بے علمیں جَنِکّ

بے علمیں جَنِکّ

میر گل خان نصیر

زیبائیں جنکّے چو گلاب ءَ چو بهار ءَ 

اوشتاته وتی لوگ ءِ دپ ءَ چو که چنار ءَ 

من راه ءَ رواں بُڈته پکرانی زکهار ءَ 

ناگاه منا بُست کته شیپولیـں توار ءَ 

من چارت و گوئشتگ منا هَیرانی گهار ءَ 

« جی برات! اگں تو نهئے اشتاپ په کار ءَ

بیا یک دَمے شَنک جن وتی هیرانیـں گهار ءَ

یک کاگدے پسّ ءَ منی ششتاتگی ما را 

مردینے گِس ءَ نیست بوانیت هما را

اچ وانگ ءَ مئئ چمّ و نظر بسته مئیار ءَ»

من ونت و پدا هرز اوں کت نرمیـں په زبان ءَ

اَرمان انت منا پر تئی نادانیـں بیان ءَ 

علم ءِ ترا کئے داته چشیـں وهم و گمان ءَ

«عیب انت و مئیار انت جنکانی په شان ءَ

چو ، جاهل و نادان کننت گپ و تران ءَ

کور انت و نه گِندنت دِگه مُلک و جهان ءَ

همکوپگ ءَ مرداں گوں جنین انت تچان ءَ

په علم و هنر چو مه و اِستار ترپان ءَ

علم زینت و سَهتے که نگندیت زیان ءَ

 شر زیب و نما دنت شکر لئوزیـں کجان ءَ

وَت پُهلّے جَنِکّ ، علم دوسر کنتی نما ءَ

زیباتر و سنگین تر و گوں لجّ و حیا ءَ 

دیمپانی بیت ، داریتی چه هر جرم و کهتا ءَ

چو گوئرءَ تراشیت و آریتی لکا ءَ

په مات و پت ءَ کنتی گران چو که تلاءَ

چماں وتی براتانی په تاریپ و ستا ءَ

هردینکه وتی لوگ ءِ تها رَؤت جتا ءَ

مرد ءِ دل و چمانی  تها کنت وتی جا ءَ

زند ءَ وتی گوازینیت په مهر و وپا ءَ

داری ، وتی کئوم و وتن ءَ دوست چو ساءَ

بے علمیـں جنکّ پهلے که رُستگ ماں لهیگ ءَ

چم بستگ و دپ بسته نه کندی په ردیگ ءَ

مُهتاج په یک کاگدے ءَ  چو که تئیگ ءَ

کپتگ مـں گِس ءَ ناپُوه و بندیگ و جهیگ ءَ

نئے زانت وتی شرّیءَ نه نیکی نه بدیگ ءَ

چو نلگس ءَ چم کور چه دیدار ءَ وتیگ ءَ

چو میش و بز ءَ بَزّگ و نادان نه سهیگ ءَ

دستائی دینت روچے ءَ ماں دستی پتیگ ءَ 

هرچون که ببیت هست ، گوں زرّانی سریگ ءَ

بے علم مه یرزے که ببیتـں چو پریگ ءَ »

موکل کته من گوئشت گلیـں ماه جبین ءَ

هرزاں منی سرکن تو په هر لوگ ءِ حسین ءَ

بلّت اے مئیار ءَ که شمے سُهته زمین ءَ 

علم لازم انت یک پئیم په مردین و جنین ءَ

وَت گوئشته پیگمبر په وتی اُمت و دین ءَ 

« علم ءَ په بره گرچه ببیت دیر ماں چین ءَ»

بوانیت ، بکنیت زنده ، وتی سسّ و یکین ءَ

همکوپگ ءَ بوشتیت وتی براتانی کرین ءَ

هرکار و په هر علم و په هر رنگیـں مُشین ءَ

همچش که کنان انت جنین رویے زمین ءَ

شال ( کلی کیمپ ) 20 ستمبر1959

کلیات نصیر . 2014 .تاکدیم 626 و 627

شر زاتیں کماش "

"شر زاتیں کماش "

آئی کماش ءِ چشمک در کت، سر ءِ پاگ جہل ءَ ایر گیتک گُر ءُ نِہرّانے بست کہ اے اکس تئی وتی نہ انت، تو گوں اسپیتیں ریشّاں دروگ بندے، کماش گروناکیں بلوچے اَت، بلے چہ ترس ءَ ھبرے نہ کت، سرے جہل کت اے نیمگ ءُ آ نیمگ ءَ چار اِتے، بہ گندے دل ءَ اَتے کہ در بہ ئیت بلے در ءِ دپ ءَ اوں یک پانپاھے اوشتاتگ اَت کماش ءَ روک روک ءَ چارگ ءَ اَت، آئی ھرچی کہ گشت کماش ءَ جی جی کت ءُ ھاجی آغا .... بہ بکش غلط کردم، چوناہ ءَ کماش وتی براتانی سرا ڈڈ اَت چد ءُ پیش کماش گوں تاکسی والاھے ءَ پہ زئی ءِ سرا جنگ ءُ چوپ ءَ چست اَت کہ من پلان زھی آں منی پامیل چہ تئی پامیل ءَ شرتر انت منی زات ملک زادھے تو دَرزادھے ءِ... من ھمے جیڑھاں وت گندگا اَتاں تاکسی والا بزگیں مردمے اَت چہ گروناکیں کماش ءَ بیمّے اتک بیچارگ ءَ دگہ ھبر نہ کت.....!
 بلے اے کماش ھما تاکسی ءِ تہ ءِ گروناکیں کماش اَت کہ شرزاتے اَت، آئی چشمک کش اِت..... پاگ دور کت ...... لہتے ترپش ءُ تہلیں ھبر گشت، ششت ءُ ایر کت، من جیڑاِت اگاں اے کماش نوں تاپہ دیگ بہ بیت باریں ھشک بیت اگاں ھنچو تر انت کہ تر.....!
 من ادا واجہ ءَ گندگا اَتاں کہ گوں بے مارشت ایں گلام ءَ چوں ھبر کنگا اَت، بلے واجہیں گلام سک گروناک اَت پہ درزادھیں تاکسی والا ءَ.....
 وھدے انچو بے ازتی ءَ چہ پد ڈن ءَ دراتک گشتے اے سکیں شریں گجرے اَت، ما نا وانندھیں من نزانتگ کہ ادا چشمک کشک لوٹیت ءُ پاگ ایر کنگ....!
 اے شرزات ءَ انگہ سما نہ کتگ اَت کہ من سرنب چاریں گلامے آں.... منی ھرچی بندی انت، ملک... زبان... دودمان... منی جست کنوک دگرے.... پاگ ءَ دور دنت... چشمک ءَ کشیت.... بروتاں چںت... شلوار ءِ کرچکاں چِنت... پہ منی بے ازتی ءَ شادروہ بیت.

" پـزل شـیـر بلـوچ

گوک پروش ءِ جنگ

گوک پروش ءِ جنگ

گل خان نصیر

بلوچ راج ءِ درد و رنج ، وشی و شادهانی ، پهر و سربرزی ءِ روچ ، چه ایدگه راج و کئومان هچ کم  نهنت ، ما گوئشت کنوں که مئی پهر ءِ روچ ، مئی وتنپالی و وتن داری ءِ روچ ، گیش چه هر راجے انت . بلے مئی بد کزمتی ایش انت که مئی واننده و زانوگراں ، وتی راج ءِ بامردانی اے راجی سرمچاریاں ، مدام کاگداں و راجدپتر ءِ تاکاں نکش نکتگ تاں په آیوکیں پدریچاں ، روشنیں دابے به ترپنت . « گوک پروش ءِ جنگ » ، گوک پروش ءِ کوهانی تل ءَ گوں انگریزاں 1898 ءِ جنوری ءِ بیست و هپتمی روچ ءَ بوته . اے جنگ ءِ بلوچ شهیدانی 255 کس ءِ نام پشتکپتگ و راجدپتر ءِ تاکاں و کتاباں آرگ و نبیسگ بوتگ انت . ماں اے جنگ ءَ که بلوچانی هتیار ، دپ پُرّ و پلیتکی تپنگ ، زهم و تپر بوتگ انت ، بلوچ راج پدا هم وتی سرمچاری ، گـُهـُرتی و بهادرّی ءَ ، انگریز ءِ پئوج ءَ پیشداشت و آهانی توپ و سَه چَریـں شست تیری تپنگانی دیما ، چو کوه مک بوت انت و انگریز ءِ 137 جنگی مردم اش وتی تیر ، تپر و زهمانی هرجان کت .

اے وهد ءَ انگریزانی تلگراپ ءِ لین چه بلوچستان ءِ هاک ءَ گوئزان ات و بلوچاں اے تلگراپ ءِ لین ءِ کشگ ءَ چه وتی هاک و سیمسر ءَ وش نهتنت و آئی ءِ لین اش سست و پروشت انت . انگریز په اے لین ءِ دارگ ءَ مزنیں ارد و لشکرے ،  پسنی ءِ تیاب ءَ ایر گیجیت و لوٹیت که میر بلوچ هان و میر مهراب هان گچکی ءِ  مردمانی سرا ارش بکنت و کیچ ( تربت ) ءِ کلات ءَ وتی دست ءَ بزوریت ، بلے میر مهراب هان و میر بلوچ هان ، گوں وتی جنگی مردم و کمیں هتیار، آهانی دیما درکپ انت و گوک پروش ءِ شیلگ و کوهانی تها  آهانی راه ءَ بند انت ...

میر گل خان نصیر اے جنگانی کسه ءَ چه پهلوان و هگازیانی دپ ءَ اشکته وچه کوهنیں شاهدانی هبراں  و هما جنگانی کاگدانی تها پٹتگ و کشـِّـتگ و آهانی وتی دابیـں رنگے داته  که هزار ستا و وانگ کرزیت . امیت انت مئی روکپتی بلوچاں هم وتی پیرکانی جنگانی هوالاں کاگد و راجدپتر ءِ تاکانی تها مُچ بکن انت و چه بیگواهی ءَ برکیـن انت ! تهل.

مرچی دلوں آواز کنت

هاریـں زبان ءَ ساز کنت

دوستاں وتی همراز کنت

درد و گمانی باز کنت

اگل و دلیل ءَ ناز کنت

پگر ءَ گوئر و انباز کنت

نوداں ! بگوارت  تل تلیـں

ترنپاں پُرنگ و تل ملیـں

یاکؤت و دُرّاں سَل سَلیـں

لال و جواهر جهل ملیـں

مُروارداں ءَ کل کلیـں

شنزت بپاگاں مَل مَلیـں

سرشان کنهت مرداں یلیـں

گهازی دلیراں ، نوگلیـں

جانباز و جنگجو ، جانلیـں

مرداں ، بهشتی منزلیـں

پر بیم و شان و تاملیـں

وش نامی و وَش هاسلیـں

اتکه پرنگی پر حسد

چو پیل مست و دیو و دد

ناکسKnox پلیت ءَ برته بـَد

جنبینته ارداں بے هدد

توپ کهانه و گرانیـں رسد

پئؤجاں نهت اشمار و حَد

سن هژده سد و هشت و نود( 1898   )

ماه جنوری بیته سَند (27 جنوری 1898 )

جنگی جهازاں ماورا

چو گرئند و سیاهیـں جمر ءَ

کوه و گڑینبوکیـں گر ءَ

دیر ماں مجاں بیتنت درا

پچ شانته سیاهیـں چادر ءَ

پسنی ءِ نیلبوئیـں زر ءَ

کرنیلی مینMein ات مَـں سرا

آتکنت به پسنی ءِ بندر ءَ

ایر گهتگنت جنگی سوار

توپ و جزائر بے شمار

پئوجاں ، کتار اندر کتار

سریـں بستگ و جنگ ءَ تیار 

رُسته جُڑی ، گرد و گهبار

روچ روشنیـں بیتگ تهار

نیّت په کیچ ءَ پیدوار

کرتگ مزن نامیـں کهار

گهازی مڑ ءَ ابرستگنت

لوهیـں کڑیاں سستگنت

چاڑکِگ و سریـں بستگنت

اچ مال و جان سرگوئستگنت

مُچ بیتگنت دهاوا  گراں

نام آور و جوانیـں سراں

مرد و یلان ءِ مکران

میر منگهیـں زور آوراں

زرتنت گرانیـں لشکراں

بَش ءِ نه گوئرتیـں کهکُراں

گچکی امیریـں دُرّ کیان

سردار گهیـں مهراب هان

سر لشکر و شیرن زبان

زرتگ گرانیـں اگدهاں

میریـں بلوچ هان دمدماں

سُلتان پر و روستم نشان

نوشیروانی زهم جناں

میر روستم و مهراب هان

گهازی مهیم هان نوجوان

گل محمد ات مردے هیان

گچکی مزن بیم و توار 

میر شیر محمد نرمزار

تمپ ءَ گوں شگرالله اوار

میریـں مراد ات پیدوار

مند ءَ چه رنداں زهم جنیـں 

میر اشرپ ات وت سَد منیـں

میریـں هیاتان زهرکنیـں

جؤریـں بدانی دژمنیـں

واڈیلگاں حاجی مراد 

میریـں مبارک پر گشاد 

مرداں په کارانی کـُشاد 

بستگ سریناں په جهاد

جوانیـں سر و مهشور اتنت 

کیچ ءَ تنا پنجگوراتنت

کئؤمی چراگ و نور اتنت

سرلشکر جمبور اتنت

مچ بیتگنت لشکر بسیار 

اچ دیر و نزیکیـں دیار

سریـں بستگ و چابک سوار

پُهلیـں پیادگ بے شمار

مرچی گهمانی اگده دار

در کپتگنت جنگ ءَ مزار

گهازی ، مجاهد ، سرمچار

الله بدنت توپیک و وار 

ابرستگنت جنگی مزار

په حمله و کوش و کشار

بستنت سلاهاں زیبدار

پولات و سوهانیـں کٹار

هندی مزن ٹپیـں سگهار

شیرازی و مِزری دمار

کارچ و شپوکیِـں هنجراں

گینڈ ءِ شموکیـں اِسپراں

لاری بدانی گینگراں

روهدار وهد ءِ محشراں

کیسگ چو لیمبویی براں

گـُهتــّی و کئیلش زرزراں

تیری تپنگ و جاگهراں

سک کم اتنت گوں بهادراں

گوں سرمتابیـں کـنگراں

پاد اتکگیـں دهاوا گراں

شرت ات مروچی گوں سراں

کئے زانت گڈی آسراں

رُستنت چو بش ءِ جمبراں

سیاه و گرانیـں کـُهکراں

بستنت دلیریـں ننگراں !

جنگجاه و بوم و سنگراں

رُنگ راه و بُرزیـں شمسراں

جُنپاں و بے هوشیـں گـَراں

باندا که روچ ءَ سرکتگ

برز زیرگاں سهوریـں جتگ

یک نیزگے برزا شتگ

شینکاں په زرباری تتگ 

رُست اچ بسول کهور ءِ دپ ءَ

دهنزے چو تهاموریـں شپ ءَ

لرزت زمین ، جان چو تپ ءَ 

پادانی گرانیـں رپ رپ ءَ

یک ساهتے گوئنڈیـں نه گوئست

بیتنت درا چو پیل مست

پئوج و پرنگ ءِ زرپرست 

گوں ٹیپ و ٹاپ و بند و بست

توپاں مزاری گـُهرّتنت

کوه و تلاراں شـُرتنت

مرداں گچینیـں بـِـرّتنت

سنگ مورچگانی سِرّتنت

ورنا چه جاه دور پـِرّتنت

هونش ڈگهار ءَ چـُرّتنت

اتکنت تپنگ په هکلاّں

گوئرتـنـتی گرمیـں ترونگلاں

گروک و گرئند ءِ هلهلاں

تیرانی لاپ دِرّیـں شلاں

سرشان کنهت شیریـں یلاں

گپت آزمان ءَ دهنز و دهیت 

بـِهـمَنته کهریـں ملکمیت

جهل چارته اشتاپ و زیت 

ساهاں چو تار هنکبیت

لونجاں بر آ تکهت کبیت

هرش ءِ ملک اندر سکِیت

شیریـں بلوچانی سُپیت

کِلنت مردی ءِ سُبیت

چـِکنت نیـں زهماں په شتاب

چو روستم و افراسیاب

لنجیـں شپ ءَ نپتی زراب 

تیگهاں گروکی پیج و تاب 

ورنا چو شهبانز و وکاب

بـِر دژمناں ریهتکنت هزاب

کاٹار و شِلـّـیـں هنجراں

بـِر سینگ و لاپاں چراں

گـُهتش چو کرتنت دلبراں

تن بـِرچک ءَ شـُت اندراں

دل گوں جگربنداں وراں

پُشت ءَ چه در کرتنت سراں

هون اچ دپ ءَ هُـکـّی گِراں

گِرانزاں چه ٹپانی دراں

ورنا چو سهوریـں انگراں

کپتتنت چو هشکیـں ڈنگراں

گوک پروش ءِ ڈنّ و سنگراں

لاش کپتنت سر په سراں

جنگ ءَ دو ساهت نارتگ

مرد و لگوراں چارتگ

براسے نه براس ءَ مارتگ

پـِسّ ءَ نه بچ ءَ سارِتگ

یک ساهتے دهنز و تهار 

تالاں تنک بیته گهبار

اچ پهلوے ءَ پیداوار

میریـں بلوچ هان و سگهار

چوش که پلنگ و نرمزار 

در کپته گوں بیلاں اوار 

نهره جناں : الله وهار

شیریـں یلی گوں زلپکار

ڈیک وارتی گوں جیکبJacob کـُپار 

گهازیهاں کرته چار یار

تیراں ندات ٹپاں په وار

بیتنت شهید یکجا اوار

اوداں که توپ انت و جزار

تیرانی سر درهنزیـں کتار

کار ءَ نهئنت  کهنیـں هتیار

سبزیـں لـُـڑ و کارچ و کٹار

لاری تپنگ و پـُـلـّهدار

انیـں نه انت جنگ ءَ بکار

مرت دوسد و پنجاه بلوچ

گهازی تِلائیـں تنگه روچ

گوں نام و ننگ ءَ کرته کوچ

برکهشئنت ابد چو ماه و روچ

مرتنت مزن نامیـں کهار 

میریـں بلوچ هان و سگهار

نوشیروانی نرمزار

میریـں مهیم هان جلوه دار

روستم گوں مهراب هان اوار

گل محمد ات وت پیدوار

کپتنت پڑ ءَ مرد سرمچار

کرتنت جهان ءَ سوگوار

گچکی مزن نام و توار :

شیر محمد هان بوت بے مئیار

شگر الله زهمانی ککار

وپتگ پڑ ءَ ‏ توپ ءِ دپار

رند ءِ هیاتاں شاسوار

وشنام بیتگ ، بے مئیار

مرتنت مجاهد ، نوجوان

بیتنت شهید و جاودان

کرتگ نصیر نکته دات

په سِدک و اکهلاسءَ بیان 

                           نوشکی - 14 دسمبر 1954

کلیات نصیر2014 ( تیر گال کاریت ) تاکدیم 1357 تاں 1367 ءَ