پـَنـد هما تیاب ءَ رَست که پل بادشاه ءَ آهری
گـَشت ءَ اوژناگ کتگ ات . پیره مرد دمبرتگ ات و هر هم ژند بیتگ ات .

         پیره مرد هموداں هر ءَ درچکے ءِ بن ءَ داشت تا که باراں پاچ
بکنت ، بلے هما دمان ءَ چه زر ءِ پهنات ءَ توارے بیـت . زر و دریای ءَ
رُژنے مانشانت ، دریا پچ بیت ...

        هر همے وهد ءَ گِه کت و تتک . پیره مرد که هَؤل بیتگ ات ، چه ترس
درچکے ءَ سر کپت . ترس ءَ لرزاں و چه هموداں چاراں بیت ...

        پل بادشاه چه آپ ءَ در بیت . بازیں مردمے گوں آئیا چه آپ ءَ
درکپت انت ، شپ تیاب ءِ دپ ءَ چو روچ ءَ روشنا بیتگ ات . آهاں وتی پرزونگ
ءَ پاچ کرت و هر دابیں ورد و آپــــــے پرزونگ ءَ تیار  ات . سازگراں
سازاں جناں بیت انت ، ناچی وتا را چَنڈیناں و لرزیناں ، ساز ءِ زیملاں
همراهی کنان اتنت . پل بادشاه گوں وتی مردماں بهشتی ندارگے ءَ پیش داران
اتنت . توار مهر و دوستی توار ات ، دیماں رنج و گـَم ءِ نشان نیست ات .
گوئش ئے دنیا ءِ ڈکـّیـاں اوداں هَـنـد و جاهے نیست ات ...

        پیره مرد ءِ ترس وا گار بیتگ ات ، بلے هنون دل ءِ دریکـَگ گیش
بیتگ ات و وتی چمّ ءِ دیستگیـن ئی هم باور نه بیتگ ات ، تتکگیں هر هم آئی
ءِ پریشانی ءَ گیش کتگ ات . شُد ءَ هم نزانت ئی که چے بکنت .

        بامگواه ءِ نزیک بیتگ ات که پل بادشاه و آئی ءِ مردماں آپ ءَ مان
بیت انت ، آپ ءَ تهنا چنت پُلّ چه آهانی نشان پَشت کـَپت ، پـُـلاّن ءَ
هم زر ءِ گوات ءَ ، زر ءَ برت .

        پیره مرد وتی ژَنْـدی ، بیوابی ، شُـد ، هـَر ءِ تچگ و گاری و
ترس ءَ پهک شموشت انت . تچاں دیم په شهبانکیں مهتوس ءِ گواتگر ءَ روان
بیت . پیتاپ برز بیتگ ات که مهتوس ءِ گواتگر ءَ رَست . گوئشت ئی که پـُل
بادشاه ءِ هال ئی گون انت ، کوتوال ءَ باور نه بیتگ ات و گوئشت ئی که
چاشت ءِ وهد ءَ بیا ، بلے پیره مرد دستاں بست و گوئشت ئی که آئیا باز
دَلهاریں گپے هست ، و آئیا گوئشگ لوٹیت . شهبانکیں مهتوس آئی ءِ هبر و
دَزبندی کنان ءَ که اشکت و دیست انت ، کوتوال ءَ گوئشت که آئیا مان بیگ
ءَ بــِه هلـّیـت . پیره مرد مان بیت . شهبانک ئی سلام دات و آئی ءِ دیما
سر ئی جهل کت .

        پیره مرد وتی پیشی آزمانکاں و « دروگاں » هـَنـّون پهک شموشتگ ات
و وتی چم دیستیں هال ئی یک په یک شهبانک ءَ گوئشت انت ، گوئشگ ءَ هما جوش
مان ات که شهبانک ءَ آئی ءِ هبرانی راستی ءِ سرا هچ شکے نه بیت . هاس کن
وهدے که هما هَند ئی نام گپت که پُل بادشاهی دیستگ ات و وهدے که گوئشت ئی
که پل بادشاه و آئی ءِ همراهی دیستگ انت که دریا ءِ آپ ءَ مان بیتگ انت و
پل بیتگ انت که آپ ءِ سرا اوشتاتگ انت . اے هما گپ اتنت که تهنا هما
دیستگ اتنت و بس و کس ئی هم نه گوئشتگ ات ...

        شهبانک گوئشت که پیره مرد ءَ جوانیں بورے به دینت و آئی ءِ راه
ءِ توشگ ءَ سرجم کن انت . وَت بازیں سهر و اشرفی آئیا بکشات . رندا وتی
سیری گـُد ئی گورا کـُت انت و هما هند ءَ شت که پیره مرد پل بادشاه ءَ
دیستگ ات . هما درچک ءَ که پیره مرد سرکپته بیتگ ، سر کپت . شپ ءِ ودار
ئی کت که وتی زرد و واهگ ءِ مرادان ءَ بگند ایت . وتی زندمان ءِ گاریں
رنگ ءِ نشانیاں ودی بکنت . شپ بیت . تهاری که مان شانت ، شهبانکیں مهتوس
، وتی دلی پل بادشاه ءَ دیست که هما داب ءَ وَشرنگ و وشڈول چه آپ ءَ گوں
وتی مردماں درکپت . شپ شپے تهاریں نه ات ، تو گوئش ئے که روشنیں بهاری
روچے انت. شهبانک چه درچک ءَ ، آرامی ءَ ایرکپت و پل بادشاه ءِ نیمگ ءَ
شُت . پل بادشاه آئی ءِ گندگ ءَ هیران و اجکه بیت ... شهبانکیں مهتوس
گوئشت منا پهل کن ، یا منی پجّی ءَ بیا ، یا منا وتی پـَجـّـی ءَ به بر
... پل بادشاه ملک ءِ بادشاه بیت و شهبانک مهتوس نیکیں شه بانکے بیت . ما
را اش چیزے زَرّ و گـَبـَـرّ دات و ما چه هموداں وتی ملک ءَ بــِر
گـَشتیں .


٭ - اے آزمانک ءَ من چــِلّ سال پیش ءِ کـَـچ ءَ چه واجه عادل سوداگرزاده
( حسین بـُـرّ ) ، واجه نوشر ءِ چـُکّ ءَ اشکتگ . آزمانک ءِ بُنی نام «
گل بادشاه » ات . بلکین چیزے من شموشتگ . هر داب ءَ امیت انت که منی بیل
و استاد ، منی ردیاں راست و درگوئز کن انت . کریم _ تهل

روباه و پاچـِن

روباه و پاچـِن

اُرُس ءِ گیدی آزمانک                            چُکانی دیوان
------------------------
ترینوک:کریم بلوچ-تـَهل


       روباهے ، گـُوَراگے ءَ گـَلّ دیان ات ؛ ندیست ئی و چاهے ءَ کـَپت

. چاه ءِ آپ کمّ ات نه بـُڈ اِت و جُهلی ءَ هم باز جُهل نه ات ، بلے

درکَپت ئی نه کـُت . روباه هموداں گـَمیگ و بـَژنیگ نِشت .


       پاچنے چه هموداں گوزان ات . پر وتا هـُژیار ات . گوزان ات و ریشی
چَنڈان اتنت . دپ ءَ چیزے جایان ات . چه بیکاری ءَ چاه ئی چار اِت .

هَبکـّه و هَیران بیت ؛ روباه چاه بُن ءَ نشتگ ات.جُست ئی کـُت :      - روباهَلـُک ! تو اوداں چے کنگ ئے ؟
      - آرام و ساهی کنگ اوں بیلی _ روباه پسو دات . _اوداں بُرزگ ءَ سکّ
گرم و جـَل انت ، په همے هاترا من اداں آتکگ اوں . نون اداں هنچو وَش و
سَرها انت که هبر ءَ مه کن ! آپ هم زَبَردَست انت . پَهک و سارت انت ! تو
هم اگں لوٹ ئے جُپ _ کـُپ _ کن اداں ، په ما هردوکیناں اداں جاه هست !




     پاچن چه دیر ات که سک لوتی و تـُـنـّیگ _ تـُژنـَه _ ات و آپ ئی لوٹ
اِت . په همے هاترا واجهیں پاچن چاه ءَ جـُپ کـُت. کمے هست ات که روباه
ءِ سرا به کـَپ ایت و ژند ئی به کـَنت . روباه دررائینت :
     - چون پوکیں ریشو تو جُپ کنگ نزان ئے که پَهک آپ اِت ترینز دات انت ؟


      روباه ، پاچن ءِ جواب ءِ وداریگ نه بوت و پاچن ءِ پُشت ئی سِٹ کت ،چه پُشت ءَ کانٹان _ شاهان _ ءِ سرا و چه چاه ءَ درکپت و پاچن چاه ءَ
پَشت کـَپت .
       کمے هست ات که پاچن چاه ءَ چه شُد _ گـُژنه ای _ ءَ به مِر اِیت ،
بلے واهُند ئی و کـَلـّگ ءِ مردماں آئیا شوهاز کنگ و گـَردگ اتنت . ودی
اِش کت و چه کانٹاں گِپت و چه چاه اِش کـَشّ اِت و دَر کـُت.

                        ٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭

آزاتــــــــی

آزاتــــــــی

^^^^^^^

( دلدوستیں استالیں براتاں میر جان محمد جان دشتی و میر عبدالله جان دشتی ءِ یات و نام ءَ )

اَے بهارانی لـَهمیں تو پاربرمش

اَے سَمینانی نرمیں کـَش و کوش 

تو هَمُک دلکشی براهانی

نوکتریں زندمان ءِ نوکیں ایرمادئے

کندگ و نازاں تئی دگه نام انت

روچ ٹـِکانی تو بَرئے نیکیں

شاده و بچکندانی وَش پالئے !

هم مئی ساه ءَ په زبادئے تو !

***

سرپتو ندر انت ، ندر باں سَد بَر

بے ترا گاراں ، آسے ماں ڈوبر

منی دل ءِ هُلانی هُدابُندئے !

***

منی گُل و مهرانی تو آزاتی !

*

روچ ٹـِک بے تو

بیمے دل لرزیں

وَشیانی هم ، گار بنت تاماں

پاد زرابانی ، اِیر بنت داماں

کــُـنـّـت انت زیند هم ، مَؤت ءِ هوشاماں

دلتپرکه کوه ءِ دل هم چَنڈیت

بے سما بیت کُنٹ ، دَؤر ءِ چه گاماں  

 ***

مهر منی دلبندیں تو آزاتی !

*

ترا کجام بَنداں یا که کورچاتاں

یا کجام پئوجی اڈه و هَنداں

یا کجام هون شانیں زراباں ماں

گوں وتی بندی سرمچاراں گوں

یا کجام جَٹـّی و نابزانتیاں

یا کجام هاراں وتگلایی ءِ ،

تهار و بیمناکیں سانکلاں پَـٹــاں ؟

***

دلبریں مِهر اوں !

*

هون زراں دورئے 

من ترا پٹاں راه و رنگراهاں 

تو مئیارانی پَهر دئے ما را 

من ترااَلــّــَم زیراں امبازاں

من ترا ناز ءِ بیرک ءَ دوچاں

من ترا زیند ءِ ساه ءِ هستی باں

پمن ءَ دلبر تو کدیں کائے 

یا کجام گـَٹ انت مئی دراهی ءِ

یا کجام زرمبشت ءِ روشنیں لـَهراں

مئی دراهی ءِ تو سمین ءَ بئے ؟

کریم بلوچ ـ تهل

هارکپ .یو 22.01.15

یک و دو ، هوری ءَ

یک و دو ، هوری ءَ

ولادیمیر گریگورویچ سوتیوا

 کریم بلوچ - تــَـهــل

یک شپے جنگل ءَ باز ترسناک  و بیمناکیں گرئند و گروکے بیت . گوات هونژاں ، سک شینزاراں و شیکگ ات . ترندیں و سکیں هئورے بیت . سهدار و سهدارکاں هر یکے ، جاهے ٹـَپّـِت و چیر بوت انت . گــَـڈ ( Elk ، Лось ، گوریچان ءِ گـَوَزن ) وتا کوهنیں تاگزے ءِ چیر ءَ ، چیر دات . 

گئوش و توپانے تاگز ءَ پروشت . تاگز ءِ گرانیں کنٹ ، گوں وتی ٹال و شاهڑاں ، گــَـڈ ءِ کانٹ و شاهان ءَ زمین ءَ سک کرت  . گوئش ئے آئر اش دام ءَ پرینتگ ات ... پگاه ءَ دجک درا در بوت . گــَـڈی دیست که سکـّی و ڈکّ ءَ کپتگ . وتی آسونگانی ( آستونکانی ) برز کرت :

_ اُه ، بے وَس ! هنوں من ترا مَدت کناں .

جهدی کت که درجک ءَ چست بکنت .کجا بوت کنت ! درجک نه سُرت هم .

گوراگے هما نزیک ءَ ، توس ( birch ،  берёзы ) ءِ درچکے ءِ بُلک ءَ نشتگ ات ،په بد نیتی یے گوئشت : 

_ کسے ءَ زیندمان بهر انت و کسے همداں مِریت ... 

دجک زهر گپت :

_ بیکار و بد پگر چه اداں گـُم بئے !

_ من ترا اے گپ ءَ کدیں نه بکشاں و پَهـِلّ نکناں ! _ گوراگ گوئشت و بالی کرت و شت .

گوراگ بال کرت و تاں بزیں جنگل ءِ نیام ءَ رَست . اوداں گرکی دیست که درچکے ءِ چیرا وپتگ ات و دنتاناں پاچگ ات .

_ اداں وپتگ ئے ، _ گوراگ شگان( شگام ) جت . _ نزان ئے که مزنیں و چرپیں دپارے تئی رهچار انت .

                                                                                                                                                            :گرگ اِر سِٹ اِت

                                                                                                                                                             کج انت دپار ؟ _   

                                                                                                               گــڈ ءَ درچک چیر ترینتگ . من ترا راه ءَ پیش داراں _  

                                                                                    همے وهداں هرگوشک هم پٹ ءَ درکپتگ ات ، دجک ءَ  _مَدَت کناں بوت .

آهاں دراجیں لٹے یائورت . درچک ءِ کنٹ ءِ چیر اش نات و بُنڈے وتی لٹ ءِ چیر ءَ دات و لت اش جهل زور دات ، وتی سرجمیں زور اش کار بست .

_ یک ، دو ، هوری ءَ ! _ درچک بلے چه وتی جاه ءَ هم نه سُر اِت . 

جنگل ءَ ، گرک آهانی نیمگ ءَ اشتاپی ءَ تچان و پیداک ات . آئی ءِ دیما گوراگ بال کنان ات . آهانی دیما یک گوشیں گرکے ودی بیت .

_ دراه بات ئے هاکی ییں کرگ . کجام نیمگ ءَ روان ئے ؟

_ من ءَ هبر ءِ وهد نیست . مزنیں و زنڈیں دپارے منی ودار انت .

_ گـُـڑاں من هم شمئی همراه ءَ باں . _  هس و پوس گوئشان بوت ...

دجک و هرگوشک ژند بوت انت . همیش ات که نست انت که هرگوشک ءِ جن رست  و هرگوشکی گوئشت :   

_ ادان انت که تو بیکار و وئیل ئے ؟! لوگ و دَوار ءَ چاشت ( سُبارگ ) تیار انت . چکاں تئی رهچار انت ...

 

_ گندئے که چونیں وئیل و بدبهتی یے ، _ هرگوشک گوئشت و گــَـڈ ءِ نیمگ ءَ دستی شهار دات .

ماتیں هرگوشک چیهالے جت و گِریپتی :

_ اُهـو ، هنوں چون آ بیوس و بیچارگ ءَ کمگ بکناں ؟  

اداں گریوئے ، نه گریوئے ، پیکه گــڈ ءَ کمک بکن ئے و  گلاییش بیت که دجک و هرگوشک ءَ کمک بکنت .

همے وهد ءَ جنگل ءَ دو گرک تچان اتنت و گوراگ آهان ءَ راه ءَ پیش داران ات . 

دیما گوں بے دُمب و بے لٹکیں گرکے دچار کپت انت .

_ کجا روان ایت منی براتاں ؟

_ ما را مهتل مکن . مزنیں دپارے مئی ودار انت ...

_ گڈاں من هم شمئی همراهاں ، _ بے دُمب هولات .

هوری ءَ تچاں بوت انت .

گــَـڈ ءِ پهنات ءَ هُردلاں جهد کنان اتنت .

_ یک ، دو ، هوری ءَ ! _ دجک و هرگوشکاں گوانک جنان اتنت .

آهاں هچ دابے  سوبیں نبنت تاں گرانیں کنٹ ءَ یک نیمگے بکن انت .

هِردکاں چه درچکے ءَ گوانک جت :

_ بداریت ، هنوں ما شما را مدت کنیں ! 

آهاں نگندگ انت که جنگل ءَ ، سئے گرک آهانی نیمگ ءَ تچاں پیداک انت و گوراگ آهانی رهبلد انت . 

سئیں دُزّ و هاکی ییں گرکاں دم برت و ژند بوت انت .

گوراگ آهان ءَ دلبڈی دیان ات :

_ کمے پشت کپتگ ، گوئشت کناں که رستگ اوں .

نزیک وا هست ات ، نزیک ات ، بلے آهاں په وهد رسنت یاں نه ؟ هرگوشکاں ، دجک و هِردُکاں وتی سرجمیں زور و گرانی ءَ لٹ ءِ سرا داتگ ات و گرانیں بُنڈ اش کمے چست کرت ، بلے نه اینچک که گـڈ چه اوداں برکیت ...  

مُشک چه هموداں گوئزان ات .

_ اداں اے چئے کنئگ انت ؟

_ اَو مُشکلک ، اشتاپی اداں بیا ، ما را مدت کن !

_ هنوں ، بلئے بـِلـِّیـت که من پُگل ( پگت ) ءَ توار کناں .

هرگوشک و مُشک هم زوت رست انت و آهانی کمک و بَـڑایی ءَ گلائیش بوت انت . اپدا پهک لٹ ءَ زور دیاں بوت انت . لٹ چوٹ بوت ، بچاریت که مه پُرُشیت .

_ یک ، دو ، پهک هوری ءَ ...

درچک ءِ بُنڈ اش گیشتر چست کت . 

همے وهد موریکے چه هموداں تچان ات .

دجک موریک ءَ دیست ، گوانکی جت :

_ اَو موریک ، دِهدِے( زوت ) بیا و ما را کمک بکن !

موریک تچاں یهت و درچکے ءِ برزتریں ٹالے ( شاهڑے ) ءَ سر کپت و چه هموداں برابر هما لٹ ءِ آهری بهر ءِ سرا جُپی ( کُپی ) کرت ...

_ یک ، دو ، هوری ءَ !!!  

دار ءِ کنٹ اش گیشتر چست کرت و بیچارگیں گــڈ اش آجو و آزات کرت .

_ هورررااااا !_ سهدارکاں هوری ءَ گوانک جت .

گــڈ وتا پهک ءِ برابر ءَ جهل کرت و گپتی ( گوئشتی ) :

_ من ، منی سنگتان شمئی منتوار اوں ، شما منا رکینت . و واجهیں دجک من تئی گیش منت باراں .

_ اے موریک ات که تری مدت کت ، _ دجک گوئشت . _ اگں آ مه بوتیں ...

_ تئو چئے گوئش ئے ؟ _ موریک هیران و هبکه ( اجکه ) بوت . _ من وا چُشیں هورتوکینے ( کسانینے ) اوں !

_ کسان ئے ، بلۓ تو مزنیں کارے کرت !

وهدے که گرکاں تچاں یهت و رست انت ، اوداں هچ کسے نیست ات .

_ کج انت ، گُج انت دپار ؟ _ گرکاں گُرّت و هولات .

_ من هچ نزاناں ، _ گوراگ ءِ زبان بند بوتگ ات ، بلئے آهر ءَ گوئشتی : _ کئے گـڈ ءَ رکینتگ ؟ منی هیال ءَ هم نئیت ...

همدان ات که چه کپتگیں تاگز ءِ کنٹ ءِ چیر ءَ هورت و کسانکین مورے درکپت و گوں پهر گوئشتی :

_ اے من اتوں ! من گــڈ ءَ رکینت  !

نداره کش : ز. یرینا . 

Художник: З.Ярина

 

بــلــوچ ءَ سـَـلام

بــلــوچ ءَ سـَـلام

لـَـک شـَهید ، لـَـک بیل و لـَـکیں ماه و روچ

کــَنــت سـَـلام دُردانـَـگــیــں پـَر تـو بـَلــوچ

مــاه و اِسـتــاراں و پـَـؤر ، داں روشن انت

نِــیــر ءَ زیر انت هـَـاک ءَ تـئـیـگ ءَ و گــروچ


                                           پــَـهـــر په سَـر بــُـرزاں و پـُر زانــتــاں بیت

                                            روژنــا ژیــمــبــیــں شـَپ هـم مهکان بیت

                                            داد تــرا راجــدپــتـــر و راجـــاں چــه گــوں

                                            هـَـاک تــرا مهر انت و مِـسـک ءِ جـان بیت


زنــدمـان جــهــدانی لـَـکی یـیـں بـَـر انت

پـَـهــر اُمـیـت انت و زِهـاں و اِســپَــر انت

زانـت شـَپــانی شَپ چـراگ و انـگـَر انت

زانت تئی دوزواه و پـُشت انت و سَر انت


                                           تـاج تـرا نـام انـت نـیـکـیــں ، هـَـاک و آپ

                                           اِسپـَـر ات مردی گوں داته ، زهم ءَ چاپ

                                           بـــیـــرک اِت روچ روژنــایــیــں نــیــل تـاپ

                                           مـَردی اِت کــوه انــت بـُرزیں ، کـوه کاپ


دَپـتـر ات جـُهـد انـت و راهــانی دَر انت

راه تئی مردی ، تـئـی زانت ءِ شـَر انت

چَـمّ تـئـی بـانـزانی دیـر گِندیں چـَر انت

هم سپاه اِت بــے بـهـا ، بــے دَروَر انت


                                         داں زمانگ هست ، سَربُرز بات ئـے تو

                                         روژنـــا ، آبــات ، آزات ، شــات ئـــے تو

                                         مـهـلـب . کـنگر ، دوئـیـں یکزات ئـے تو

                                         په نزانتکاریں بداں ، شـَهـمـات ئــے تو

او بـلوچ ! پَهر په جهان بات ئـے مـُـدام

زندگاں دراهیں جهان کنت انت سَـلام

رَه گِـر و رَه پـول ، مـنـزل جـَنـت شــام

دیر نه انت ٹِک دَنت پتو هم سوبءِ بام


                                        لـَـک شـَهید ، لـَـک بیل و لـَـکیں ماه و روچ

                                        کــَنــت سـَـلام دُردانـَـگــیــں پـَر تـو بـَلــوچ


                                 کریم بلوچ _ تـَهـل

بـَٹ ءِ بد ڈ‎ؤ‎لیں چیپل

بـَٹ ءِ بد ڈ‎ؤ‎لیں چیپل 

هانس کریستن آندرسن

کریم بلوچ _ تـهـل

هست ات بٹ و آپانبُڈویے ، کوهنیں مُرگجاهے آهانی هَند ات . ماتیں بَـٹ وتی کدوگ ءَ وتی هپتیں هیک و اسپیدهانی سرا وپتگ ات و آهاں مُشان ات . یکروچے ششیں اسپیده و هامرگانی پوست ترک ات و پرشت و چه آهانی نیام ءَ شش کسانکیں و پر پُٹیں چیپلک درکپت . هپتمی هامرگ تئو گوئشئے نلوٹست که به ترکیت و پرشیت . پیکه گوئشگ ببیت که ماتیں بَٹ ءِ هچ هوش نهت که کدیں چشیں مزنیں اسپیدهے ایر بکنت . گڑاں چه کجا اداں ودی بوتگ ؟

اناگت اسپیده ءِ پوستک ءَ کسے ٹکینت ... ٹــُـک  - ٹــُـک - ٹــُـک...

و اسپیده ءِ پوچک ترک ات و ترکست و چه آئیا نوکیں بٹ اوک ءِ سرگ جه یهت و پدا آئی سرجم چه اِسپیده درآتک .  

بلئے آ دگه دابینے ات ، و ایدگرانی پئیم ءَ نهت . آئی ءِ پـُـٹــُـکاں ایدگرانی داب ءَ زرد نهت انت ، بلکیں هاکی رنگ اتنت و همے گپ ماتین ءَ دلگران و پریشان کرتت . چیپلاں رُداں و مزن بیان اتنت ، بلے ماتیں بٹ چه وتی آهری چیپل ءَ وتی دل ءَ باز پریشان ات :

_ من هچ داب سرپد نباں که چشیں بد ڈؤلیں چیپلکے چون منی چیپل بوت کنت ! _ دل آئیا گوئشان ات که چیپل ءِ سار ءَ بدار و هیالی بکن 

. 

چه

 اے که آ هاکی یینے ات و باز ڈولدارینے نهت وتی جاگـه ، بلے آ دو برابر وتی براتاں ورگ ،وَرَگ ات و بالاد ئی هم مستر و برزتر ات . هر روچ بیوسیں چیپلک  ءِ زیندمان سک تر و نگیگ تر بیتگ ات و مُرگ جاه ، په آئی ءِ مانگ سک بیان ات . آئی ءِ براتاں نلوٹست که گوں آئیا لیب و گوازی کن انت . آ مدام هنچو تـُـتــُران و کپان ات که مرگجاه ءِ سرجمیں مرگاں ، آئی ءِ سرا کندت انت . آئی وتا را تهنا و بدبهت مارگ و زانگ ات ، هرچون که آئی ءِ مات مدام جهدکنان ات که آئیا هر داب بوتگ کمک بکنت و برکینیت . 

 

 

_ منی بیوسیں بد ڈؤلیں چیپلک !_  مات جهلیں گین و ساهی کش ات . _ پرچا تو دگرانی دابینے نهئے ؟

چه اے گپ ءَ بد ڈولیں چیپل ، گیش دلرنج بیتگ ات و شپانی گریپت ، هنچو که هچ کس مه گندیت ( مَه گِینت ) . بیوس پگر کنان ات که سرجمیں دگنیای ءَ ، کس ءَ آئی ءِ مهر نیست و هچ کارے ءِ پیده نئیت .

_ هچ کس ءَ منی مهر نیست و من اش دوست ءَ نبیت . آواں تهنا منا ملنڈ کنئگ انت و منی سرا کند انت . پرچا من وتی براتانی داب ءَ نهاں ( نهوں ) ؟

ادان ات که آئی پگر کت که چه اوداں بتچیت . دگه آئیا اود ءِ مانگ ءِ هچ تب و تهمبل پَشت نکپتگ ات که آئیا درآمد ءِ چم ءَ چارگ اتنت . آئی پگاه تهار - بے تِرِک و بے توار چه اوداں درکپت و شت ؛ چه دیوال ءِ سری پورّ و  بال کت .  

چیپلک وهدے که درکپت و آزات بوت ، شت په تــَرّ و گرد ءَ ، اوشتاتگیں ، نه مزنیں آپی دیست . اوداں آئیا وَش بوت و اود ءِ جـَـلـّــَـگ و دارگ ءِ پیسله ئی کرت . اوداں هم بٹ و دگه دابیں مُرگ باز اتنت که آئی ءِ دل لوٹست که گوں آهاں دوست و سنگت ببیت . بد ڈؤلیں چیپل ءَ چه آهاں سوج کرت که باریں آهاں هاکی پٹیں چیپلانی باره ءَ _ آئی ءِ دابیناں _ چیزے زان انت یاں نه ؟ آئی لوٹست که بزانت که آئی ءِ جند کئے انت و چئے یے باریں . بلے اوداں هم آئیا اود ءِ بٹاں گوں شک چاراں و گوئشاں بوت انت : « ما وتی سرجمین زیند ءَ ، چه ترا بد ڈؤلتریں کسئے ندیستگ » . 

 

بلے بد ڈؤلیں چیپل چه اے گپاں دلگران نبوت و وتی وشی و وَشگپیانی نشموشت . آئی وتی جست و پرسانی رند ات و دگه آپے ءَ یهت و سَر بوت . اوداں آئی کوکل Kowkall( غاز гусей ) دیست انت و چه آواں هم همے جستانی پسوی سوج کت . کوکل ( гусей ) هم آئیا پسو دات که آ هم نزان انت که آ کئے انت و آواں هم هچ وهد چشیں بد ڈؤلیں بٹ ءِ چیپلے اش ندیستگ و آهاں هم سر و سوج کت که آئی اوداں ممانیت و  ... که اوداں ایمن نهنت و شکاریاں مدام گوں وتی توپکاں و کچکاں ، په شکار اوداں کاینت .

 

 نیں بیوسیں بد ڈؤلیں بٹ ءِ چیپل پشومان بیان ات که پرچا چه مُرگجاه ءَ درکپتگ ات . اوداں راستے که کسے آئرا  دوست نبوتگ ات ، بلے اوداں ایمن ات . و اپدا آئی ءِ سرگردانی په آپبند و پٹاں بنگیج بوت .

یگبرے آئی ءِ راه ءَ یک پیر زالے ءِ لوگ ودی بیت که جنگل ءَ جهمنند ات . پیرزال ءَ پگر کت که اے ویلیں و جنگلی کوکلے و آئی یے گِپت .

_ من آئیا ڈبّ و پِنجر (کبس) ءَ بند ءَ کناں ، _ پیر زال پگر کت . _ امیت انت که اے کوکل پر منا هامرگ و اسپیده ایر بکنت . _ پیر زال ءِ چمانی روک کــُنـٹ اتنت و جوانی ءَ ندیستی .  

وهد گوئزان ات ، بلے بٹ ءِ بد ڈؤلیں چیپل پر آئیا یک اسپیدهے هم ایر نکرت . آ لوگ ءَ یک کـُروس و یک پشی یے هم هست ات و آهان ءَ چه هما اول بد ڈؤلیں چیپل وَش نبوت و آئی ءِ ترسینگ ءِ جهد اش کت :

_ تئو هرچی زوت تر اسپیده و هیکاں ایر بکن ، اگں نه پیره زالک گرم گریت و چه تئو واداپ جوڑ کنت . _ کروس گوئشت . 

_ هـَـئـو ! هـَـئــو ! امیت انت که همے زیتاں تئی سر ءَ ببُرّ ایت و واداپے بگرادیت و من چه تئی هڈاں دَپـے وَش کناں ! _ گوں وشنیتکی سیاهیں پشک دراج کشی ءَ گوں گوئشت .

بد ڈولیں چیپل هنچو ترسست که ورگ و واب و آرامی پهک گار بوت . پیرزال پر آئی وشتامیں داناں و روچ گْوارچ ( روگرداناں ) ریچگ ات . پیرزال لوٹگ ات که آئی زوتر بردیت و مزن و پـَـزّور ببیت .

_ من بے وساں ، من پهک بیوساں ، _ چیپلک گوں هِکگاں ، بندیں ڈبّ ءَ گوئشان ات ._ چو که جاه کیت ، من وتی تهنایی ءِ گون ءَ مراں ، چینچو منی دل کشیت که منی مهر کسے ءِ دل ءَ ببوتیں !

بلے یگ شپے آئیا موه رَسست که ڈبّ ءِ دروازگ ءِ بستگین بند ءَ پاچ بکنت و چه اوداں درکپیت و بال بکنت و چه آ لوگ ءَ دور و دورتر برؤت .    

 و اپدا بد ڈؤلیں چیپل یک و تهنا بیت . آئی جهد کت که چه پیرزال ءِ لوگ دور و دورتر برؤت و آهر پر وتا برزیں نل و کِرتنانی نیام ءَ  کم و گیش جوانیں جاهی ودی کت .

_ اگں کسے نلوٹیت که گوں من سنگتی بکنت ، گڑاں من په مدامی وتا هَمِداں پَـٹــاں و چیردیاں . بلّ که منا هچ کس مگندیت ( مه گینت ) . _ آئی وتا وت گوئشان ات .

اوداں ورگ باز ات و چیپلک وتا کمے نگبهت مارگ ات ، هرچنت که سک ایوک و تهنا ات  . یگروچے پگاه و مُهلاّ که روچ وتی برانزانی شانگ ءَ بنگیج کنان ات ، چیپلک  باز براهداریں مرگانی گـَـلـَـگے دیست که آزمان ءَ بال اتنت و آئی ءِ سر ءِ بُرزی ءَ چه ،گوئزان اتنت . چونیں آهاں براهداریں و وشنمایین اتنت !  

 

 چیپلک ءَ آهانی برپ دابیں اسپیت و دراجیں گردناں ، پراه و دراجیں بانزلاں و زردیں  سُنٹاں سک دوست بیتگ اتنت . بٹ ءِ چیپل پیش ءَ هچ وهد چشیں ڈولداریں مُرگ ندیستگ ات.

_ اوه ، اگں من هم بتوانتیں که چُشیں زیبدارینے ببوتین اوں ! اگں تهنا یک روچے هم ، چون جوان ات ! _ آئی ءِ دل کشگ ات ،اے هیرانی مُرگی سک دوست بیتگ اتنت . 

آهانی توار دگه دابیں و هیرانی کریکگے ات . آهاں گوں وتی بے مَـٹـیں ومزنیں بانزلاں چه سردیں هَند و دَمَگاں بال شاناں لڈتگ و نیلیں زر ءِ آدگه دست ءَ روگ اتنت .

زمستان یهت و رسست . هوٹگ ءِ آپ سارت بیاں ، و آپ ءِ بُرزگ بـَداِت و همسرک بوت . بیوس و بیچارگیں بٹ اوک هُجّ و مجبور ات که مدام اوژناگ بکنت تاں آپ چَٹ مه بَـدیت و همسرک مه بیت . بلے گوں هر شپ ءِ گوئزگ ءَ ، هما آپ که آئی اوژناگ کناں چه بَدَگ ءَ رکینتگ ات کمتر و کمتر بیتگ ات و همسرت و آئی ءِ اوژناگ ءِ جاگاه کم و کمتر بوان ات . هنچو لــُه و گــُـوَهر  ات که همسرک ( بور - بـَـرپ ) هم ترک ات . چیپلک دَمبرگ وژندی ءِ نام ءَ نزانت و گوں وتی دستکاں مدام اوژناگ کنان ات . بلے آهر ءَ چه وَس و واک و توان کپت ، وگــُـوَهر جت . آپ هم پهک بَدست .  

یک مُهلاییں پگاهے ءَ ، کشتکارے ( دهکانے ) چه هموداں گوئزان ات . چیپلکی دیست که پاد و بالی همسرکاں بند انت . همسرک و برپانی گوں وتی ٹــَـپُـری بوٹاں پروشت و نیم ساهیں مُرگی وتی لوگ ءَ برت .

_ من آئیا وتی لوگ و دَوار په وتی چکان ءَ براں . آهاں آئیا رکیننت . بیوس ءَ گـُوَهر تباه کرته ! _ مرد گوئشان ات .  

 

کِشتکار ءِ لوگ جوان ، گرم و آرام ات . چیپلک اش گوں بازیں مهرے ششت و هشک اش کرت و آئی ءِ نیمگ ءَ دلگوش و گوئر دیاں بوت انت . چیپلک وتی زیند ءَ اولی گشت ات که مهر و دلگوشی ءِ مارشتی بوت .

چو آئی هما کشتکار ءِ لوگ ءَ سرجمیں زمستان ءَ گوازینت . بهار ءَ آئی رستت و مزن بیتگ ات و هنوں دراه و مزنینے ات . کشتکار پیسله کت که آئیا هوٹگ (کمب. تلاوگ. گورم. اوٹگ. ترائی. آپجل. چکل. آپ ھمبار ) ءِ آپ ءَ ببارت و آزاتی بکنت. رند چه دراجیں وهدے اولی گشت ات که چیپلک ، اپدا آپ ءِ سرا مَلاّں و لـُڈاں بوت گوں هیرانی و وتی کواکگاں اوژناگ کنان ات ، وهدے که وتی شبینی آپ ءَ دیست سک هیران بیت !

_ اَؤ منی هُدا ! چون من بدل بیته اوں ! من وتا وت هم دُرُست نکنیں ! _ گوں هیرانی ءَ آئیا دررائینت .  

 

اناگت آزمان و وتی سرون ءَ هما بیدروریں اسپیتیں مُرگانی دیست ، آهاں چه آئی ءِ سر ءِ بُرزی ءَ بال کنان اتنت . همے وهد ات که زانتی که آئی یکے چه هماوان انت . هیرانی مرگان هوٹگ ءَ نست ( نشت ) انت و زوتی گوں مئی « بٹ ءِ بد ڈؤلیں چیپل » دچار کپت و پجاروک بیت انت . _ ما تئی داب ءَ کنگ ( قو ، лебедь ، swan ) ایں ، _ آهاں گوں دلکشیں توارے گوئشاں بوت انت ، _ تئو تاں هنوں کجانگو بوته ئے ؟

_  هئو ، اے باز دراجیں کسهے ! _ ورناییں کنگ آهاں گوئشت و هنگت چه اے گپ که زانتی که آ کنگے ، هـَبــَـکه( اجکه ) و هیران ات .

« من کنگے اوں  !» _ آئی پگر کرت : « من یکے چه آوان اوں ! ».

 هنوں آ گل ات ، که آئی ءِ مزنیں و ٹوهیں سَکـّی ، ڈُک و نوشیاں کٹتگ اتنت . آئی هنوں گیشتر و گهتر وتی نگبهتی ءَ مارگ ات که آئری په ڈولداری چپ و چاگرد کرتت . مزنیں کنگاں آئی ءِ چپ و چاگرد ءَ اوژناگ کنان اتنت و آئی ءِ براهداریں سُنٹان ءَ چارگ اتنت .  

یگروچے کسانیں چکاں تچاں کمب و تلاوگ ( کمب. تلاوگ. گورم. اوٹگ. ترائی. آپجل. چکل. آپ ھمبار ) ءَ یهت انت . چکاں په کنگاں نانان ءَ ٹکر ٹکر کرت و دَؤر دات انت و پرآهاں دان اش رهت و کستریں چکلکاں گوانک جت :

_ بچار ایت نوکینے هم گون انت !

و پهک چکاں یکجاه منت اش :

_ هو راست گوئش انت . نوکیں کنگے گون انت ! 

چکاں چه گل ءَ بال اتنت و چاپ اش جت ، ناچ و سُهبت اش کرت ، و پدا جست و شت انت وتی پت و ماتان اش هال دات و اپدا ناناں و کیکان اش یائورت و ٹکرٹکر کناں و آپ اش په کنگاں  دَؤر دات انت . سرجماں کوکار کنان اتنت :

_ نوکیں کنگ چه پهکاں وَشترینے ! آ سک زیبدار و ورنایینے !

پیریں کنگاں آئی ءِ دیما سر ءَ په اِزت جهل ءَ کرت . آ بلے هیران ات ، وتی سری پهک وتی بال ءِ چیرا ، چیر داتگ ات . وت نزانتی که پرچئے . آ سک وش و گل و نگبهت ات ، تـُـشے هم گبرون ( گروناک ، مزن سر ، مانمیار ، وڈا)  نبوتگ ات . پهکیں دل ، گبرونی و وڈایی نزانت . آئیا هما وهد هوش اتنت که چکاں آئی ءِ سرا هَندت ( کندت ) و ملنڈ اش کرت و چه سرجمیں جاهان اش گـَلینت . و هنوں اشکنان ات که آئی  ، بیدروریں مرگانی

اشکنان ات که آئی  ، بیدروریں مرگانی نیام ءَ ؛ چه دُرُستاں گِهترین انت .

مارچ ءِ هشتمی روچ (جنینانی جهانی روچ

مارچ ءِ هشتمی روچ (جنینانی جهانی روچ          ##########################

 ! بلوچ جنین زهگ و جنین آدماں ، مبارک بات

 نود انت بهار ءِ موسم ، رنگانی کشت و کار
 پلانى زیب و رنگ ءَ ،سیریگ بیت بهار
 بیا بیا که ترڈ و ناز انت ، آسکاں هم هزار
 پلیں په ماهل ءِ زات ،مات و جن و گهار

 بیا بیا که ئید انت مرچی، کلیں جهان ءِ زال
 دیوان کتگ هزاراں ، دیوان ءِ گپ و گال
 شیریں زال و بول انت ، پوه انت و جهدکار
 بے دَروَر انت ماں جهد ءَ، داتگ جهان ءَ هال

 زالانی مرچی ئید انت ، نودانی کهکری
 جَمٌر په چاپ و ناچ انت ، اِستین ءَ انگرى
 بیا بیا مبارکیں روچ ، گوریچ پد شُتگ
 سوبیں به بنت گلیں مات، دردانگیں پرى

 رنگ انت بهار ءِ بیرک ، آباتى ءِ نشان
 بے زیب و رنگ ءَ بنت گار ، آزاتی و جهان
 بودیں دل ءَ هزار ساچ ، بالیں سَد اُمیت
 جهد ءِ بهار کاریت ، شهدانی کلکشان

 دهتانی مرچی ناز انت ، بال انت گَل ءَ گوں کاڑ
 دیوان وت ٹهین انت ،دَؤر اش چو  زُرتگ واڑ
 پساں گوں کوپگ انت و ، براتاں و جود و چکاں
 لوٹنت که یک جهان بات، انسان و وشى بنت جاڑ

 بیا بیا که مارچ ءِ هشت انت، پلاں وا کندتگ
 دنیا په رنگ و زیب انت ، ڈکالى پد شتگ
 پگرانی راه روک انت ، نوکیں پل و دَؤر
 زالاں به بیت مبارک ، ئیدے که پلتگ


                                             کریم بلوچ _ تهل

پـَنت انت براتی

ـگل خان نصیر

ـــــــــــــــــــــ

                            پـَنت انت براتی
               **************  
بیلاں ! بیلاں !

دَرکـَپ اِت دیما

ترنب ءِ توار انت
                                 جـَنـگانی

رِهتگ انت دشمن

مهتگ و هـَلکاں

لـَجّ و مَیار انت
                               ننگانی

مَرچی مه چاراِت

موسم و وهد ءَ

سَنج و سلاهاں
                               نَزّ آرِ اِت

جیڑواں براتی

بهلـّت مروچی

دهنزاں بچار اِت
                               رَنگانی

دشمنے زُلـّیـں

نوک سـَلاهیں

کیسگی پـُرّ انت
                                  زَرّانــی

تو کل ءَ مردی

میـڑ نیاں مرچی

نند انت کـَلات ءَ
                                 دِرَئنگانی

جـَهـل مه نندت

روچ انت مڑا ءِ

قوم ءِ توار ءَ
                               گوش کن اِت

بند ات سلاهاں

هر کـَه په وَسّ ءَ

مَجلساں بلّ ات
                              چـَنـگانی

کوٹواں کئیز ءِ

سیاه و تهاریں

برات مئے ماننت
                             سالاں چه

سـَـگّ زیاتیں

بیت لـَگـوری

مئیلت مَدت ءَ
                            بَنگانی

مَئیلت ماراں

جامگ ءِ توک ءَ

ڈنگ جناں بنت
                            بیواری

بیارتی ڈنّ ءَ

کونڈاں چیریں

زَهرانی کـَشّ ات
                            ڈنگانی

شئیر نصیر ءِ

پَنت انت براتی

زیرتی پروشیت
                              بـَـنـدان ءَ

تاب دنت گالاں

رنگ په رنگ ءَ

دریناں بندیت
                                  رَنگانی

مرد وتی هکاں توکل و زور ءَ گوں زننت

مرد وتی هکاں توکل و زور ءَ گوں زننت

****************

میرگل خان نصیر

تیگ سپاهانی سوگهیں جُپتاں کید بنت

لدهیں شیر گوں آهنی پلکاں دپ جننت

یا گهیں ورنا جیل و مَں زمزیراں کپنت

تهارمهیں روچاں روک کننت،استاری ترپنت

په وتی کئومی اِزت و ننگ ءَ جه جننت

لئیب گوں پهلیں چوٹو و شمشیراں کننت

یا،وتی سوب ءَ چو گل ءَ سهریں ءَ چننت

یا وتش وشرو بیته چو پهل ءَ سهور بنت

مرد په سیالانی شگان تگهراه ءَ نه بنت

نئے وتی ملک ءَ را دگه کئومان ءَ دینت

نئے وتی ننگانی بدل  تلاهان ءَ گرنت

نئے وتی لجاں اشتگ و روبایی تچنت

کمجراتانی گندگیں هیل و آدت انت

هرکدیں گوازی گرم بیت گوری ترهنت

دُژمنءَ گند انت هپتمی لوگ ءَ چیر بنت

دیمپدیم بیت انت ناگمان،پادانی کپنت

توبه چه ملک ءَ الامان ننگءَ چه کننت

چو مکسک زرانی سرا ریهانءَ رچنت

پنڈگءِزمباں هردوئین دستاں گوں چننت

کمجرات ملک ءَ ننگ و گوں ناموتءَ دینت

مرد وتی هکاں توکل و زور ءَ گوں زننت

شال ( کلی کیمپ) 9 جولایی1959

کلیات نصیر تاکدیم 571

*************************

بــــاریـــــن ؟

بــــاریـــــن ؟


روچانی دَنز و پُلگاں

تَـم کُرتگ انت هَیال

بارین کُجام دل ءِ بور

سِستگ ره ءِ کمال

بارین دِلانی کـَشـّــَگ

سرمستی ءِ شمال

بارین مجاں بَنت اندیم

مدام ماه و سال ؟

*

گِیر انت که کاینت انگر

سوچ انت هم دل ءَ

باهینت وهد و سالاں

کم زانتی ءِ گِل ءَ

هُرجیت نازکیں تَب

دَؤرانی مُشکِل ءَ

چَکـّـاس دَؤر ءِ سَکّ انت

گار بیت چو منزل ءَ

*

بارین بوُد زور انت

بَچّاں و سَؤل بنت

راج ءِ گـُلیں ورنا

اِستار ءِ ڈَؤل بنت

گـُوَرماں چو دیم کنز انت

زِرانی چَؤل بنت

پروشنت بَد ءِ کـَلاتاں

یا جُهد ءَ هَؤل بنت؟

*

زندان و بَند زند ءِ

ڈِیه ءَ چه ڈَنّ گوں سوز

شپ انت سیاهیں روچ هم

مَیمے نه جِند ءِ روز

ساز انت گـَم ءِ ترانگ

هم ڈُکّی ءِ سروز

بارین امیت بَنت گـُٹـگیر

نا زانتی ءِ مَروز ؟

*

باور نه بیت که جنگل

لـَوار ءِ آس برؤت

سمین ءِ گار مرادان

گوریچ  اِیر به بارت سَؤت

مَردانی اِیر مر انت جُهد

وَهد ءِ به بیت مَؤت

پَد ریچ - پـُل بَرانی

بارین کے انت که جَؤت ؟

*

زاناں دست که یک بَنت

پروشنت بَد ءِ کـَلات

کـَد بیت بے وسی هم

هم لَنگـَڑی مه چات

وَشّی و شاده ءِ دَؤر

همسیال ، پهک برات

هَزّام بیت بهارے

آزات راج و شات

*

زاناں مهر پـُلّ بَنت

ٹـِکّ دَنت چو بامسار

شاده گوں رُژن شانت هم

کـُـٹـّـَنــت مئے ودار

پگرانی بَند سِند انت

شهگان بَنت هزار

 بیا بیا که آجویی انت

کـُرتگ ترا تَوار !

بیا بیا که آجویی انت

کـُرتگ ترا تَوار !


                                                    کریم بلوچ _ تـَهـل
                                                         13/04/10

کار دئین لت

ولادیمیر گریگورویچ سوتیوا

 کریم بلوچ - تــَـهــل

دجک لوگ ءَ روان ات . راه ءَ گوں کرگوشکے ( هرگوشکے ) دچار کپت و آهاں هوری روان بیت انت . چه دونینانی همراهی راه لـُـک و نیم بیتگ ات .

 تاں لوگ ( دَوار ) راه دور ات . هبر کناں روان اتنت .

راه ءِ سرا لٹ و دارے کپتگ ات .

هرگوشک هبر کنان ات وداری ندیست ۔ پادی بند گپت و کمے هست ات که بکپیت . 

_ اوه تو ! ... _ هرگوشک گرم گپتگ ات ؛ گوئشتی و گوں پاد -  داری لگتے جت که چه راه دور و یک نیمگے کپت . 

بلے دجک رپت ؛ داری چست کرت و وتی کوپگ ءِ سرا نات و جست - شت و هرگوشکی رسینت .

هرگوشک که دار ءَ دجک ءِ کوپگ ءَ دیست ، هیران بوت :

_ اے دار ءَ تو چون کن ئے ؟ چئے کارے کیت اے دار ؟

_ اے ادناییں دارے نهنت _ دجک گوئشاں بیت . _  اے کار دئیں لـَـٹے .

هرگوشک آئی ءِ هبر ءِ بدل ءَ گــُـرُنڈ اِت :

_ او کنٹک سرگ ! وتی لٹ ءَ دَئور دئے . تو گوں آئی ، چه اداں جاهے شت نکن ئے ! 

دجک هچ چی نگوئشت . تهنا چه آئی کمے پدکنزت و پدا تتک و تچگ ءَ وتی لٹ ءِ یکیں سری جوگ ءِ آپ ءَ نات و یکیں دمان ءَ گوں لـٹ ءِ دومی سر ءِ مـَـدَت ءَ جوگ ءِ دومی نیمگ ءَ بال و سٹ کرت . و پدا هرگوشک ءِ همراه بوت . هنچو که گوئش ئے هچ گپے نبوته .  

هرگوشک ءِ دپ چه هَیرانی پاچ بوتگ ات . گوئشتی :

_   زبر دست ! تو پیش داشت که باز جوانی ءَ سِٹ کن ئے !

_ من چه بیه وا سٹ کنئگ نزاناں ، _ دجک گوئشت ، _  بلے اے کار دئیں لٹ ، چه اے گــَٹ منا مدت دات .

آهاں دیما شت انت . کمے دیما ، لیهور و پوجگلانی اوشتاتگین آپے ءَ رست انت .

Заяц с кочки на кочку прыгает. Ёжик позади идёт, перед собой палкой дорогу проверяет.

— Эй, Колючая Голова, что ты там плетёшься еле-еле? Наверно, твоя палка…

هرگوشک دیما تر ات و چه کاهانی بوچکانی سرا روان و سٹ کنان ات . دجک آئی ءِ پشتا روان ات و گوں وتی ڈنڈا راه ءَ چکاسان ات .

_ اَو کنٹگ سرگ ، تو گوں وتی دَزلٹ چئے پول ئے ؟ بلکیں تئی کاردئیں لٹ ...

هرگوشک  وتی هبر نکٹینتگ ات که چه بوچکے کاه لگشت و تاں گوشاں ، پوجگل و لیهوراں بـُـڈ اِت . کمے اگں به سُرتیں ، پهک بُڈتگ ات . 

دجک وتا هرگوشک ءِ نزیکتریں بوچک ءَ رسینت و هرگوشکی توار کرت :

_ اے دزلٹ ءَ بگر ! وتا مُهر بدار !

هرگوشک لٹ ءَ گپت . دجک وتی سرجمیں زور ءَ کاربست و وتی سنگتی چه پوجگلاں رَکینت .

وهدے که هشکیں هَندے ءَ رست انت ، هرگوشک وتی دوستیں دجک ءَ امبازاں گپت وگوئشتی : 

_ دجک من تئی منتواراں ، تو منا رکینت !

_ تو چئے گوئش ئے ! اے کار دئیں لٹ ات ؛ سَکـّـی ءَ کــَـٹ ات ! 

Пошли дальше и у самой опушки большого тёмного леса увидели на земле птенчика.

Он выпал из гнезда и жалобно пищал, а родители кружились над ним, не зная, что делать.

شت انت دیما و بزیں و تهاریں جنگل ءِ نیام ءَ جنگ ( جنجشک ) ءِ چوکوے اش دیست که زمین ءَ کپتگ . آ چه بُرزیں کدوگے کپتگ ات و په بد هالی چروکگ ات . آئی ءِ پت و مات هم آئی ءِ سرون گردگ اتنت ، چریکگ اتنت و نزانت اش که چئے بکن انت . 

_ مـَدت کنیت ، مدت کنیت ! _ مات و پت هم چریکگ اتنت .

کدوگ برز ات _ هچ دابے اودانی سرکت نکن انت . نه دجک و نه هرگوشک ؛ هچ کجام چه درچک و داراں سرکپت نکن انت .

بلے کمک پکار انت ...

دجک پگر کرت و پگری کرت :

_ تو درچک ءِ بن ءَ ، دیم ءَ درچک نیمگ ءَ بکن و بوشت ! _ آئیا هرگوشگ ءَ پرمات ( للات ).

هرگوشک دیما درچک ءِ نیمگ ءَ کرت و درچک ءِ بُنا اوشتات . دجک چیپلک ءَ وتی دار ءِ برزیں سر ءَ ایر کرت ( نات ) . و گوں آئیا هرگوشک ءِ کوپگاں سرکپت و وتی داری برز کت چینچو که آئیا وَس هست ات . تو گوئشت کن ئے که تاں کدوگ لٹ سربیتگ ات .

چُش آئی ءِ پت و مات وَش بیت انت . دجک و هرگوشک ءِ چپ . چاگرد ءَ بال کناں و چریکان اتنت :  

_ منتواریں ، منتواریں ، شمئی منتواریں !

و هرگوشک ، دجک ءَ گوئشت :

_ شاباش ترا دجک ! تو جوانیں پگرے کت !

_ تئو چئے گوئش ئے ! اے پهک ءَ کرتگ انت کار دئیں لٹ ، پر سوب و پر کــٹ ، چست بیت بے مَــٹ !

شت انت دیما ، تهار و بزیں جنگل ءَ ، هرچی دیماتر شت انت تهارتر ات و هرگوشک ءَ گیش ترسگ ات . دجک ، گندگ ءَ نترسگ ات : دیما روان ات و گوں وتی لٹ چه درچکانی ٹال و شاهڑانی نیام ءَ راه ءَ پچ کنان ات . 

اناگت چه درچکے ءِ پشتا مزنیں گرکے آهانی دیما ءَ درکپت و آهانی راهی بست و گــُـرّ اِت :

_ بوشت ایت !

هرگوشک و دجک اوشتات انت . گرک ءِ دپ ءِ لئوز رچان اتنت ، نزیکتر یهت و دنتاناں دُرُشاں ، گوئشتی :

_ دَجک ، من ترا کار نداراں  ؛ ترا کنٹگ پر انت . بلے سیهڑک ( هرگوشکک ) ترا ، من سرجم وراں ، گوں دُمب و گوشاں !

هرگوشک چه ترس ءَ لرزگ و دِرهگ ات ، چه ترس ءَ چش که زمستان ءِ هرگوشکاں ماں برپ ، پهک اسپیت بوتگ ات .  تتک ( تچ اِت ) نکنت . گوئش ئے پادی ڈگار ءَ چــِـرَک ( آهونڈ ) جتگ ولچتگ اتنت . چمانی مُٹ ( بند ) کرت که هنوں گرک آئیا وارت .

تهنا دجک ات که نترستگ ات : وتی داری برز کرت و گوں سرجمیں وَس و واک ءَ گرگ ءِ سرین و پشتی چُپت .

گرک چه درد ءَ چیهانٹے ( چیهالے ) جت که دجک ءِ دومی لٹ آئی ءِ سرگ و چم ءَ لگ اِت ( لگ اِست ). گرک سٹے کرت و تتک ! ...

هنچو تتک و شت که وتی پشتی هم چـَـک نه جت .

_ منتواراں من تئی هرگوشک . تو منا چه گرک ءَ هم رَکینت !

_ اے کار دئیں لٹ انت ، په دُژمنان چـَٹ انت ! _ دجک پسو دات .

آهاں دیما شت انت تاں جنگل کــُٹ اِت و راه اِش ودی کرت . راه بالادگ و چه کوه ءَ گوئزان ات .

دجک وتی لٹ ءَ تِکـّه دیاں ، دیما روان ات . بے وَسیں هرگوشک ژند بوتگ ات ، کمے هست ات که پهک بکپ ایت .

 آهانی لوگ هنوں نزیک ات ، بلے هرگوشک دیما شت ءَ نه کت .

_ پرواهے نهنت ، تو لٹ ءَ گوں ، وتا بدار . _ دجک گوئشت و آئیا چــِکاں و کــَـشـّـاں بوت . 

هرگوشک لٹ ءِ دومی سرا گپت و دجک آئیا چه سربرزی و بالادگ کشاں بوت . و په هرگوشک ءَ گوئش ئے سرکپگ راهت تر بوت .

_ بچار تو _ هرگوشک گوئشت . _ تئی کاردئیں لٹ ، اے گشت منا په سرکپگ ءَ مدت کرت .

چو دجک ، هرگوشک ءَ آئی ءِ لوگ و دَوار ءَ سر کت و اوداں دیر ات که آئی ءِ چکاں و زال آئی ءِ ودار و رهچار اتنت .

پهک چه آئی ءِ گندگ ءَ وَش بیت انت و هرگوشک ، دجک ءَ گوئشت :

_ اگں تئی برکتی کار دئیں لت مه بوتیں ، من هچ وهد دوارگ ، وتی لوگ ءَ وتی چماں ندیستگ ات .

دجک نزهندے جت ( بچکند اِت ) و گوئشتی :

_ تو ، ٹیکی چه من ، همے کار دئیں لٹ ءَ بزور . بلکیں ترا هنگت کار بدنت . 

هرگوشک سرءَ جهل کرت و گوئشتی :

_ تو وَت گڑاں بے چشیں کار دئیں لٹ ءَ چئے کن ئے  ؟ 

_ پرواهے نهنت ، _ دجک پسو دیاں بوت ، _ لـٹ مدام ودی بیت بلے کار دئینے به بیت ، _ دجک وتی پیشانی ءَ ٹکینت . _ کار دئینے به بیت ایش انت جاهی !  

 

ادان ات که هرگوشک سرجمیں گپاں سرکچ وارت ( سرپد بوت ) :

_ تئو راست گوئشت : مهم لٹ نهنت ، زانوگریں سرگ و نیکیں دل انت !

                                                              ****************************

روباه و کونزه

------------------                                                                  ------------------------
تـــریـنـــــــوک :                                                                     کــَـریـم بلوچ _ تهل

                                                روباه و کونزه


        زالے په ڈگار ءِ رُنـَـگ ءَ شَت ، شیر ءِ کونزگے وتی پـجّی ءَ بُرت و ڈگار ءِ یک کـَشے ءَ ، کاه و جـِکـّـانی نیام ءَ چیر دات ، و ڈگار ءِ رُنـَـگ ءَ گلائیش بیت .
       روباهے چه هموداں گـُـوَزان ات ، شیر ءِ کونزگ ئی دیست و په شیرانی وَرَگ ءَ ؛ سَرَگ ئی کونزگ ءَ کـُت . شیر ئی وارت انت ، و لوٹت ئی که لوگ ءَ بـِر گـَرد ایت . بَلے موٹیں کم بهت ءِ سرگ ، کونزگ ءَ پَسِتَـگ ات و دَر کـَرت ئی نه کت .
       روباه ءِ سرگ ماں کونزگ ءَ ات؛ راه ءَ روان ، سرگ ءَ چنڈیناں و گوئشان ات :
       _ نوں کونزگ ، من ترا گوں مَلنڈ کت ، وهدے_ وهدے هنچش بیت هم  ؛ نوں کونزگ جان ، منی سَـگر ءَ یله کن ! منی وَشَـلـُک ، مَلـَنڈی دگه بس انت ! لـَیباں ما کت ، بس انت دگه ! هر چی که بلوٹ ۓ ، من ترا دَیوں !
         روباه په هر چیز ءِ  دَیـَگ ءَ ساڑی و تیار ات ، بلے کونزگ یله و ویل نه کت .
       گڑاں روباه زَهر گِـپت :
       _ تو دل ءَ به دار ، پیرے ترا به جنت ، تو من ءَ بـَد نام کنئگ لوٹ ئے ؛ گڑاں من ترا آپ ءَ بُڈیناں !
       گڑاں روباه آپ ءِ نیمگ ءَ تَچاں و رواں بیت ، شُت و شُت  ، آپ ءَ رَست ، کونزگ ئی آپ ءَ کت که بُـڈینیت ئی . کونزگ ئی بُـڈینت ، بلے کونزگ ، روباه ءَ هم  وتی همراهی ءَ زُرت و بُرت .

دو گـَـٹـّور

چـُــکانی دیوان                                                       ترینوک : کریم بلوچ _ تهل

                                           دو گـَـٹـّور


          مَـزَن و پُر آپیں جوگے ءِ بـُـرزَگ ءَ ، دارے ایر ات . دو گـَـٹوریں شِـنِک هم  همے دار ءِ سرا  چه دوئیں نیمگاں ڈِیک وارت .
          هچ کـُجام نه لوٹ ات که پَد کِنزِیت و آدگر ءَ ، رَوَگ ءِ اجازت و موه به دَنت . دوئیں جنگ بوت انت و مِڑ اتنت ، یک و دگر ءَ کانٹ جناں  بیت انت . هَو ، آهر ءَ هر دوئیں لـَـگـُشت انت و آپ ءَ  کـَـپت انت .

                                  ****************
                                   **************

                                         دو گِــتــاچ


         ماں بُرزیں کـُه بندے ءِ تَلاراں ، باز بارگیں راهے هست ات که یک نیمگے ءَ دیوالیں گـَـٹ و تلار  اوشتاتگ و جـِکِتـَـگ اتنت و دومی نیمگ ءَ جُهلِـیں دِرّ و دور بُنیں گـَر اتنت. دو گِتاچـِـیں شِنِک ، همے راه ءَ گوں یک و دگر ءَ دو دیم بیت انت و ڈِیک اش وارت . یک نیمگے ءَ شَتکیں و تراشتگیں تَلار کوه ءِ دیوال  و دگه نیمگے ءَ جُـهلیں دِرّ اتنت. اے راه ءَ بـِر گردگ هم نه بیت  و یکے ءَ چه گیش گوئست هم نه کنت ؛ چون کـَت کن انت و چے به کن انت ؟
       آهر ءَ یکیں گتاچ  وَپت و ڈگار ءَ وتا را لـَچـِینت ، و دومی باز په نرمی و دلگوش  ءَ ، چه وَپتگیں گتاچ ءِ سر برا گوئست و  هر دوئیں رَکـّت انت .

                                 ***********************
                                   ********************
                                         *************

                                        موریک و کـَـپوت


        مورے مَزنیں جوگے ءَ په آپ ءِ وَرَگ ءَ شُت . جوگ ءِ گـُـوَرمے ءَ ، موریک ءَ آپ ءَ سَـٹ ات و  آپ موریک ءَ بَراں بیت . مور آپ ءَ بُڈاں و ساه دیان ات .
        بالیں کـَپوتے ءَ ، جـِکـّے گون ات ، دیست ئی که موریک ساه دیانںو بـُـڈان انت ، جـِک ئی سَٹ ات آپ ءَ ، موریک ، جک ءَ سواربیت و وت ئی رَکینت .
        روچے شکاری ءَ ، وتی رُگ و دام ءَ په کپوتانی گِرَگ ءَ چـِـیر گِـهت . کپوت ئی دام ءَ گپت انت  و دام ئی زُرت و رواں بیت . موریک کـَـپوت ءَ شکاری ءِ دام ءَ دیست . مورینک _ موریک _ شُت و شکاری ءِ پاد ئی گـَـٹ گِــپت و گـَـسْت . شکاری ءَ آهے کش ات و دام چه دست ئی  لـَـگـُـشت و کـَپت . دام پـَچ بیت ، کـَپوت پـُورّ کـُرت و بانزلاں مانشانت و بال کـُـت .

روباه و سَیْهَڑ ( 'Sayhar )

چـُـکانی دیـــوان                                                                     اُرُس ءِ گیدی آزمانک
------------------                                                                   ------------------------
کریم بلوچ _ تهل                                                                      الکسی ٹـالستوی

                                                   روباه و سَیْهَڑ ( 'Sayhar )


            هست ات یک روباه و یک کرگوشکے _ سَیْهَرے _ .روباه ءَ لوگ و کـُڈے هست ات که چه بَرپ و هَمسِرَک جوڑ بیتگ ات و کرگوشک و سیهڑ ءِ لوگ ، چه دار و جِکاں اڈ بیتگ ات .
            بهار بیت . هزار رنگیں هَزّام آتک و رَست . روباه ءِ هَمسِرَکی لوگ ، آپ بَیاں بیت ؛ بلے هرگوشک ءِ لوگ هما داب ءَ جَکِتَگ و اوشتاتگ ات .
           روباه ءَ چه سیهڑ ءَ دَزبندی کت که همساهگ من ءَ بـِلّ که من یک شَپے تئی لوگ ءَ به وَپساں _ وسپاں _ . و کرگوشک وتی همساهگ ءَ وَش آتک کت و مهمان کت .
           بلے چنت روچ رَند ءَ ، روباه ءَ ، کرگوشک  چه وتی لوگ ءَ گـَـلِـینت و دَر کـُت که اے منی لوگ انت .
          روباه چه وتی لوگ ءَ تتک و جـِست . راه ءَ روان ات و گریوگ _ گریبگ _ ات . کـُچـَکِـے ، کرگوشک ءَ دیست که گریوان انت . سوج ئی کت :
         _ وَوّ _ وَوّ _ وَوّ ، گاپ _ گاپ_ گاپ ،کرگوشک ترا چے بیتگ که تو چو گریوگائے ؟
         _ من چون مه گریواں  _ گریباں _ ؟ من ءَ داری لوگے هست ات و روباه ءِ هَمسرکی لوگے ،آئی ءِ لوگ آپ بیت ، چه منی لوٹ ات که یک شپے آئی ءَ مهمان به کناں ، من مهمان کت ، بلے چنت روچ رندا ، روباه منی جِند ءِ لوگ ءَ واجهی و منی چه جند ءِ لوگ ءَ گـَلِینتگ و تاچینتگ .
         _ سَیهَڑ مه گریب ! من تئی گُرسَت ءَ کم کناں و ترا کمک کناں _ بَڑایی دَیاں _ !
        آ ، آتک انت کرگوشک ءِ لوگ ءَ . کچک ءَ پُر بیمیں توار ءَ گوں گـَپ ات :
        _  گاپ _ گاپ _ گاپ _ ! روباه چه ادان به تَچ ، گار و گم باتئے !
        و روباه آهان ءَ چه توک ءَ جواب دات :
        _ هنچو که من دَرکـَپاں ، هنچو که من جـُپ جناں ، کـُنٹـَکاں بال کننت ، هرکس ءَ نال کننت !
         کچک که روباه ءِ جواب ءَ اشکت چه ترس ءَ تتک و جـِست .
         کرگوشک اپدا راه ءَ روان و گریوان بیت . ممے آئی ءَ دیست  و سوج ئی کت :
         _ پرچا کرگوشکک  گریوگ ئے ؟
         _ چون من مه گریواں ؟ من ءَ داری لوگے هست ات و روباه ءَ همسرکیں لوگے که آپ بیت ، چه منی لوٹ ات که یک شپے وتی لوگ ئی به جَـلاّّں . من داشت ،هنون منی چه وتی جند ءِ لوگ ءَ گلینتگ ...
         _ مه گریب ! من تئی گُرست ءَ کم کناں  و ترا بَڑایی _ کُمک _ دیاں .
         _ نه ، تو من ءَ مَدَت کت نه کن ئے ، کچک لوٹ ات که روباه ءَ به تاچینیت ، تاچینت ئی نه کت و وت تتک .
         _ نه من گلینان ئی !
         آ ، آتک انت کرگوشک ءِ لوگ ءَ ، مم گوں زَنڈیں و بُرزیں  گـُٹ ءَ گـُرّ ات :
         _ روباه ، چه ادان به تَچ ، تو گار و گم بات ئے !
         و روباه ءَ چه لوگ ءَ  جواب کت :
         _ هنچو مه من دَرکپاں ، هنچوکه من جُپ جناں ،کـُنّـٹـَکاں بال کننت ، هرکس ءَ نال کننت !
         مم ترس ات و تتک .
          اپدا کرگوشک راه ءَ روان و گریوگا ات کہ مَزَنیں کائیگر _ کاریگر _ ئی دیست . کاریگر ءَ جُست کت :
          _ کرکوشکک ترا چے بیتگ که تو چو گریوگائے ؟
          _ چون من مه گریواں ؟ من ءَ داری لوگے هست ات و روباه ءَ همسرکیں لوگے که آپ بیت ، چه منی لوٹ ات که یک شپے ، وتی لوگ ئی به جلاّں ، من داشت ، هنون منی چه وتی جند ءِ لوگ ءَ گلینتگ ...
           _ به روان من تئی گماں سِنداں و دور کناں !
           _ نه کاریگر ، تو من ءَ مَدَت دات نه کن ئے ! کچک لوٹ ات که به گلینیت ئی ، نه بیت ؛ مم لوٹ ات که به گلینیت ئی ، نه بیت ؛ و تو هم گلینت ئی نه کن ئے !
           _ نه ، من گلینان ئی !
          آ ، کرگوشک ءِ لوگ ءَ آتک انت  . گوک ترندیں و بُرزیں گاسَگ و گـُرّگے جت :
          _ روباه چه ادان وتا را گم و گار کن !
          و روباه آهان ءَ چه توکا جواب دات :
         _ هنچو که من درکپاں ، هنچو که من جپ جناں ، کنٹکاں بال کننت ، هر کس ءَ نال کننت !
         گوک هم ترس ات و تتک چه اودان !
         کرگوشک ءَ وا دگه جاهے نیست ات که به روت انت . آ ، اپدا راه ءَ روان و چه اول ءَ هم سَک تِر و گِیشتر  گریوان بیت .بـُـلـّـی ئیں کروسے، کرگوشک ءَ دیست :
         _ کو _ کو _ ڑی _ کو ! سیهڑ  تو چیا گریوگ ئے ؟
         _ چون من مه گریواں ؟من ءَ داری لوگے هست ات و روباه ءَ همسرکی لوگے که آپ بیت ؛ چه منی لوٹ ات که شپے ، وتی لوگ ئی به جَلاّں ، من داشت . هنون منی چه وتی جند ءِ لوگ ءَ گلینتگ ...
          _ بیا به رواں ، من تئی گماں کٹیناں !
          _ نه کروس ! تو کٹینت اش نه کن ئے ! کچک گلینت ، گلینت ئی نه کت ؛ مم گلینت  گلینت ئی نه کت ؛ کائیگر گلینت ، گلینت ئی نه کت ، و تو هم گلینت ئی نه کن ئے !
           _ نه ، من گلیناں و تاچینان ئی تو گند ئے !
           آ ، آتک انت کرگوشک ءِ لوگ ءَ  ، کروس ءَ پاداں جُپے کت ، بانزلانی شانت انت و بانگ دَیان ءَ گوئشت ئی :
          _ کو  - کو - ڑی - کو  ! روگ اوں گوں پاداں ، هَرّگ ءَ من بَڈان ، لوٹاں روباهے به گنداں ، روباه بیا تو ادان ، چه لوگ ءَ دَربکپ ، هَرّگ انت تئی تَپ !
          روباه که کروس ءِ توار ءَ اشکت ، گـُڑ ات و گوئشت ئی :
           _ همیش انت که چَـبّـواں _ پازَواراں _  ءَ پاد کنان اوں ...
         کروس اپدا بانگ دات و توار جَت :
           _ کو - کو - ڑی - کو  ! رَوَگ اوں گوں پاداں ، هَرّگے من بَڈاں ، لوٹـاں روباهے به گنداں ، روباه بیا تو ادان ، چه لوگ ءَ دربکپ ، هَرّگ انت تئی تَپ !
            اے بَریں روباه جواب دات :
           _ گـُداں گورا کنگ اوں ...
           کروس ءَ سیمی بَرا :
            _ کو - کو - ڑی - کو  ! روگ اوں گوں پاداں ، هرگے من بڈاں ، لوٹاں روباهے به گنداں ، روباه بیا تو ادان ، چه لوگ ءَ در بکپ ، هرگ انت تئی تپ !            روباه اشتاپی ءَ چه لوگ ءَ در کپت ، کروس همودان وتی هَرّگ ءِ گون ءَ آئیا روت _ رُت _ . و کروس و هرگوشک دوئیں ، هما لوگ ءَ مَنت انت و یکجاه بیت انت

ماشا و مَـمّ

چُــکانی دیوان                                                                           روس ءِ گیدی آزمانک
----------------                         ---------------------تــَرینـــــــوک :       

            کریم بلوچ - تهل

                                                ماشا و مَـمّ


        هست ات یک پیرمرد و پیرزالے که آهان ءَ نواسگے هست ات . نواسگ ءِ نام  "ماشا " ات . یک برے آئی ءِ دَزگهاراں یک جاه بیت انت  و جنگل ءَ  په کـُمبی __ Kombei‌_ و کـَاوَک ءِ چـِنـَـگ ءَ ، رَوَگ اتنت .آتک انت و لوٹت اش که " ماشا " ی ءَ هم  وتی پَجّی و همراه ءَ به بَر انت .
       _ منی پیرُک ، منی بَـلـّـُک __ ماشا توار کت __  من ءَ موکـَل و اجازت انت که وتی دَزگهارانی پَجّی ءَ ، جنگل و لـَد ءَ به رواں !؟
        پیرک و بلک دوئیں جواب دات  کہ :
        _ به رو ، بلے بچار ، چه وتی دَزگهاراں جتا مه کـَـپ ئے ، اگں نه ، گار بئے !
        جنکواں ، جنگل ءَ آتک انت ، کـُمبی ، گوش __ Gosh __ و کاوکانی  چـِنـَـگ ءَ گلائیش بیت انت .
        ماشلـُـک ، چه یک درچک بنے ءَ  - دگه درچک بُنے ءَ ، چه یک جـَرّے ءِ کـَش ءَ _ دگه جـَـرّے ءِ کـَش ءَ ، کمبی ، گوش و کاوکانی چنگ ءَ روان بیت .و چو چه وتی دزگهاراں سست  و گِستا بیت . پدا کوکار کـَشّاں و گوانک جناں بیت ، بلے دَزگهاراں کسے نه اشکت  و کسے جواب نه دات .
        ماشـَلـُـک ، لد و جنگل ءَ روان بیت ، چـَـٹ گار بیتگ ات .
        آ ، رَست هَنچین جاهے که درچکاں باز بـَز اتنت و آرام ات . چارت ئی __ گند ایت که لـَٹـی لوگے جـَـکتگ . دروازگ ئی ٹـُکینت ، بلے کس جواب نه دات .دروازگ ئی تهلانک _ مهلانک _ دات ، دروازگ پَچ بیت .
       ماشلک ، مان بیت .تاگ ءِ کـَش ءَ ، چارپادگے ءَ نشت . نشت و پگر ءَ شت : « اے کئی کـُڈ و لوگ انت ؟ پرچا هچ کس گندگ نه بیت ؟...»
       اے مَـزَنیں مـَمے ءِ لوگ ات ، تهنا اے وهداں لوگ ءَ نه ات ؛ و جنگل ءَ په تـَرّ و گرد ءَ شتگ ات . بیگاه و دیگر ءَ ، مم لوگ ءَ واتر بیت و ماشلک ئی دیست . وَش بیت .
       _ هَؤ ، _ گوئشت ئی _ نیں من ترا الس نه کناں و یله نه دَیاں ! منی پَـجّی ءَ تو مان ئے . تو ترون ءَ روک کن ئے ، موشان گراد ئے  ، من ءَ موش و بَـٹـاں وارین ئے .
       ماشا هرچی که وس کت که روگ ءَ بلیت ئی ، بلے مم نه منََّ ات و رَوَگ ءَ نه هشت ئی . نون هچ کار ئی کت نه کت . نوں ماشا گوں مم ءَ ، مم ءِ لوگ ءَ مَنت و پَشت کـَپت .
       مم سرجمیں روچ ءَ لد و جنگل ءَ شت و ماشلک ئی گوئشت که بے آئی ءِ اجازت و گوئشگ ءَ هچ چه لوگ ءَ در مه کپ ایت .
       _ و اگں تو بروئے __مم گوئشت __هر داب بیتگ من ترا  ودی کناں و گڑاں گراں و وراں !
       ماشلک پگر کناں بیت که چون چه مم ءِ کش ءَ به تَچ ایت . چَپ و چاگرد سرجم لد و جنگل انت ؛ کجام نیمگ ءَ به روت ؛ نزانت ئی و کسے نیست ات که چه آئیا پول و جُست به کنت ...
       آ ، پگر کنان بیت ، پگر کنان بیت و پگر ئی کت .
       مم چه جنگل ءَ واتر ات . ماشلک ، مم ءَ گوئشت :
      _ مم _ او مم ، من ءَ بل که یک روچے برواں وتی کلگ و شهرک ءَ ، من پر وتی بلک و پیرک ءَ یک چیزے ٹیکی بران .
       _ نه  _ مم گوئشت _ تو جنگل ءَ گار بئے . بدئے وتی ٹیکیاں که من وت براں و سر اش کناں !
       و ماشلک ءَ همے پکار ات ! آ ، چـِلْبـِـک و بسکوٹاں پَکتگ اتنت . گڑاں مَزنیں کـَتلے ئی ودی کت و مم ئی گوئشت :
       _ ایش انت بچار ؛ من اے کتل ءَ بسکوٹ و چلبک مان کناں ، تو به زور و به بَرِ اش پر منی پیرک و منی بلک ءَ . هـَؤ  بچار ، کـَتل ءَ راه ءَ پَچ مه کنۓ . بچار که بسکوٹ و چلبکاں ، راه ءَ مه زور ئے و مه ورئے . من بید ءِ درچک ءَ سرکپاں ، و راه ءَ ترا چاراں !
        _ جوان انت _ مم جواب دات _ کـَـتِل ءَ من ءَ بد ئے !
         ماشلک گوئشت :
        _ دَمانے تو برو درا و به چار که بارین _ زانان _ هَؤر گواریت یا نه  !
         هنچو که مم چه لوگ ءَ در کپت ، ماشلک ، کتل ءَ مان بیت و بسکوٹ و چلبکان ءِ تَشت ئی وتی سرا ایر کت انت .
         مم بـِر گشت  ، دیست ئی که کتل تیار انت ، زرت و پُشت ءَ کت ئی و دیم په کلگ ءَ ، رهادگ بیت  . مم چه سَؤل و کـَنارانی درچکانی شَم و نیام ءَ روان بیت، چه یک کسانیں شیلے ءَ جهلاد و پدا چه یک برزگے ءَ سر کپت و شُت و شُت تا که منتَگ و ژند بیت . درچکے ءِ بُنڈے ءَ نشت و گوئشت ئی :
         _ نندان من بنڈے ءَ
         وران چـِـلْـبـِک ءِ چـُـنڈے ءَ !
         و ماشلک چه کتل ءَ گوئشاں بیت :
         _ گنداں من ، من گنداں !
         تو مه نند سرزُنڈاں
          چلبکاں تو مه ور
          په پیرک اش تو به بَر
         په بلک اش تو کن سر !
         _ هوم ، چونیں تیز گندیں چم ئی هست انت ، هرچیز ءَ گند ایت . مم وتا را گوئشت .
        گڑاں کتل ئی زرت ، پشتا کت و دیما روان بیت . شت و شت _ شت و شت ؛ آهر ءَ یک جاهے ءَ اوشتات و پدا نشت و گوئشت ئی :
        _ ننداں من بنڈے ءَ
        وران چلبک ءِ چنڈے ءَ !
        و ماشلک چه کتل ءَ ، اپدا گوئشاں بیت :
        _ گنداں من ، من گنداں!
       تو مه نند سر زنڈاں
        چلبکاں تو مه ور
       په پیرک اش تو به بر
       په بلک اش تو کن سر !
       مم هیران و هبکه بیت :
       _ اوه که چونیں زانوگرے ! درچک ءِ برزتریں ٹال _ شاهڈ _ ءَ شتگ و نشتگ ، و دور دوراں گندگ انت !
       پاد آتک و پدا تیزی ءَ روان بیت . آتک و کلّگ ءَ مان بیت ، لوگ ئی ودی کت . بلک و پیرک ءِ لوگ ءِ دروازگ ئی باز گون زور کـُٹت و  ٹکینت .
       _ ٹک _ ٹک _ ٹک ... ! پاچ ئی کن ات ، زوت ئی پاچ کن ات ؛ من پر شما چه ماشلک ءِ نیمگ ءَ ، ٹیکی آرتگ انت ...
       کـُچکاں بو چت ، مم ءِ بو اش اشکت و مم ءِ سرا بیڑ برگ ءَ ، ارش اش کت . چه سرجمیں لوگاں کچک در کپتگ اتنت و گپّاں اتنت .
       مم ترس ات ، کتل ئی همودان دروازگ ءِ کش ءَ هشت و جنگل ءَ تچان ءَ شت و وتی پشت ئی هم چَک نه جت .همے وهداں پیرک و بلک هم درکپتگ اتنت و دیست اش که کتلے ایر انت .
       _ اے کتل ءَ چے مان انت  ؟ بلک سوج کت .
        پیرک کتل ءِ دروازگ ءَ پچ کت ، چارت ئی و وتی چمدیست ئی هم باور نه بیتگ ات : کتل ءَ مئی ماشلک انت که نشتگ . زندگ ، جوڑ و دراه انت .
       هو ، بلک ، پیرک و ماشلک پهک گل بیت انت . پیرک و بلک ، ماشلک ءَ امبازاں زرت ، پَکت و چکت اش  و په زانتکاری و زانت ءَ شاباش اش گوئشت .

گـــالانی کــَــلات

گـــالانی کــَــلات


کــَـلات گـــــــــالان ءَ بـَـنــت داں آزمــان هم

جــهــان بــے گــواز ءَ بـیـت پگر ءِ جهان هم


زِر انـــت نـــور ءِ کـه رُمـبــیــت روچ ءِ چـه زِه

مئی سسا که چِست بَنت مَجگ ءِ دان هم


سـَمــیــن امــبــاز ءَ زور ایـــت زنـد ءِ دَهل ءَ

تــئـی جـهـد رَنـگ ءَ دَنت زند ءِ که شان هم


ردوم تـُـهــم ءِ پــه نــنــگار بـیــت ڈگار شوم

وتـــی پـــگر ءِ ردوم ، جــُهــد مــانـزمـان هم


مـــه دار گــامـــاں اگں لــوٹـــوک ئـے روچ  ءَ

که مـاه تئی دست ءِ چیر چو کـَلـکشان هم


تـَـهــاری ســیــه شـپ ءِ گوں رژن روک بیت 

لــَـوار-گــوریـچ تـئی دَست انت چو جان هم


تـــــو ڈیــــوای ءِ بـَـل ءَ بـــالــیــں دلاں مـــاں

چـــه رُژن ءَ رنــگ ءَ زور ایـت مـئی دلاں هم


زِر ءَ زانــت ءِ مــه تـُـرس پـَـؤرپـاسـیـں هَمبَل

ترا وَهــــد ءِ چو بور ، هَست انت گوئزاں هم


جــهــان ءِ رنــگ هـمے انـسان ءِ دَست انت

هــمے پــگــر و هــمــے جــُهــد ءِ بـَـلاں هم


                                            کریم بلوچ _ تـَـهـل

                                                 04/11/09

بـانـــــدات ءِ هــُـــدا بـُـنـــد

بـانـــــدات ءِ هــُـــدا بـُـنـــد

ماه وداریگ ات په زیملے شـَؤکیں

پـَـؤر و اِستار ءِ شاده ات دیوان

گلزمین ءَ هم آسے روک بیتگ

مئے مراد ءِ دل لرزگے زُرت ات

بیتگ نوک ماهے مات ءَ چه پیداگ

رَنگ و چَهر ئی هست کـوش ءَ گوں همرنگ

ساز و بالاد ئی هست نازینک چو

اولی روچ ءَ شادهی آرتگ

مهگلیں مات ئی سارتیں گِـیـن کـَشّ اِت

پــِس و پیراں په سک مرادیگاں

نوک تریں پـَدریچ - راج ءِ باندات په :

اِے مئی باندات ءِ هدابند انت

_ شـَهمتگ پیرانی هُشاں شـَهمے

کـُلّ مرادانی روژنا بیتگ 

زرد ءِ آدینک ءَ سوب کتگ نوکیں .

سر کن اِت نازینکاں هَلک ءِ مهلونکاں

سرکن اِت نازینکاں گلین دیوان

نـُـنـّــَل ءِ باندات شادهاں بستگ ...


                                 کریم بلوچ _ تـَهـل
                                     25/05/11
                                   آستخانف - اک.

* - چهـر : دیم ءِ رنگ . شبین .
** - کوش : سَمین . آهاڑ و گرماگ ءِ نرم گوات .
*** - کـُلّ : لوگ . دَوار . هَند و جاه .

دَجـُک و کرگوشک

چـُـکانی دیوان
              لیو ٹالستوی**********
                                **************                                   دَجـُک و کرگوشک
       کریم بلوچ _ تهل


      کرگوشک ، دجک ءَ دیست و گوئشت ئی :
      _ دَجُـک ، تو سک جوان ئے ، بلے تئی پاد چوٹ انت و مانگیش انت .
      دجک دل ءَ کت و گوئشت ئی :
      _ تو چیا کندگ ئے ؛ منی چنگیں پاداں ، همے زیتاں چه تئی راستیں
 پاداں دیما تَـچ انت، بل که من لوگ ءَ رواں ، گڑاں من و تو ، جـُـپتَگ
 دئیں و تـَچ ایں !

      دجک شت لوگ ءَ و  وتی جَن ئی گوئشت :      _ من کرگوشک ءِ گون ءَ اڑتگ اوں و لوٹیں که ما په چَـکاس و جپتگ ءَ
  به تچ ایں !

      دجک ءِ زال گوئشت :      _ تو ، زاناں ، گنوک بیتگ ئے ! تو کجا گوں کرگوشکاں یک جاه تَتک و
 جست کن ئے ؟ آئی ءِ پاد تیزیں و چالاکین انت، و تئی پاداں چوٹیں و
 گوَنڈین انت .

      دجک گوئشت :      _ آئی ءِ پاد تیزین انت و منی مـَجـْـگ تیز و چالاک انت. تهنا تو
 منی دل ءِ هبر ءَ به کن .بیا منی گون ءَ میدان ءَ رئیں .
       آ ، آتک انت ننگاریں ڈگارے ءَ که کرگوشک وداریگ ات.دجک وتی جن ءَ گوئشت:
      _ تو میدان ءِ همے کش ءَ ، همے شومیں ڈگار ءِ بنداں  سْرَپ و چیر
 به بئے، ما چه دومی نیمگ ءَهمے هـَـند ءَ تَچاں و کایاں ، هنچو که تتک
 اوں و آ دیما بیت ، من گرداں و هما جاه ءَ رواں و هنچو که تئی نیمگ ءَ
 آتک ، تو دَرکـَپ و به گوش ئی : " من دیریں وهدے انت که تئی وداریگ اوں
 ".آ ، ترا چه من ءَ درست نکنت  و پجاه نیاریت_ ، پگر کنت که اے من اوں .
      دجک وتی جن ءَ شومیں ڈگار ءِ بنداں چیر دات ، و دجک و کرگوشک ، چه
 میدان ءِ دومی نیمگ ءَ  ، تچگ ءَ بنگیج کت .

      وهدے که کرگوشک دیما بیت ، دجک  ِبرتـَر ات ، و ڈگار ءِ بندان وتی چیر دات. کرگوشک میدان ءِ دومی نیمگ ءَ  تچان ءَ رَست و سر بیت : هیران
 بیت!__ دجک ءِ زال همودان نشتگ ات. آ کرگوشک ءَ دیست و گوئشت ئی :
      _ من دیر انت که سر بیتگ اوں و تئی وداریگ اوں !

      کرگوشک ، دجک و دجک ءِ جن ءَ پجاه نیارت انت و پگرئی کت : " چون و چونیں هیرانی هبرے ! چون آ چه من ءَ دیما بیت و منی گوارینت ؟"
      _ نو _ کرگوشک گوئشت _ بیا که دگه بـَرے به تچیں !
      _ بیا !
      کرگوشک تچاں ،  چه  دجک دیما بیت ، تچاں دومی نیمگ ءَ سر بیت:
 چاریت  ! __ بـَـوْ ، اِ  دجک همودان انت ، دجک گوئشیت :

      _ اَو ، منی برات ، تو هنـّـی سر بیت ئے، من دیر انت که ادان اوں .

      « چونیں هیرانی هبرے ! __ کرگوشک پگر کنان انت ، __ من وا گوات ءِ
 داب ءَ بال کت ، بلے هنگت منی گوازینت و دیما بیت ».
      _ نو ، دگه یکبرے به تچیں ، دگه برے چه من دیما بیت نه کن ئے.
      _ بیا ، تچ اوں !

  کرگوشک چه وتی جاه ءَ گـُـوَهت، همینچک که ساه ئی مان ات : چاریت !
 __دجک دیما نشتگ و آئی ءِ وداریگ انت.
      و چش کرگوشک سرجمیں روچ ءَ چه ڈگار ءِ یک نیمگے ، دومی نیمگ ءَ
 تچاں بیت تاں ساه و گین ئی هست ات ، تاں که ژند بیت و کپت ، بلے مدام دجک
 پیسر ات .

      کرگوشک آهر ءَ توبه کت و گوئشت ئی که چد و رند ، هچ کس ءِ گون ءَ
 اڑاند نه کنت .


 **************************

« ریابا » نامیں ماکیانَـلـُک

چکانی دیوان                                                                     اُرُس ءِ گیدی آزمانک          
-------------                                                                   ------------------------
تـــرینـــوک :                                                                        کریم بلوچ _ تهل

                                       « ریابا » نامیں ماکیانَـلـُک


           هست ات یک پیرک و یک بَلُکے ، آهان ءَ یک ماکیانے هست ات که « ریابا » اش توار کت .
          ماکیان ءَ پر آهاں هامرگ _ اسپیده _ اے ایر کت ، اَنچائیں _ هَنچیں _ اِسپیده و هِیکِے نه، بَلکین تنگه و سُهر_ طلاه _ ینے .
         پیرُک جَت و جَت ، پروشت ئی نه کت .
         بلک کـُٹ ات و کٹ ات ، پروشت ئی نه کت .
         مُشکے تتک و گوں دُمب ئی گون جَت ، هامرگ کـَپت و پرُشت .
         پیرُک گریوگ ءَ بیت ،
         بَلک گریوگ ءَ لَگّ ات ،
          و ماکیان کُـکُـڑاسک کناں گوئشت  :  
        _ مه گریو ات پیرُک ، مه گریو ات بَلـّـُـک ، من پر شما دگه هامرگے ایر کناں ، تنگه و سُهر ءِ  نه ، بلکیں انچائیں هامرگے !

دستونک

سَـنگه ات بـسـتـگ مـئـی دل ءِ بند ءَ

چَــنــڈگ ئے مـا را گـوں وتی جــنــد ءَ

ایـرموش نے بـنـت سُهـبـت و ناز تئی

تــو گـوئـشے دَؤر ءَ ، سرئے سَد رند ءَ

لـُــڈگاں تــئــی چـه ،پُـل پَچ پـُـلـنـــت

هــم کـهـیـبـاں تـئـی ، لرزان بند بند ءَ

تـئـی پــد و رنــد ءَ هـم سمین گولیت

چـو زبـاداں تـئـی ، چـنــت هر هـَنـد ءَ

بـیـا مــنــی مــهــر ءِ ماهــکانـیـں نود

سُـجـدگ اوں ره تئی ، کرته پَند پَند ءَ

بات دلکش تئی ، وهد ءِ هر پاس هم

دلـبـری ٹــَهــلاں کــَد مه بـئـے ژنـد ءَ

کریم بلوچ ـ تــَهــل

13.02.15

هارکپ ـ یو

وَژ بـَهتیں دانَـگ

چـُـکانی دیوان
 تـَرینوک : کریم بلوچ _ تـَهل

                                          وَژ بـَهتیں دانَـگ

ماں کـوَهنیں زَمانگاں ، یک دهکانے تـُهمانی گـوالے ءَ شهر ءَ په سودا کـَنـَـگ ءَ بـَـرَگ ات . اناگت ءَ آئی ءِ هَرگاڑی ءِ ٹــَـیر __ گـَـلگـَـل __ چه مزنین ڈوکے ءَ گوئست و هَرگاڑی ار سـَـٹ ات .

یکے چه
گوالگ ءِ تـُهماں ، گرم و هُشکیں ڈگار ءَ کـَپت .

 دانگ تـُرس ات و دل ءَ گوئشت ئی : من تهنا ڈگار ءِ دل و هاک ءِ

چیر انت که پـَشت کپاں و رَکـّـاں . گوکے چه همودان گوئزان ات . 

گوک ءِ پاد دانگ ءَ ترپت و دانگ هاک ءِ چیرا چیر تَرّ ات و کـَـڈ بیت .

     دانگ وتی گون ءَ پگر کنان بیت که من تُنیگ اوں ،جوان انت که کمے
آپ به بیتیں تا که من کمے سبز و مَزَن به بیتیناں . کم کم هـَـؤر شنزان
بیت .

       ایدگه روچ ءَ ، دانگ ءَ سبزیں تیجار و چورکے جـَتـَـگ ات. تیجار
ءَ سرجمیں روچ ءَ ، پیتاپ ءَ نشت و پیتاپ ءِ گرمی و ڈگار ءِ نمباں چه
رُدان بیت .

       ایدگه روچ ءَ آئی ءِ اولی تاک وَدی بیت و رُست انت . اے تاک ءَ
مـَدَت کت که چه پیتاپ ءَ گیشتریں رژنے به گیپت و گهتر سبز به بیت .

       یک بیگاهے ءَ ، شدیگیں مُـرگے لوٹ ات که آئیا به گـوَج ایت و به
وارت . بلے دانگ ءِ چرکاں __ آهـُـنڈ __ آئی ءَ ڈگار ءَ داشت و گوَجـَـگ
نه بیت .

           بازیں سال و ماهے گوئست انت ، بازیں هـَؤر و پیتاپے هم بیت انت .
دانگ چه هـَؤر ءِ آپاں و روچ ءِ پیتاپ ءَ رُست و کسانیں درچکے بیت و
رَندا رُست و مزن و مَزَن تریں درچکے بیت .

      هنـّـون وهدے که شما کوه و پَـٹـّـان رَوَگ ات ، گند ایت که باز
مزنیں درچکے هست انت که بازیں دانگانی واهند انت

ســـوپ ءِ کـیـسـگ

ولادیمیر گریگورویچ سوتیوا

کریم بلوچ - تــهــل 

 کرگوشک کیسگے زرت و جنگل ءَ په شیلانچک ( کـُمبی ) و بـَـردانگ ءِ شوهاز ءَ په وتی کرگوشکــُکاں شت ، گوئش ئے په زِدّ آئیا هچی دست نکپت : نه شیلانچکے و نه بردانگے . 

بلے اناگت سبزیں پٹے ءَ ، آئی جنگلی سوپے دیست . سوپاں رستگ و سهر و زردچک اتنت . درچک ءِ برز و آئی ءِ چیر پر چه سوپ ات ! پدر انت که کرگوشک تاں دیر مهتل نبوت و وتی کیسگی پچ کت و سوپان ءَ وتی کیسگ ءَ مُچ کناں بوت . 

همدان ات که گـُـوَراگ یهت و بنڈے ءَ نست و کوارّتی :

      _  کــُــووارّرّ ! کــُـووارّرّ ! مَـلـنـڈ انت ! اگں هر کس اداں بییت وسوپاں بسندیت یک دانگے ( دانکے ) سوپ هم پَشت نکپ اِت !

      _  تو مپت ءَ کوارّگ ئے ، _ کرگوشک گو ( گوئشت ) ، _ اے سوپاں په سرجمیں جنگل ءَ بس انت . منی هرگوشککاں گژنه دوار ( لوگ ) ءَ نسته انت .

هرگوشک وتی کیسگ ءَ چه سوپ پر کت . کیسگ گران ات ؛ و چست کنئگ نبوت .هرگوشک په هزار شیرّی پُرّیں کیسگ ءَ زبریناں کرت . کشگی په جنگل هم گران ات ... 

اناکت سری گوں نرمیں چیزے ڈیک وارت . وتی سری چست کت و چارتی ، دیستی که ممے آئی ءِ برابر ءَ اوشتاتگ ات !

    _ ترا چئے گوں و تئی کیسگ چئے مان ؟ _ مم جست کرت .

هرگوشک ءِ ترس کمتر بوت ، وتی کیسگی واز ( پاچ ) کرت و گوئشتی :

     _ ایش انت ... سوپ انت  ... بزور ایت و تامے بگر ایت واجه مم !

    مم یک سوپے زرت و تامی ءَ چَشت و گــُپتی ( گوئشتی ) :

      _ واه چونیں سوپ انت ! باز تامدار انت ! _ آئی ستا کرت انت و پدا وتی بگلی پر کرت و وتی نیمگ ءَ رَپت . 

  

    و هرگوشک هم وتی دَوار ءِ نیمگ ءَ .

هرگوشک جنگل ءَ روان ات و چه هر نیمگ ءَ هِردکاں آئی ءِ نیمگ یهت انت و هوری ءَ پوشاں گوئشان اتنت :

    _ پیرُکیں هرگوشک ! ما را سوپے بدیئے !

نوں دگه راهے نیست ات ، پیکه اپدا کیسگ ءَ پَچ بکنت .

    په راه  هرگوشک وتی کوهنیں سنگت دجک ءَ دیست . جستی کرت :

      _ کجا بوتگ ئے منی کنٹک ( کنٹگ ) سرگیں دوست ؟

    _  هَـؤ !  په شیلانچک ءِ چنئگ ءَ رپت اوں  ، بلئے هچ چیزوں ندیست و گوں هالیگیں سپت دَوار ( لوگ ) ءَ روگ اوں !  

    تو گهتر انت که چه منی سوپاں بزورئے . بزور هچ شرم مکن  منی سک باز انت ! _ هرگوشک گپت و دجک ءِ سَپتی چه سوپ پر کت .

      هرگوشک روان ات و کهچر ءَ چه جنگل ءَ درکپت . اوداں بز گوں وتی شنکاں چرگ و گردگ ات . هرگوشک آهان ءَ هم سوپ وارینت .

    رپت و رپت تاں ژند بوت . په نندگ ءَ بوٹگی دیست ، نِست تاں آرام بکنت که اناگاه ... 

 ڈگار سُر اِت ، هرگوشک ترسست ویک نیمگے کپت . ٹالے چه ڈگار ءِ تل ءَ درکپت و هرگوشک جست کرت  _  تو چه کجا ؟

 _ هـَـؤ منا سوپ ءِ بو بیت ...

هرگوشک آئیا هم سوپ دات ...

   _ منتوار اوں تئی بیلی ! _ ٹال گپت و وتی سوپانی زرت و اپدا ڈگار ءَ مان بوت . 

   هرگوشک ءِ دَوار ءَ دیر انت که پـِتـیـں هرگوشک ءِ ودار ءَ نسته انت . پرشی که وهد زوت تر بگوئزیت ، ماتیں په گـُـژنه و شدیگیں چکلکاں کِسّـه ءَ گوت .

همے وهد کسے دروازگ ءَ ٹکینت ... 

    دروازه اش وا ( واز ) کرت و دروازهء دیما هردکاں گوں ٹوهیں سپتے پـُـرّ اِز جئوز و  پَندکاں ( فندق )اوستاته اتنت .

       _ ایش انت ! ایشان ءَ پر شما مئی مات ره داته ! _ هِردکاں اشتاپ کرت و اِز اوداں رپت انت . 

        _ هـَـیــرات ...! _ اِز چکلکانی دپ ءَ درکپت .

رندتر ، دجک گوں سپتے شیلانچک یهت و سوجی کرت :

     _  لوگواجه لوگ انت ؟

      _ جی نه . چه هما پگاه و سُهب که درکپته و رپته ،  نیهته . 

    دجک چه آواں رُکست کرت و رپت و شیلانچکانی سَپتی په هرگوشکاں نات .

   همساهگیں بُز هم  پر آواں کرم ( کلم ) و کونزه یے شیر یائؤرت وهرگوشکانی ماتی گو :

      _ ایشان ءَ  مـُـن پر شمئی چکاں یائورته  .

     داد چه هر نیمگ ءَ رسست ...

   بازیں ٹهک ٹهک ءَ چه رند ، چه چیر ڈگار راهے وا ( پَاچ ) بوت و ٹال ءِ سرگ جَه یهت و جستی کرت :

     _ اے هرگوشک ءِ دوار انت ؟

     _  جی هو؛ مئی زیند جاه همدان انت .

      _ چو بزان من برابر زمین ءَ برتگ ! _ ٹال گوں وشی گوپت و از وتی برتگیں هونڈ ءَ هردابیں سبزی : گزرک ، پٹاٹه ، گهنیچ ، شلگم ، جگندُر در کرت و دات انت و گوپتی : _ هرگوشک ءَ منی سلاماں بدئیت ! _ ٹال گوپت و زمین ءِ تها گار بوت . 

   گوراگ مدام کوارّگ ات :

    _ کــُـووارّرّ ! کــُـووارّرّ ! سرجم و پهکی سوپ دات بلے منی دپی سلاهے هم نجت !

     هرگوشک کــُـنـّـَـت و شرمنده بوت . سرجمیں کیسگی اِرترینت . آهریکیں یکیں سوپی زرت و گوپتی :

      _ ایش انت ... اِز پهکاں گهتریں  ! شـَهد اِت بات ؛ بزور و بوری !

   _ سک منا تئی سوپ پکار انت ، من آوان ءَ چارست نکناں ! کـووارّرّ ! کووارّرّ ! تو چئے کرته ! تئی مردم گژنه دوار نسته انت و تو په چکاں هالیگیں کیسگ ءَ برگ ئے !

_ من ... من  هنوں اپدا جنگل ءَ اِرتــَـرّان و رواں و اپدا کیسگ ءَ از سوپ پرّ کناں !  

_ هوڈ ! تو کجا  روان ئے ! بچار که هئور و جمبراں چون مُشته !  

و هرگوشک اپدا دیم په جنگل روان بوت ؛

و وهدے که وتی دوستیں و نشان کرته ییں سوپ ءِ بن ءَ رسست ، دیستی که ...

گرک ، وهدے  که هرگوشک ءَ دیست ، وتی لنٹانی لِست و جستی کرت :

_ تو اداں چئے کن ئے ؟

_  من ... من ءَ پئیت که په وتی هرگوشککاں ... سوپ مچ کناں و ببراں ....

_ بگوئش ، ترا سوپ وَش بیت ؟

_  هــَـئــو .

_ منا هرگوشکاں سک دوست بنت ! _ گــُرک گــُـرّ اِت و هرگوشک ءِ سرا سِٹی کت .

 و همداں ، جی همداں هرگوشک ءَ هالیگیں کیسگ کار دات .

شپ تهار و سک بے وهد ات که هرگوشک وتی دوار ءَ سر بوت .

دوار ءَ دیر ات که هرگوشککاں سیرلاپ ءَ وپتگ و واب کپتگ اتنت . تهنا آهانی مات نه وپتگ ات : آرام یگ سُروگے ( کنڈے ) ءَ گریوان ات . 

اناگت دروازگ ءِ وا کنگ ءِ چـِرک چـِرک ءِ توار بوت .

هرگوشککاں از واب جهسرت انت و کوکار اش کت :

     _ هـُـورّا ! مئی پت یهت و سربوت !

ماتیں هرگوشک وتا تچاں دروازگ ءِ دپ ءَ رسینت و سرکت : دروازگ ءِ دپ ءَ هرگوشک اوستاتت ، پهک لیچک و لیهڑ ات .

_  من هچ چی ...  من هچی پرشما ، ... پرشما ... منی دل ءِ بنداں نیاورته ... _ هرگوشک نیم جا نیم جا گوئشت .

_ منی بیچارگیں هرگوشک ! _ ماتیں هرگوشک گوں دلپدردی گو ( گوئشت ) .

یگبرے که سکیں ٹهکگے لوگ ءَ لرزینت .

_ اے همایی انت ! گرک انت ! دروازه ءَ بند ایت و مُهر کنیت ! _ هرگوشک کوکار کرت !

شیشگاں لرزت انت و تاگ وا بوت ، و ممے ءِ ٹوهیں ( مزنیں ) سرگ جه یهت .

_ ایش انت اے ٹیکی ءَ اِز ( زا ، چه ، شه ، اچ ، اِش ) من بزور ایت . _ ممّ ات که گــُـرّتی . _ پکاییں و نامی ییں شهد ( بینگ ، آسل ) ...

پگاه هرگوشک ءِ سرجمیں چکاں و زال سبره ( پرزونگ ) ءِ سرا هور اتنت . سبره ءِ سرا چئے که نیست ات ! شیلانچک ، پندک و جئوز ، جگندر ، کرم ، شهد ، شلگم ، گـَـزرک  ( گــَـجر ) و پٹاٹه ( سیب زمینی ) .

وشنیهتیں گوراگ هیران ات :

_ هچ دابے منی سرپر نبیت : چون چه هالیگیں کیسگ اینچو جوانیں چیز درکپیت ؟

مــَـــــــرد و گـــُــرک

تـَرینوک : کریم بلوچ _ تـَهل

                                               مــَـــــــرد و گـــُــرک

        مردے ڈگار ءَ شوم کنان ات ، آئی ءِ اپس باز نزور و آرامی ءَ
جـُنزان و جـُگ و ننگار ءَ کـَشّـان ات. مرد گـَرم گـِـپت :
        _ ترا گرکے به وارتیں !
        اناگت ءَ ، چه کجا گرکے پیداگ بیت ، آتک مرد ءِ کـَش ءَ و گوئشت ئی :
        _ چون بارین ، بدئے وتی اپس _ بور _ ءَ که من وران ئی !
        مرد ءَ بــِـرّ و هـَیران بیت ، چمانی درآتک انت و پدا گوئشت ئی :
        _ دل ءَ بدار ، من شوم ءَ کـُٹیناں ، گـُڑان تو آئیا ورئے .
        گـُرک نـِـشت و چاران بیت . هـَنچو که مرد ءَ شوم کنگ ءَ
کـُـٹینت ، گرک هما دمان ءَ تیاربیت و مرد آئیا گوئشت :
        _ چون تو اَپس ءَ پُٹاں گوں ورئے ؟ گهتر انت که منی پـَـجّـی ءَ
برواں ، منی لوگ ءَ ، من گوں جوشیں آپ ءَ شودان ئی ، پُــٹ ئی رچنت ،
آزگیں گوشت وا وشتر انت .
         گرک ، مرد ءِ هبر ءَ مـَنّ ات و مرد ءِ پجّی و هوری ءَ شُت .
         مرد ، لوگ ءَ آتک و گوانک ئی جـَت :
         _ منی زال ، زوتی ءَ لـَـهڑ و جوشیں آپاں بیار !
         زال ءَ پر آئیا لـَهڑیں آپاں آرت انت . گرک نشت و چارت که چون
مرد ءَ ، اپس ءِ پـُٹاں گوں جوشیں آپاں لیڑینیت . مرد ءَ لـَـهڑیں آپاں
گرک ءِ چماں سـُـلـُهت انت . گرک بال کت  . شما بدیستین ات !
          مرد ایدگه روچیں هم ، ڈگار ءَ په شوم کنگ ءَ شُت . گرک هم ،
اودان وتا سَر کت و مرد ئی گوئشت :
         _ نون ، من تئی جند ءَ وراں !
         _ جوان انت __ مرد ءَ منّ ات __ تهنا من ءَ بــِـلّ و اجازت
بدئے که مَوت ءَ چه پیش دعا اے به کنوں . تو من ءَ هَمِدان رهچار بئے ،
من درچک ءَ سرکپاں و همودان دعای کناں . هُدا چه جَهلـَگ ءَ نه اشکنت .
         گـُرک منّ ات . مرد درچک ءَ سَرکپت و ایر کـَپـَـگ ءِ هیال ئی
هم نه کت  . گرک آئی ءِ ودار ءَ نشتگ ات و نشتگ ات . آهر ءَ گرک گرم
گـِپت که مرد ءِ دعای ءَ نه کـُـٹنت ؛ و هولّایگ ءَ ایدگه گرکانی توار کت
که مرد ءِ ورگ ءَ مـَـدَت ئی کن انت .
         سرجمیں گرک که آئی ءِ هولایگ ءِ توار اش اشکت ، په آئی ءِ کمک و
بـَـڑایی ءَ آتک انت . هما گرک که مرد ءِ ورگ ءِ باڑه ات ، آتک درچک ءِ
بُن ءَ ، دومی گرک ، آئی ءِ چـَک و پُشت ءَ سرکپت ، سومی ، دومی ءِ پشت
ءَ و هَنچو یکے آدگر ءِ پشت ءَ سرکپاں و بُرز بیاں بیت انت . یک کمے هست
ات که مرد ءَ به رَسَنت . آهری گرک ، مرد ءِ کش و نزیک ءَ رَستگ ات .
        مرد که باز تُرستگ ات ، یکبرے که گوانک ئی جت :
        _ منی زال ، زوتی ءَ جوش و لهڑیں آپاں بیار ! پهک گرکاں هنون
پیلـُشین اوں !
         هما گرک که جهل و ایدگه گرک آئی ءِ جـَـکّ ءَ اوشتاتگ اتنت ، تا
که مرد ءِ توار ئی اشکت ، و گـِـیر ئی آتک که چون مرد ءَ آئیا لهڑیں آپاں
گوں پیلوشتگ ات ، وتی پاد ءِ وَس ئی یکجاه کت انت که به تچ ایت . گرکاں
لـَـگـُـشت و ڈگار ءَ  تـُرُپ تـُـرُپ کـَپت انت . اـَهتے مُرت انت و
لهتے چه تُرس ءَ جنگل ءَ تتک انت .        چو مرد ءَ ، چه مرک ءَ رَکّ ات

مــَـــــؤت شـــــــــکار

مــَـــــؤت شـــــــــکار


     { شیر مردیں« آزات رینکی » و شهیدیں آئی ءِ بچّاں عبدالمالک رینکی ،
عبدالحمید رینکی ،نوک ورناییں شهید عبدالغفور رینکی و جهدکاریں عبدالرؤف
رینکی ءِ یات و نام ءَ }


هوشام ءَ مهر ءِ تُـنّـیـگ ، زور انت جُهد ءِ راه

بَلنت نیم شپاں هم ، همنند بنت گوں ماه

مار انت زهیر و درداں ،ترس اش نه انت چه چاه

دَؤرانی تَهر ءَ ماننت ، دپتر به بیت گواه

'

                         پـُلّ انت و هر بهار ءَ آتار کن انت جهان

                         جَمّر به بنت نود ءِ ، وهد ءَ گوں بنت شَلاں

                         امیت ءِ بنت چراگے  ، سمینے کلکشان

                         چَمّگ به بنت په نازے ، زهان ءَ چه زهاں

'

اِستال ءِ شاهدی ءَ ، امیت بنت وَدیگ

بیهار و بیم و مؤت اش ، نے داشت کنت پدیگ

مَلّنت و وهد و دَؤر ءَ ، زور انت رنگ پدیگ

زندگ کننت دلاں ماں ، اوشت سال و هم سدیگ

'

                           امیت ءِ بَر به زان ئے  جهد انت و سوب ءِ راه

                          جهدانی بَر بزان ئے ، سوب انت کن ئے کماه

                           رُژن انت و آسرات انت آباتی انت براه

                          جُهدانی راه ءَ جهدکار ، رَهَز چه بے بلاه

'

                  ( 2 )

راجانی دَپتراں ماں ، هم چِست و کـَپـت انت باز

هر دؤر ءَ دیستگ انت هم ، تَهرانی رنگ و راز

مَلّنت راج ءِ پُسّگ ، جَنگول و وهدے ناز

زندگ به بیت چو راجے ، پیکه به بیت داز

'

                           راج ءَ بلوچ ءِ گواه انت ، دنیای ءِ دپتراں

                           بیتگ مدام آبات ، مئے هَند و کهچراں

                           آزات بیتگ آجو ، پَهر ءَ په دنت سراں

                           زانتکار به بیت و یکدست،لوٹیت وتی دراں

'

آزات چو بلوچ ات ، آبات ماں جهان

لوٹ اِت وتی هساب ءَ ،چه زوراک و واجهاں

حقاں وتی په جنگ بیت گوں شاه و شه تباں

بیت ئی وتی نشانے ، بیت ئی وتی گِدان

'

                          ملک ءِ په سیمسراں هم ،همراه و شَؤر بیت

                         پَد مانگ ئی اَلس کت، همراه گوں دَؤر بیت

                         آزات و سرمتاب ات، دُژمن په جـَؤر بیت

                         مُلک واجه و سر اَت وت ، وژنام ءِ کـَؤر بیت

'

انگریز که زانتکار ات، هتیار و هم په جنگ

پروشت ئی چو باز راجاں،ٹپ ئی کت انت پلنگ

چیر جَت وا بازیں راجے ، آتکگ بلوچ ءِ دَنگ

کُشت ئی بلوچ ءِ شاه ءَ ،« مهراب »‌شه نهنگ

'

                            ایلگار انگریز ءِ ، کرتگ بلوچ تباه

                            بازانی چاتاں بند کت ،بازانی گپت ساه

                            بازانی کت درانڈیه ، بازانی کت بیگواه

                            بازانی سار ئی گپت انت ، چیزے گُلام مڑاه

'

گَشتگ بلوچ ءِ دؤر و گَشتگ بلوچ ءِ روچ

داتگ بلوچ جنگاں گوں هَلمه و گروچ

سُتک اِش پد انگریز ءِ ، انگریز هم بے موچ

بهر ئی کُت انت مُلک ءَ،لوگ ءَ و جاه و کوچ

'

                           وَنڈئی کت انت بلوچاں سئے جاه و سئے بهر

                          سئے مُلکءَدَین ئی دات انت،حقی کتنت زبهر

                           ایران و پاکستان ءَ ،کُرت ئی بلوچ ءِ سر

                           اوگان ءِ بادشاه ءَ ، چُنڑے وا دات هنر

'

هَتیار و پئؤج باز ات اِے ملک ءِ بادشاه

سرچوپ کت اش بلوچاں،گینگر بیت ساه

بست اِش و چُپت و کُشت اش، بے جُست و بے گناه

راج ءَ بلوچ ءِ پَشت کپت نے پهر و نئیکه ٹاه

'

                          چیزے که جه جتگ هم راج ءِ په عزت ءَ

                          بیگواه و گار و سرچوپ ، بیت انت اناگت ءَ

                          حقے نه ات بلوچ ءِ ، نے مُلک و دَؤلت ءَ

                          بیگواه ات مُلک ءِ واجه ،لـَنڈر وا شدّت ءَ

'

نے بیت زبان بلوچ ءِ ، نے دود و نے رواج

بُرتگ بد اچ بدوّاں ، لَکے دوسر وا باج

کَپت جَهل عزت و شان ، هاکاں هوار تاج

پرشتگ یلانی دیوان ، بور ات لـَوَنگیں راج

'

                          چیزے وا لـَڈ اِت انت هم داں مَند و زنگبار ءَ

                          بلوچ ءِ شاهی بیران ،موتکاں و بَژن ءِ جار ءَ

                          دَپ چَٹ چُنت کس هم ، بد ءَ گوں همتوار ءَ

                          بینگانی داب په زَنبے ، هَڈ چونڈی ءَ هوار ءَ

                    ( 3 )

دَؤر انت که تَرّ ایت دائم ، راجانی زور و واک ءَ

کـَد جیل و بند و سرکـُٹ،دار انت راج ءِ جاک ءَ

دپتر وا جهد ءِ نام انت ، جُهداں گوں لِیٹیت تاک ءَ

زُلم ءِ نه مانیت دَؤر هم ، گر که به بیت شیپاک ءَ

'

                             زوراکیانی سیه شپ لـَوَنگ شپ چراگ چو

                             بَلنت و رُژن شاننت ، زانت ءِ بَل و سما گو

                             استار بنت دلاں ماں ، امیت و بیوس ءِ شو

                             ژولّیں سیه شپ ءِ زُلم،کـُٹیت ٹـِکّ بدنت رو

'

جنگول چیزے چست بیت حقاں وتی په لوٹ

آس دات زند و جان ءَ ،زُلم ءِ به سوچ انت کوٹ

نام اِش تاں ابد بیت ، راج ءِ دل ءَ ماں نوٹ

آزاتی ءِ ره ءَ چه ،هچ وهد نه بیت انت چوٹ

'

                             ایران ءِ مُلک ءَ آتک چو روباه و ملا زاتاں

                           هٹلر چه کشت و هون اش،سر کرتگنت یاتاں

                             نے کـُرد و نے بلوچ اش ، نے ترکمنیں براتاں

                             نے پارس و نے عرب اش پَجّ ءَ نکت کمزاتاں

'

بلوچ ءِ ڈیه هولّ بوت جادوگرانی دست

کس تَتک و جِست و چیر بوت،کس مَنجلاں گرست

دپار بوت بند و دار ءِ ،کس سیمسراں چه رَست

کس جهجتگ په راج ءَ ،سر و سرین اِش بست

'

                             ایران ءَ آتکگ انت چو جادو و ملا زاتاں

                             کـُرتش هما که منگول،گواه هم نداته یاتاں

                             هولّ بوت په جن و چوپ،پجّے نبوت په ماتاں

                              لیبے وا دست ءِ گـُڈگ،هون ءَ وا پُرّ چاتاں

'

« آزات » زرت رُمبے بچّاں چه سرمچار

زُلم ءِ بد ءَ په آسے ،راج ءَ په مهر وار

هم رینکیانی زات و هم راج ءِ پهره دار

هم تولگانی جان ءَ ، شیر بیم و سک مزار

'

                              درکپتگ انت پڑ ءَ ماں۔ هم جنگ ءَ په نشان

                             کوه و گران اش کت جاه کینگءَ چه جُشاں

                            تَهلیں بد اِش جتگ باز،باز اِش کتگ کُشاں

                            ترس و چه بیم لرز ات،دُژمن وا بیت هُشاں

'

هور و هوار ات ورنا ، یلیں سرمچار

شه بکش و نارویی هم، قنبرزیی کتگ توار

دهمرده و گمشادزیی...بارانزیی هوار

یک بیت بلوچ ءِ راج و یک بیتگ انت مزار

'

                           شیر بیمیں نرمزاراں عبدالمالک ات سر ات

                           براتاں و راجی دیوان ، اِستارے  پــدّر ات

                          بستگ سُرین شپ ءِ دیم ،کاٹار و هنجر ات

                          سئیں براتی همراه،بیت انت چو ره گَر اَت

'

عبدالحمید ات مَستر ،هم جنگ ءَ بیت روان

بازیں بیلی زرتگ، ماں جنگ و جیڑواں

دُژمن ءِ دلی کباب کت گوں جنگ و هملواں

بندیگ ماں پاکستان بیت،بُرت اِش ماں کوڑواں

'

                       سر داشت بُرز و گوئشت ئی:زُلم بیته مئی سرا

                       جاتوگیں دیه و ملاّ ، سُچاں چو انگر ءَ

                       برداشت کناں بد ءَ نه ،ٹـِکّ گوئشت آ نر ءَ

                       پاهو ءِ دار ئی چُکّ اِت،هم راج ءِ هاترا

'

عبدالغفور برتگ موٹلے گوں شوروان

گینگر په «پاسداراں»،اهانی سُتکه جان

وت هم زراب ءَ بمب ءِ، رپتگ چه اے جهان

میرکمبری مزار چو ،وَژنام نوجوان

'

                          عبدالرؤف ات چارمی ، براتانی بیت توار

                          شهمردیں سرمچارے،حق لوٹ و بُرزجار :

                         ننگ انت که زُلم ءَ مَنّ اوں،راج اوں به بیت وار

                          آزاتی ءَ وتی په ،ندر انت ساه و سار

                      ( 4 )

« آزات » جهجتگ چه ، دُزّآپ ءِ گنجیں شهر ءَ

بلوچ ءِ هَنداں هرجاه رپتگ وا بـــاز  بــــار ءَ

بَچّ ئی به بیت انت نامدار،جهداں و گوں هنر ءَ

وت بالت انت گوں آس ءَ ،روک اِش کتگ گوں سر ءَ

'

                             نام اِش چه مُلک درشت،هرکوه و هر گَرے

                             اِستون ءَ چو توار کت،گرئندانی کُهکرے

                             مُلک ءَ بلوچ ءِ درگوئست،دنیایءَ بیت سرے

                             پَهرے بلوچ ءِ دل بیت،دُژمن په هنجرے

'

مانیت جهان ءَ نامی،میرکمبرانی گوں

دنت انت بلوچ ءِ ورنا،نوروزءِ داب شون

اکبر به بیت به مُلّیت،زردکوهی نَدر هون

بیرک کت اِش بلوچ په،وتی ساه و جون

'

                          هَے هَے شهیدیں سالونک مَلّ ئے دلاں به مَلّ

                         سر جَهل انت تئی سلاماں،ساراُں دمے به جَلّ

                           لَؤزاں به یاینت رد بنت ، بَر شان به بنت وَلّ

                           بیلانی شپ چراگ هم ، بـُـرّانی بُـرّ و گـَـلّ

'

کاینت سَکّی ءِ روچ ،کاینت جهدکار

اے راه ءَ درکپ انت هم،راجانی لک سوار

بیم ءَ دَینت بیهار ، مَـؤت ءَ کن انت شکار

مانیت نام اِش دائم ،ماں دپتراں مزار

'

                          «مالک»به بیت الّم، چه کم دروریں سراں

                          «یعقوب مهرنهاد»چو ،راج ءِ چه مهروراں

                          « حمید » چو برشکنت ، آسے دلیں پُراں

                          « غفور » نوهلیں هم، مهر ءِ چه دَروراں

'

ساه اِش بداتیں زند چو،ساه اش بداتیں راج

راج ءَ په پهرے بیت انت،هاک اِش نداته باج

ورناییں کنگراں په،بیت انت امیری تاج

دودانی بیت انت دَروَر،داشت اِش وتی رَواج

'

                           شیرانی شیرشکاری و هَپتار ءِ مور گِرَگ

                           ماننت زمانگاں ماں ،جنگاں بنت سِرَگ

                           آبات بنت راجاں ،دروگاں بنت دِرَگ

                           گار کد نه بنت جهدکار،هچ وهد په مِرَگ

'

شاباش زُلم شکار و شاباش همبلاں

دائم به بات اِت مئے یات،دائم به بئت گَلاں

راجانی تاج بات اِت،سوبانی هم نشان

زُلمانی وَلگوَجوک اِت ، آباتیں ملپداں

                               ( 5 )

لَـکّیں سلام بات انت «آزات »ءَ همبلیں

پُشترند و راجی زهگ ئی،سرگوئسته شَر تَبیں

بَستگ سُرین و همّت شیرانی سانکلیں

ساه ءَ چه گوئستگ انت سر، سالونک همدلیں

'

                         لکّیں سلام بات انت، شیریں شیرزالاں

                         مهر ءِ که داتگ انت شیر،نوکزات و نوک نهالاں

                        رودینتگ اش په راج ءَ،شیربیم و شیر هالاں

                        کـَٹ اِش کتگ په مردی،هم نام و هم کمالاں

'

لَکّیں سلام بات انت،سربُرز هم هما مات

عبدالمالک ئی که گوئر دات،راجی کتگ په سوگات

ناترس و سرمچاری رودینتگ انت شر زات

دل ئی به بات کوهے،راجانی دپتراں یات

'

                        شاباش لکّ هما دل،بند انت سُرین په راج ءَ

                        زند ءَ چه سرگوئز انت وت،راجءِ په بیه و باج ءَ

                        دار انت پَهر و دوداں ، مردی په بنت تاج ءَ

                        گُٹ گِر کن انت بدواه،زُلم ءِ نه مَنّ انت واجه

'

پئؤجانی دیما دارگ، لَکّاں و هم هزار

کار انت بلوچ ءِ ماتاں، پهراں په نامدار

بیرک بدار انت راج ءِ ، بلوچ ءِ مَلگزار

چَنڈ ایت و بیت گواتو ،تاں زندگ انت مزار


                                          کریم بلوچ _ تَـهـل

                                      2010 ءِ جون ءِ گـُڈی روچاں

سئے پشلک

ولادیمیر گریگورویچ سوتیوا

کریم بلوچ _ تــهــل 

    هست ات سئے پشی _  سیاهینے ، هاکی ئینے و اسپیتینے .

    مُشکے اش دیست ...

    آئیا گـَــلّ دیاں بوت انت و آئی ءِ رَند و چَپٹ ءَ کپت انت ! ...

     مُشک آرتانی ڈبّـی ءَ دَؤر کرت .

    پشکاں هم آئی ءِ رند ءَ ۔۔۔ ! مُشک سِٹ کرت و تتک ( تهت ).

     و چه آرتانی ڈبی ءَ سئے اسپیتیں پشک درکپت انت .

سئیں اسپیتیں پشکاں سراد ءَ پگلے دیست ، آئی ءِ رند ءَ کپت انت !

پگل بهاری ءِ کوهنیں لولهے ءَ مان بیت . پشیاں هم آئی ءِ رند ءَ ۔۔۔!   

    پگل چه آدگه نیمگ درکپت ...

و چه لوله ءَ سئے سیاهیں پشی هم درکپت انت ...

     سئیں سیاهیں پشکاں  گــُـوَلم ءَ ماهیگے دیست ...

   و سِٹ اش کت آئی ءِ گِرَگ ءَ !

ماهیگ چه اوداں اُژناگ کت و دور بوت ...

   و چه آپ ءَ سئے لیچک و لیهڑیں پشک درکپت انت .

سئے تــریں پشی شُت انت لوگ ءَ .

      په راه آهاں هُشک بوت انت و پیشی داب بوت انت : سیاهیں ، هاکییں و اسپیتینے .

                                                                ٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭

ماهکان ءِ سوک

ماهکان ءِ  سوک

ماه ءِ ارس ،
         ترا گِنداں
و مَهکان ءِ من لرزوکیں لـُـنٹ و ساهگ ءَ ،
بهار ءِ من نشار ءِ رنگ گاریناں
                  زمین ءِ کـَپتـَگیں بَـچّ و جَنِکانی
                                   پُرُشتگیں امیت هزاریناں !      


منی سوگی ایں همبل بیا !
منی تو سهتگیں زِردانی آس ئے آس
ترا من زیملے باں
            جان ءِ اوتاکاں ،
دل ءِ بنداں گوں بنداں
             کـَـلات ءِ پَئیم تئی  ِزیْمَـل
من و تو زیملاں ننداں


ترا من زیملے بنداں ،
           چه مهر و دوستی ءِ گالاں
چه بـِچکـَـند و اُمیتاں ، زند رودیناں
من و تو هور و یکجاه ، بانزلیں بالاں
چه سُهتگیں پُهـلاں سَر گـُـوَز باں
ترا !
        من پَـٹ و کوهاں ماں ،
                  هزار چم گوں ، ندارگ باں
تئی نَنگار ءِ پَد رَند ءِ بَدَل
                 بُمب ءِ نشان پرچا ؟!

منی سوگی ایں همبل بیا !
              ترا من زیملے بنداں
هزاراں گال گچینی گوں
         بهار ءِ رنگ گوں رنگیناں
                      تئی باندات ءِ باندات ءَ
چه مهر و گلزمین و زند
            _ سَبزیناں ؛
           ترا چه کوه بن ءِ ، من چمگاں
                 سَرد آپ تِنگیناں
و مهر ءِ چه کِشار ءِ نیبگاں ،
              بُـود و ، امیت پَکـّـیں واریناں !


ماه ءِ ارس !
          ترا گنداں
منی بیلی ، دل ءِ من لـَرزگاں زاناں  ،
که
بے گالیں مودگاں سک انت...
هزارگنجیں چو منی مات و منی پت هم
                              دران ڈیهی چه من سست انت ...!


منی همبل !
 تئی ارساں ، بهار انت لیمر انت پرچا
بیا سهر پلے ءَ
             پَٹے ماں بے آپیں
لـَواراں گیمراں بیت چه ...


بیا ماتانی نازینکاں
پَدا ما چادراں بنداں
بیا که گلزمین ءَ ما وتی مهر ءِ سَپَر _ سفر _ زوراں
بیا که ماهکان ءَ ما وتی هر پَٹ ءِ مهمانی
                        _  پدا لوٹــاں
بیا که ما و مَهکان ،
                شاده ءِ دیوان ءَ یکجاه باں ...


                                                                کریم بلوچ _ تهل                                                                   30/05/09

بے باوریں دل

بے باوریں دل

مـَـهکان ءِ پـَجّـی ءَ
          بهار ءِ مـلپدان
                        همــکوپگ ءَ رواں
بـَامـگواه ءِ سیر انت مرچی !


ڈیوا ،
جنجشک و بلبلانی گـُـٹـاں چه روک بنت
پُـلانی زیمل و سازاں گوش کناں
آپریچ ءِ چه توار 
             آسکانی پاد ءِ ناچ ،
جنگل و باگانی وَشّی‌و گـَل انت

سَمین ءِ من ودار ءَ
             امیت ءِ سیمسر ءَ 
                            من دوستی ءِ تَـیاب ءَ
زِرد ءَ گوں نشتگاں ،
بامگواه ءِ کندگاں 
               دوراں چه اشکناں
                   بے باوریں دل ءَ من دیر انت که یَـل کتگ ... !


                                               کریم بلوچ _ تهل
                                                  31/05/09