« پهره روتاک » « روزنامه پهره »
ادبیات بلوچ« پهره روتاک » « روزنامه پهره »
ادبیات بلوچ( غزل )
دَســتـــــونــــک
( غزل )
پـُلّ پـَـه سـلامے کـَرزیت ، دل هـم مـَـلامے کـَرزیت
مـهـر وا جـهـانے بے دَر ، هـَر کـَه پـَـه نامے کـَرزیت
رُژنے که شانتـگ مَهکان ،بـودی کـُـتـَگ دل و جان
بـال اُمـیـتـــاں آزمــان ، جـُـهـــد پــه تـَـامے کـَرزیت
رَنـگ ءَ رَجین ئے تو دِل ،ساه ءَ که بکشئے تو گِل
چمے په چارگ ءَ بــِلّ ، ساهے په جامے کـَرزیت
هــر کـَه ساری انت سَر ،بـیــت جـهــاناں چـه دَر
رُژن و چو جُهد ءِ دَرْوَر ،دوستی په شامے کـرزیت
{رِپــک چـو په راهے ءَ بیت ، راج ءَ په ٹـاهے ءَ بیت
سوب و کـَماهے ءَ بیت ، بود ءَ پـه گامے کـَرزیت}
رپــک که بَـیـَنت په راهے ، بـُـلّ بکن انت و ٹـاهے
راج ءِ په سوب - کـَـماهے ، بود ءَ په گامے کــَرزیت
وَت چه وَتـا دَرآ گوں ، هور گوں جهان جهان شون
زانت ءَ تو دارئے دَست چون ،پَهر ءَ په زامے کـَرزیت
«تَهل» ءَ نه بیت ترا دَؤر ،گَر که شَلئے ببئے هَؤر
جُهد گوں شَهد ءَ بیت جَؤر ،بالے په دامے کـَرزیت
ننگریں تو یـَـل ءَ بئے ، استار چو ماه بـَل ءَ بئے
کـَندگ ءِ ٹـهک - گـَل ءَ بئے ، سَنج په گِدامے کرزیت
کریم بلوچ _ تَهل
28/08/09
* - زامے : Zamy : زهمے . سَگارے .
کـُـچـَـک و آئی ءِ ساهگ
چـُکانی دیوان لیو ٹالستـــــوی
-------------- ------------------
تـَـرینـــــوک : کریم بلوچ _ تهل
کـُـچـَـک و آئی ءِ ساهگ
کـُچَـکے ءَ چـُـنڈے گوشت چه دَپ ءَ لونجاں ، چه جُـوْگ ءِ پُهلے ءَ گـُوَزان ات . کـُچَک وتی شَبین و عکس ئی آپ ءَ دِیست و پگر ئی کـُت که اے دگه کچکے انت .
گـَـپّ ات و آپ ئی سِـٹ کـُت که دومی کچک ءِ گوشت ءَ پَچگر ایت .
آئیا آپ ءَ نه کچک و نه گوشت ، هچ چی وَدی نه کت و وتی گوشت ءِ ٹکر ئی هم باهینت و گار کت .
***********************
*******************
بَچَـلـُک و وَشّـِـک
بَچَـلـُکے چه وتی مات ءَ ، گـُـوَاتام ءِ وَشّـک و گـَـڈَگ لوٹ ات . گـَڈَگ ماں جـَک اتنت . بَچَلـُک ، جَـک ءَ دَست ماں کت . جَک ءِ دَپ بارگ ات . بَچَلک گـَڈگاں مـُـٹ جَت ، همینچـُـک که آئی ءِ دست ءَ جاگه بیتگ ات ؛ بَلے نوں ، چه گـَڈگاں آئی ءِ پُــرّیں دست ، در نه بیت .
بَچلک چه هِژم ءَ گریوگ ءَ لَـگّ ات و گریواں بیت .
ماتیں ، وتی بَچَلک ءَ گوئشت : « منی دردانگین بَچّ ! تو اینچک کـَنجوسک و گـَڈُک مَه بئے ، گـَڈگانی نیم ءَ یله کن ، گـُڑاں تئی دست دَر بیت انت .»
( " بَچَــلــُک و وَشّـِـک " ءِ آزمانک ءِ نبیسوک ءِ نام ، منی کاگداں وَدی نه بیت . پَهل کن ات . تَهل . )
لیو ٹالستـــــوی
چـُکانی دیوان لیو ٹالستـــــوی
-------------- ------------------
تـَـرینـــــوک : کریم بلوچ _ تهل
کـُـچـَـک و آئی ءِ ساهگ
کـُچَـکے ءَ چـُـنڈے گوشت چه دَپ ءَ لونجاں ، چه جُـوْگ ءِ پُهلے ءَ گـُوَزان ات . کـُچَک وتی شَبین و عکس ئی آپ ءَ دِیست و پگر ئی کـُت که اے دگه کچکے انت .
گـَـپّ ات و آپ ئی سِـٹ کـُت که دومی کچک ءِ گوشت ءَ پَچگر ایت .
آئیا آپ ءَ نه کچک و نه گوشت ، هچ چی وَدی نه کت و وتی گوشت ءِ ٹکر ئی هم باهینت و گار کت .
***********************
*******************
بَچَـلـُک و وَشّـِـک
بَچَـلـُکے چه وتی مات ءَ ، گـُـوَاتام ءِ وَشّـک و گـَـڈَگ لوٹ ات . گـَڈَگ ماں جـَک اتنت . بَچَلـُک ، جَـک ءَ دَست ماں کت . جَک ءِ دَپ بارگ ات . بَچَلک گـَڈگاں مـُـٹ جَت ، همینچـُـک که آئی ءِ دست ءَ جاگه بیتگ ات ؛ بَلے نوں ، چه گـَڈگاں آئی ءِ پُــرّیں دست ، در نه بیت .
بَچلک چه هِژم ءَ گریوگ ءَ لَـگّ ات و گریواں بیت .
ماتیں ، وتی بَچَلک ءَ گوئشت : « منی دردانگین بَچّ ! تو اینچک کـَنجوسک و گـَڈُک مَه بئے ، گـَڈگانی نیم ءَ یله کن ، گـُڑاں تئی دست دَر بیت انت .»
( " بَچَــلــُک و وَشّـِـک " ءِ آزمانک ءِ نبیسوک ءِ نام ، منی کاگداں وَدی نه بیت . پَهل کن ات . تَهل . )
دَسـتـــونـــک
دَسـتـــونـــک
چم سَوادانی په سَـئیل ءَ که شُـتــگ ماهیں گـُل ءَ
چه من ءَ بیتــه شـموشکار ، گل ئی چو کت منزل ءَ
راه ءِ جهــدکار روان انـت چــو پــه سَـر بُـرزی ءِ راه
هــر گـَمـــے بیت هـــزار رنگ و هزار دابیں هـِل ءَ
بیا که آزمــان ءِ سَــواد ءَ په بَـراوں بــانـزیں هـَـیال
رَه مُـدام مِــهر ءِ ره اِنت بیـــل بـه زان ئے مِـــزل ءَ
زیــب دُنیای ءِ هـُـدا انت و وَس هـم بنــدگی انت
بیا منی پیر من ءَ ڈسّ ، مِـهر چون بیـت چه گِـل ءَ
جَــاڑ دُنیــای ءِ هَمُـک سـاز و گـُـلیں رَسم و رَواج
گَم ءِ ایر توس ءِ دوا گُل ، مــه کن گـَم تـُوْس دل ءَ
سَـاوڑی گـُوَرْم بَراں بَنت من ءَ سمینی گِیـر و یات
مئی تَهتـــال ءِ هیــال انت کننـــت سَــر مُشکِل ءَ
بیا ماں پُــلانی زمانگ ، پَــدا نازینــــکے جَـنــــاں
کتگ " تهل " گـَار وتی جـِـند ، وتی زات ءِ سِجـِـل ءَ
کریم بلوچ _ تهل
09/06/09
چـــاربــنــد
نــمــیــران !
نــمــیــران !
سرجمیں مردماں
بنی آدم اعضای یکدیگرند
که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار
دگر عضوها را نماند قرار
تو کز محنت دیگران بی غمی
نشاید که نامت نهند آدمی
کس گل خان نصیر بوت نکنت !
چـــــاربــَــنـــــد
4 بــَـنـــد
گـــَــــڈگ
گـــَــــڈگ **********
لیو ٹالستوی
کریم بلوچ _ تهل
مات ءَ سیه لوگ گپت و لوٹــِــت ئی که چاشت ءَ چه رَند ، زهگان اش به دنت. آهانی تشتے ءَ ایر کـُـت انت. " وانیا" که هچ وهد ءَ سیه لوگ نه وارتگ ات، آهانی بو کت انت.باز آئی ءَ پـَـسٌند بوت انت. بازئی لوٹت که به وارت اش.آ دائم ءَ سیه لوگانی نیمگ ءَ شت.وهدے که هچ کسے نزیک ءَ نه ات، آ وت ءَ داشت نه کُـت. یک دانگ ئی زرت و وارت.
پیش چه چاشت ءَ ماتیں سیه لوگاں هساب کـُـت و دیست ئی که یک دانگے کم انت. آ ، پتیں ءَ گوشت.
چاشت ءِ وهد ءَ پت ءَ گوشت :
- چوں زهگاں ، باریں کسے یک دانگ سیه لوگے نه وارتگ ؟
پـَـهکاں جواب دات :
- نــه.
" وانیا " سـُـهر تـَـرٌ ات، چو که هنار ؛ و گوشت ئی :
- نه ، من نه وارتگ.
گــُــڑا پت ءَ گوشت :
- اے که کسے چه شما یک دانگے وارتگ ، جـُـوان نه انت ؛ بلے گـَـْندَگی اے نه انت. گــَــنْــدَگی وا ایش انت که سیه لوگان ءَ ،گڈگ هست و اگں کسے گــڈگاں وارت مه کنت و ایر اش بارت ، گـُـڑاں دومی روچ ءَ مر ایت. من چه ایشی ءَ ترساں.
" وانیا "ی ءِ رنگ ٹـَگل ات و گوشت ئی :
- نه ، من گــَـڈگ ءَ چه تاگ ءَ ڈن ٌ ءَ سـَـٹ ات .
پـَـهـکاں کــَــند ات و وانیا گریوگ ءَ لــَـگٌ ات.
چکانی دیوان لیو ٹالستوی
-----------------
کریم بلوچ _ تهل
گـوک و پاچن
پیرزالے ءَ ، یک گوک و یک پاچنے هست ات . گوک و پاچن هوری ءَ ، په چـََرَگ ءَ شت انت. گوک ءَ ، وهدے که دُشت اش ، هر چیز ءَ دات اش ، پیرزال ءَ نان و واد ءِ گون ءَ آتک و گوک ئی دات و منت ءَ کت ئی :
_ هو ، بوشت دگه ، منی ماسی جان ، به زور ، به زور ؛ دگه هم کاراں ، بلے تو کمے آرام ءَ به اوشت.
یک بیگاهے ءَ پاچن چه گوک ءَ پیسر ات و چه ڈگار ءَ برگشت انت ، پیرزال ءِ دیما اوشتات و پادان ئی پچ کت انت . پیرزال ءَ دست پهک ءَ پر آئی چنڈینت که به رؤت، بلے پاچن ءَ اوشتاتگ ات و چه جاه ءَ نه سر ات، پاچن ءَ جوانی ءَ گیر و یات ات که چونکا پیرزال ءَ ، گوک ءَ نان لبز داتگ ات ،اگں آ ، کمے و دَمے ، جوان و آرام به اوشت ایت.
پیر زال ءَ دیست که پاچن سرپد به بیت ، گڑاں لٹ ئی زرت و پاچن ئی جت .
وهدے که پاچن تتک ، پیرزال ءَ اپدا گوک ءَ نان دیان و جی و جان کناں بیت .
« مردمان ، په راستی ءَ ایمان نیست ! __ پاچن ءَ پگر کنان ات __من پر آئیا آرام ءَ اوشتاتگ اتوں ، بلے منی جی و جان ءِ بدل ءَ لٹ دات ».
آ ، شت یک نیمگے ، گـِـرّئی کرت ، و تتک ، دوشتگیں شیران ءِ دیگ ئی جت و چپی کت و شیرانی رتک انت. پیرزال ئی هم کانٹے جت .
کے راست انت ؟
-----------------
کریم بلوچ _ تهل
کے راست انت ؟
یکے گوئشت : آ لوٹیت که آئی ءِ زند هنچو به بیت که سرجمیں دژمن و وشنیاتک ، چه آ ئیا به ترس انت
دومی گوئشت : گهتر انت که مردم هنچو به بیت که دژمن چه آئیا به ترس انت و دوست ، دوست به دار انت و پهر به بند انت.
سومی گوئشت :
_ گهتر انت که ما هنچو به بیان که ، ما را هچ دژمن مه بات و پهک بیل و سنگت به بیان
دَستونک
وَهــد و بے وَهــد ٹـَهـل و ناز ءَ بــِل
گوں مَجن دست ءَ زرد ءِ ساز ءَ بــِل
کئـے وتـی کــولاں بَـجّـتـگ گـَپ کن
« ریا و رو » هِـچ مـکـن لِـیـاز ءَ بــِل
ریـــدگی ءَ چه شَنـگر ءَ جُست کن
گـُوَتــکـگـیـں هـار ءِ گیـد ءِ داز ءَ بــِل
مان مَسیـت ءَ که سـر منی کپتگ
دوســت ءِ تــرانـگ ! منا نماز ءَ بــِل
اِے نه انت جـُـهلیں کـَهْن و کابیلے
دل وَ دریایـــے، کــچّ و گــواز ءَ بــِل
کـیـلگ ءَ زند ءِ بیا پـَـلـے کش گوں
دائــمــا مـُــلاّ پـَـنــت و واز ءَ بـــِــل
گار کــتــگ هاک ءَ پـَٹـّگ ءَ ئے پُراں
ساحر ، اے بے نَپیں شوهاز ءَ بــِل
سـَـــمـــــــیــــــــن
سـَـــمـــــــیــــــــن
په وتی نازَلیں و شـَکـَلیں جـَـنِک سمین جان ءِ نام ءَ !
گِـین ءِ بهر ءَ شکلیں سـاه پَـر تـرا ما شات باں
داں زَمانگ بیت و هست انت گوں ترا ما یات باں
پُلّ ! سَمین انت هَستیاں ماں بو و شَرّ رنگی زبان
ما وا « دپتان » مهردلیں جان ، زِر ءِ هُلّ ءِ زات باں
نیر ءِ دریا باں مَه اوژناگ ، هم تَهاریں ماں شپ ءَ
مَؤج ءَ باں من تَلوسوکیں، هستی په بُندات باں
تو وا شهرانی جَنِک ئے،ٹـَهل و سَد نازیں«سمین»
شـَـرتـریـں ساز ماں زمان ءَ ، مهر ترا من دات باں
تو جهان ءِ بو و رنگ ئے ، تو جهان ءِ زیب و ٹــاه
تو وا مـهـر ءِ مــارگ ئے و من چه تــو آبــات باں
نازلینیں تو جـَنِـک ئے شَکلیں هم شَـهد تـَبیں
هم گـُـلانی پَهر بات ئے ، من په تو سَوگات باں
تئی کمال ءِ ندری آں من مهر و روچ ءِ بادشاه
تئی په بود ءَ من زراں و پر تو و « آزات » ءَ باں
دَؤر ءِ سَکّی گُں تئی جُهد زانت ءِ گوں آسان بیت
هم اُمیت ءِ توشگاں تئی هم گـُل ءِ زریات باں
چـو پَری ءَ « انجلیچکا » تئی په نازانی بَر ءَ
پر امیتیں مات انت دوستیں ما وا «نور»ءِ زات باں
« تـَهل » چو جَؤرانی وا تام انت بینَگ ءِ مَٹ و بدل
من تئی زند ءِ همک روچ ، وشّیانی پات باں
کریم بلوچ _ تـَهل
12/04/08
* - آزات ؛ سمین ءِ برات ءِ نام انت .
** - انجلیکا ولادیمیرونا ؛ چکانی مات ءِ نام انت .
*** - نور ؛ کدخدا نورمحمد ، چکانی پیرک ءِ نام انت
چاربند
دوســــت
 |
وازیاں که آ گپ و ٹـوکاں مِـهـراب و مـنـبر ءَ کن انت
وازیاں که آ گپ و ٹـوکاں مِـهـراب و مـنـبر ءَ کن انت
نیکیں کرد
نیکیں کرد
خلیل جبران / طارق پیشکانی
نیکیں کرد: - نیکیں کرد بس اے نہ انت کہ تو اللہ ءِ دیم ءَ بُُہ جُک ،نیکیں کرد اے اوں ھست اِنت کہ تو سِل کاریانی دیم ءَ چو کوہ ءَ مِک بہ بو ،نیکیں کِرد بس رنگ ءُ راستی نہ اِنت کہ تو وتی ذات ءَ ھمگرنچ ئِے بہ کن ،نیکیں کرد ھما وشبو ءُ بزیں درچک ءِ وڑ ءَ انت کہ آئی ءِ وشبو ھمک مساپر ءَ تپتگیں پیشیم ٹاک ءَ سا سارگ ءُ آرام کنگ ءِ ھاتر ءَ وتی نیمگ ءَ چِکّ ایت ،نیکیں کرد چو ویرانگ ءِ ھُشکیں کُنر ءَ نہ اِنت کہ آئی ءِ ذات تھنا آئی ءِ جہگیری ءَ کنت اِنت ،کہ آئی ءِ وشتامیں نیوگ ءُ سارتیں ساھگ پہ ھرکس ءَ بیت اِنت،تو ھما بُزرگ ءِ کسّہ نہ اِشکتگ کہ آئی ءَ وتی سرجمیں زند گوں ذکراں گوْازینت ءُ پہ وت نیکی کٹّ اِت بلے وتی تُنّ ءِ پرْوشگ ءِ ھاتر ءَ پہ تاسے آپ ءِ بدل ءَ بھا کت ،اگاں تو نیکیاں دُرائینانی سر ءَ بھر کتیں اَنت تہ تو وتی نیکیاں اے وڑ ءَ بھا نہ کت
چاربند
چاربند
(1)
پلءِ موسم چَه اے زمان سستَگ
وهد کجام باریں ، نوبتاں رَستگ
شربتاں زند ءِ ، جام ءَ ایر ریچ کن
کَپتگیں راج انت که گُوَستگاں نِستَگ
(2)
دل ترا لوٹیت ، چه گَل و بال ءَ
واهگ ءِ پل انت، نوک مه و سال ءَ
تو مَلاراں دئے ، چه زمان دَرکَپ
چم ءِ مهمان بئے داں ابد شالا
(3)
وهد و باریگ ءِ هم رواج تیز انت
کپتگیں راج ءِ ، بند ءَ سد ریز انت
وپتگ و واب ءِ ،"میش نر کاریت"
سر وتی سار کن ، وهد ءِ گِهمیز انت
کریم بلوچ _ تهل
ریـــــٹـــــــــایــــیــــــں دل ( 1 )
ریـــــٹـــــــــایــــیــــــ
( وهـــــد ءِ گـــوانــک )
هــَزار رنگیں بهار ءَ ، ڈکیں دل دور
پما جنگانی شـِـدّت و کـُش ءِ سور
کئی چماں بچاراں بهت ءِ بـَـژن ءَ
چیا هون انت و ماجین په بلوچ نور
کئی آسر په ما بے آسریں زند
کئی بـَهتانی روچ انت پر ما رونِند
شکاری بے سر و ساریں وا دیه انت
شکار اِش هم بلوچ ءِ مُلک و جـَهنند
هـُدایی داد بلوچ ! هر چیز ترا هست
تـَیاب و زِر ، تئی میتاپ و کـُه بَست
هـَزانگ تــئــی هـُدای ءِ نام باز انت
تو بے زانت ئے چه بے زانتی توئے مَست
نه مَستیں لیڑه ءَ ره بارت منزل
نه بے سار انت که سر کنت سَـکّ و مُشکل
تئی همّت نه بَسّ انت پر تئی دَؤر
به زور زانتے که رَه کـَشّ ئے وتی دل
اڑاندانی وا شَر ، کار زانت زان انت
جهان ءِ چمّ که رهبنداں وان انت
شُتگ شِیراں و زَهمانی سَری دَؤر
مروچ راجانی زانت انت چمّ و جان انت
بیا اِستارے رُژن ءِ تو سرا کن
بیا تو زور و مَستی ، سر دَر ءَ کن
بیا چمانی جان بئے ، برات ءِ هَمبل
بیا مِهرانی زانت ، تو سوج شر ءَ کن
نه زا و بـَد ترا په راه بیت انت
نه هِژم و آس ترا په کـَٹ و سیت انت
زبان و هِژم ترا هم دوست و دُژمن
بچار تاوان وتیگ تاں وهدے زیت انت
کریم بلوچ _ تـَهـل
19/09/08
ماسکو
ریـٹــاییں دل (2)
( راستیں گـَپ )
کـَـپتگین ءِ شِیری ءِ ٹـَـهک ، وَت گـَـلایی انت برات
رَه هَما کـَس بُرت کنت بـِه ، شَرّ به زانت انت دَؤر و زات
ٹـَـپ ءِ درمان ، زانت ءِ گوں بیت، نئیکه آس و مَستیاں
کوریں کینگ دوت انت بیلی ، چَم کور کنت جُهلیں چات
وَت گلای ءِ چم انت کور چو ، هَست سار و سُـد ءَ گار
شِیر ءِ باگانی بَـٹـاک انت ، دَپ ءَ هست انت مـَـلّـیں هار
دل نزور و همت انت جَهل ، جنگ ءِ وَهد ءَ هم لـَگور
راجی جُهد ءَ ، سَکـّیں راهے ، هستی بازیں کـَـڈ و مار
بیا منی بیل بُـرز همت ، منی ساه و منی براه
راج ءِ استار بئے زروکیں ، رژن و زانت ءَ په سپاه
راج ترا گوں زندگ انت جی ، زانتکاریں دوزواه
کار تئی شون انت په راج ءَ ، نئیکه مَؤت و آس ءِ داه
دُژمن ات باز انت منی بَلّ ، تئی نزانتی وا سَر انت
وَت گـَلایی ٹـَهک و گـَژّگ ، چَپ و چوٹی ءِ دَر انت
آس و مَستی تئی په بالاد ءَ نزوریں انگر انت
«مهرنهاد» ءِ لاڑُکیں ره ، شَپ چراگ ءِ دَروَر انت
وهد نوک انت ، ماه نوک و کِشکے نوکیں په ترا
جَـرّ ءَ کـَستر ، راه ءَ بارت هم بے هبر چه کوه سرا
شهر و مِیتَـگ ، لوگ و هر دل چو کـَلات انت په ترا
راه و سَنگر ، راج ءِ واهَگ ، سبزتریں روچ پـَدرا
بیا منی هاریں دل ءِ بَند ، دیدگ ءِ روک ءِ بَدَل
سَد زِراب بیت دَؤر و بَدوَاه ، ڈُوبر ءَ بیت آس و جَل
زَانت کاٹــار و دِرین انت ، هِژم و آس ءَ په مَهار
سَر تئی زِیب و جهان سَنگ ، بات سَبز و بات گـَل
کریم بلوچ _ تهل25/09/08
ماسکو - ارس
هیالانی نود
هیالانی نود*************
(1)
موجے که دل ءَ کیت بهارانی پدا
بودے که زرینیت دل و جان ءَ جدا
نُود انت هیالاں و گوں مهکان شلنت
بُڈ انت ماں پگراں و زهیراں چِدا
(2)
مهرنگ من ءَ ناچ ماں دشت انت و گیاب
کوهانی سریں چمگ و مچانی هساب
پَٹانی لَد و گز ،کرگوشک په تاب
گورمانی زر ءَ لڈ و په زیمل دا تیاب
بیا یات منءَ کیت همک گیر ترا
تئی کندگ و نزهند ، چو جادوگ انت سرا
پلان ءَ چو پرونک ، په بالاں په ترا
گوات ءَ تو لپرزان و په بال ءَ چو درا
ساه انت پمن شهد ، تئی چند نی بو
آزاتی ءِِ هار انت پمن کیت دورو
مَئیل انت په تب ، زند ءِ تمنای ءَ په چو
بیا بیا که مئی دورچو هست انت مرو
کایان بهارانی گوں من دلکشیں ساز
کایاں و ترا دان دروت ،چه دل و ناز
کایاں و پدا من تو بیاں ، باں هگاز
بیت ترا دلکشیں دَؤر ، دلکشیں راز
کایاں پدا موج بیاں ، ماه به بئے
کایاں و ترا ساهگ باں ، ساه به بئے
کایاں ترا شپ بوءِ بواں گوں چناں
کایاں من ءَ مهر به بو ، شاه به بئے
وس باں ترا موج ءِ هیال ، کندگ ءِ هار
تئی مهر ءِ بدن ، شعر بیاں ، باں بهار
کایاں و ترا دلکشیں پَناں گوں مشاں
کایاں و ترا مسک ءَ بیاں ، پلیں نگار
بیا بیا که پدا ساز گراں ، ناچ بیاں
بیا بیا که زهیراں سداں ، ساچ بیاں
بیا بیا که تئی تُنٌ ءَ په من چَمٌگ بَاں
بیا بیا که پتو مارگ باں ، چاچ بَیاں
کایاں و من مَلٌان ماں گوات جمبری ءَ
باں نود و شلاں ، مهر ءَ په تئی مه پری ءَ
نیم چمے به چارئے ، تو پما دلبری ءَ
ساه ئے په جهان ءَ و جهان ءِ سری ءَ
بیا بیا که پتو کندگ با ں ، آپ ِء تَوار
بیا بیا که شپ ءِ زیمل ئے تو ، مهر ءِ بهار
بیا بیا که چه تو زانگ باں ، رژن ءِ سگار
بیا بیا که من ءَ بے تو نه بیت ، شا تی ءِ هار
کایاں په تئی نازیں بدن ، لنٹ بَیاں
درچک تاک ئے سمین ءَ ، ترا لیب کناں
گواتگر ، وتی موجین هیالاں ، گوں زراں
مارشت ءَ بیاں ، گوات ءِ په ، بالاں سِراں
آسکاں گوں ترڈاں ،سِٹاں مدگ
سمسور و مگیر باں و تئی راه ءِ نَدَگ
ساهیل چو جمر ، تئی راه ءَ بیاں
کَشاں چو کُوش ءَ،آزات و وَدَگ
چاراں گوں ترا ، استارءِ شپ ءِ کندگ و ناز
هم شرم ءِ گلی رنگ ، هم آچش ءِ جاز
تئی چم ءِ برانز باں ، و جهان ءَ ماں تچاں
هم بند دلاں سندگ باں ، بندگ ءَ داز
بیا بیا که دل ءِ پُل زهیر انت من ءَ
بیا بیا که ترا بَید ، سه دیر انت من ءَ
بیا بیا که ترا ائید و من وَشٌی ءَ باں
بیا بیا که جهان سیر و امیر انت من ءَ
کریم بلوچ _ تهل
28/02/09
نازینک
{وتى دلدوست ، کسانیں و نازآتکیں بچ ، " آزات"جان ءِ نام ءَ }
دلدوست و کسان ، آزات ئے
لکیں تو یلان ئى برات ئے
هـــنبوئیں مــــــرادانى پـُــل
مهر ءِ نـــوگلیں زامات ئــے
ساه ئے تو منى ،بَـچٌ و بَر
نـــوک پــــل و بــهار ءِ دَروَر
راج ءِ نوک سریں باندات ئے
رژن و کلکـشان ءِ زات ئــے
آبات بیت جهان ، آبات تو
شات و گنگلان ، دلشات تو
آزات گون جهان ، آزات تو
امیت بئے ، مرادان باتئے
کریم بلوچ _ تهل
دَپتان ( تفتان )
دَپتان ( تفتان )( شهیدیں همبلاں عبدالرحیم رئیسی ؛ علیرضا ارشد رحمانی ؛ ابراهیم اشکان و صادق رینکی ءِ یات و نام ءَ )
منی ڈگار ءَ سَک
سر ءَ تو آزمان ءَ ماں تچوکیں بالی جَمراں مُش ئے
تچوکیں جمرانی گوں جُڑاں هبر کن ئے
منی ڈگار ءِ بُرزتریں چیدگ ئے
چه پیڑیاں چم اِت روژنا
دل اِت دریکگ انت
تو لشکرانی آیگ ءَ ؛
و رُمبانی سردَیاں دیستگ انت
پاهار اِت هم گواه انت اے دورو
سوچوکیں هر لَوار ءَ
سَرها تریں ساهگ ئے
گوریچ ءِ هر ویلگردیں هونژگ ءَ
تو گرمتریں پناه
آرام و پُهته کاریں پیر ءِ داب ءَ نشتگ ئے ...
***
دَپتان !
سر اِت چه پیڑیاں سپیت
چَم اِت چه یکے آپ گِپتگ و جهان ءَ چارگ ئے
بلوچ ءِ تو بدیں روچ ءَ دل وارگ ئے ...
دپتان !
وتی آزمان ءِ برانز شانیں اِستاراں تو بچار
چم اِش چه ارس شُشتگ انت
شَرم انت که نِشتَگ گُج و گُب اِش
ترا ترپان کندگ انت
دپتان
کُجام وشنیاتک
ترا ماں دپتراں کدیں نه کُرته پَج
تئی چه راج ءَ سِستَگ اِش سراں
بُرتگ اِش لَج
نازانتی ءِ مَیار بوتگ چو ترا
تئی واری کَشیں راج ءِ کَؤتر ءَ ...
***
دَپتان !
چه پیڑیاں تو دور دور ءَ چارگ ئے
گواتانی هال و شِیکگاں
جان ءَ زانگ ئے و مارگ ئے
بلوچ ءِ سُهتگیں ڈیه ءِ ٹَپ
هر دَمان و کَتره ءَ نوک نوک بیت
بلوچ بندی انت و ساه اِش گوات ءِ کوپگاں
جهان انت شِنگ بَیاں ...
دَپتان !
بامگواه ءِ نرمکیں سمین ءِ تو دَمان
چم پَچ بکن
آزمان ءَ بَرکتانی رُژن شانیں اِستاراں تو بچار
بارین منا په هالے نوکیں
آزمان ءِ ماں پَڑ و پراهی ءَ
اوداں که همبلانی یات مَنتگ چه شهید
بیرکے
چه آزمان ءِ رنگ دیست بیت ؟...
***
دَپتان !
توئے سُچ ئے چو کوه گَم ءِ
مناں سُچاں چه راج ءِ گَم
منا وتی تو ساهگ ءَ بزور
مناں چه تو جهان ءَ دور دور
ترا په پیڑیانی ترانگاں
نوک کناں ...
کریم بلوچ ـ تَهل
۰۸/۰۲/۱۱
آستاخانف - اک.* - سَرها : : نه سارت و نه گرم . دلکش . وشیں مولُم .
** - پیڑی : : سَدی . سَد ( ۱۰۰ ) سال .
*** - کَؤتَر : : کَپوت .
**** - ترانَگ : : یات . هَیال . گِیر . گِیر آیگ
شموشتی چون پیکه ورد به لوٹیت
شموشتی چون پیکه ورد به لوٹیت
زرد شلواریں کروس
و
ٹک ٹک جامگیں ماکیاں
یک واهندے ءَ یک کروس و یک ماکیانے هست ات .
کروس ءَ زردیں شلوارے پاد ات و ماکیان ءَ ٹک ٹکیں پیرام و جامگے گورا ات .
آهاں باز وَش و وَش تبین اتنت . کروس دگرانی سراد و جاهاں په نیم چمے هم نچارتگ ات ، بلکیں سرجمیں روچ ءَ گوں ماکیان ءَ تـَـرّ و گرد کنان ات . وهدے که دان و چینکی ودی کرت ، هما دمانی گوانک ءَ جت : « کو - کو - کو ! ودی اوں کرت ، کو - کو - کو ! ودی اوں کرت ! » _ تاں هما دمان که ماکیان مه اشکتیں و تچاں مه یهتیں بسی نکرت .
بهارءَ ماکیان هر روچ یک اِسپیده ( هیک - هامرگ )ے نات و ایر ءَ کرت و واهندی آهاں زرت و برت .
یگبرے ماکیان پگر کنان بیت که چون چیپل بکنت . همے وهد زرد شلواریں کروس بال کت و برزگے ءَ نشت و وتی تنگهیں بالانی شانت و بانگی دات :
_ کوکوڑی کووو ! گوش کنیت مردماں !
جمبرے آزمان انت - هئور ءَ بیت !
کوکوڑی کووو ! بــِـرگرد ایت کار ءَ
هئور بس کرت و روچ درآتکگ !
آئی ءِ کار بس همیکر ات .
همے وهد ماکیان وتا چنڈینت .پاد اهت، هوش کناں ، اے نیمگ و آ نیمگ ءَ روان بیت .
روگ ات و وتا گوئشان ات :
_ من چون وتی اسپیده و هیکان ءَ مُچ بکناں ، چون اش مُچ بکناں ...
چون من آهانی هیالداری ءَ بکناں ، هیالداری ءَ بکناں ...
لوگ و دوار ءِ یک کــَشے ءَ کوهنین توس ( Birch ) ءِ درچکے هست ات .
آ سرجمین گپاں اشکناں و گوشداران ات . ماکیان روان و هبر کنان ات و کوهنیں توس ءِ درچک آئیا گوئشت :
_ ماکیانلک من ترا سوجے دیاں . منی ٹال و شاهڑانی نیام ءَ هالیگیں کدوگے هست . کنگ ( Kang ) آئیا ٹهینتگ و پدا چه ادان رپتگ . تو همے کدوگ ءَ وتی هامرگاں ایرکت کن ئے .
ماکیان کوهنیں توس ءِ درچک ( دِرَهچ ) ءِ منتوار بیت . چپ و چاگردی چارست که باریں کسے آوانی هبران اشکتگ یاں نه و وهدے که دلجم بیت که کس اوداں نهنت ، درچک ءِ سرا سرکپت . هموداں که تاکی باز بز اتنت . کدوگ همودان ات ، چارتی ، جوان ات ، اسپیده یے هموداں ایرکرت .
_ کک- کک - کک ! هامرگ اون ایر کرته ! کک-کک-کک ! هامرگ !هامرگک! ...
_ چو تئو وتی سِرّ و رازا چیر دیئے ! _ کوهنیں توس ءِ درچک وتی شاه ( شاهڑ و ٹال ) ءَ شـَپـِـرّ شـَپـِـرّ کناں چنڈینت و گوئشتی .
ماکیان چه اے گپ شـُهره بوت . چه اود و رَند هچ وهدی پدائی چو نکرت .
هر روچ ماکیان درچک ءِ برزگ ءَ چیریں کدوگ ءَ هامرگے ایر ءَ کرت . چو آئیا بازیں اسپیدهے ایر کرت ...
پدا ماکیان وتی هامرگانی ( آمرگانی ) سرا وپت و پگر کناں بیت : هـئـو - هـئـو کروس الم ءَ وَش بیت وهدے که آئیا گوں چیپلاں بگندیت .
پگاه مهلا ماکیان چه وتی اسپیدهانی کدوگ ءَ درا درکپت تاں چنت دانگ چینک و دانگے به چنت و بوارت یا وتی کدوگ ءَ ببارت تاں وتی شُد ءَ بپروشیت ، همودی چه تاکانی وَش و نوکیں شپ نمباں آپ وارت و اپدا وتی هیکانی سرا وپت .
کروس هچ دابے سرپد نبوت که ماکیان کُجه گار بوتگ . سراد ءِ یک پهناتے ( کـُـنـڈے )هیران و پگر کنان یک پادے ءِ سرا اوشتات و یکین چمی بست .
_ مئی ماکیان گوئش ئے مرته که پهک گار انت . _ لوگبانک گوں بژن گوئشان ات .
_ باز اپسوز انت منا پر آئیا ! ._ لوگواجه گوئشان ات .
ماکیان وَش ات که هچ کس نزانت که آئی کجا انت .روچ گوئزان اتنت . توس ءِ درچک ،پر آئیا کسهان گوئشان ات . ماکیان گوش کنان ات و پر وت هوش کنان ات : هـَئـو ، کروس وهدے که منا گوں گلگے چیپل بگندیت ( بگینت )وَش بیت !
یکبرے که آئی ءِ چیرا پیسکگ و چریکگے بوت ! ...
ماکیانلک چه گـَل ءَ بال بوت .
دگر و دگه نوکینں پیسکگے هم بوت _ سری ( اول ) چه یکیں بال ءِ چیر ءَ و پدا چه دومی بال ءِ چیرا کسے په آرامی آئیا سُنٹ جناں بیت و اپدا پیسکگ ءِ توارے بوت .
شپ ات . تاں پگاه ءَ سرجمیں چیپلاں وتی هیکانی پوجک ءَ تراکینت و چه وتی اسپیدهاں در کپت انت . پیریں توس ءِ درچک هم اے شپ نوپت و آرام نکرت . آئی دیست که چون ماکیان گوں وتی سُنٹ ءَ اسپیدهانی پوچکان ءَ چه کدوگ ءَ رُپت و درا رِهت . چونی اسپیدهاں لیٹینت و چه پرشتگیں اسپیدهانی پوچکاں ، کسان ، تَـرّ و زردکیں چیپلاں در کناں و وتی بانزلانی چیرا چیر دات و گرم کرت .
پگاه ءَ چیپلاں ورگ لوٹست : » پی-پی !»
هنوں بزان هما وهد انت که سرجم چه کدوگ در بکپ انت و وتا پیش بدار انت .
ماکیان چه کدوگ ، ٹالے ءِ سرا پورّ کرت .
_ کوو-کوو-کوو ، چیپلاں . _ توار کناں بیت هنچو که گوئش ئے چیزی ودی کرته .
لوگبانک دِهدے ( گوں اِشتاپ ) داری پدکانک ( پدیانک ) و سپتے زرت و تچاں توس ءِ درچگ ءِ نیمگ ءَ شت . و سرکپت . آئی هساب و اشمار کرت انت : بیست و چار زردکیں ، سیه چکیں یاں اسپیتیں و پرپٹیں چیپلک اتنت !
چیپلکاں سراں چنڈیناں ، و بالاں سُریناں و پی پی کنان اتنت . ماتیں وت ، چه درچک ءِ برزگ ءَ جهل پورّ کرت و نست ( نشت ). چیپلکاں هنگت درچک ءِ برزگ ءَ و داری پدکانک ءِ سرا ، بالک شاناں و نـُکـُک کناں اتنت . کروس چه دلتپرکهی لوٹتی که گوں وتی سُنٹان لوگبانک ءِ چماں بکشیت .
پدا سرجمیناں هوری ءَ شت انت لوگ ءِ تها . وهدے که لوگبانک چیپلاں چه سَپت در کرت و ویل کرت ، آهاں گوں وتی یکین پیرامُک چه لوگ تتک و درکپت انت . آهاں چون پیسکگ اتنت !
لوگبانک پر آهان نانے تـُروسِت و بُرینت و رِهت و تلشتیں هیران ( گلاس )ے ءَ آپ مان کرت و ایر کرت : نوں آپ ورگ و چینک چنئگ ءَ در ببریت .
ماکیان گردگ ات وآئی ءِ چک و چیپلان آئی ءِ همراه اتنت .
زرد شلواریں کروس ءِ شلوار ترپگ ات و کروس ءِ جند وشیانی مَؤج ات .
پشلک که شموشتی چون پیکه ورد به لوٹیت
پگاه پشلک چه واب پاد یهت و لوٹستی ( پایستی ) که چیزے به وارت .
جست و رپت وتی لوگبانک ءِ کِرّ ءَ ، بلے اناگت شموشتی که چون په پـِشـُکی ورد به لوٹیت و بگوئشیت که آئی گُژنه ( شدیگ - هَـڈی ) انت . لوگبانک هم نزانت که پرچا ( پرچے ) آیی یهته . پشلک گریواں چه کت ( بان ) درکپت و سراد ءَ شت . اوداں سُهرگ و ورناییں اپسی دیست .
_ تئو پرچا گریوگ ئے ( گریبئے ) ؟ _ اپس آئیا چُست کرت .
.
_ من پرشی گِریباں که گژنه اوں ، و ورگ لوٹاں ، بلے شموشته اوں که پشکاں چون ورگ لوٹنت . _ پشلک جواب دات .
_ مَه گِرے ( مه گریب ) من ترا پیش داراں که چون بگوئش ئے . بگوئش : « هیننں-هیننں-هیننں...» . ترا هما دمان ءَ ورگ دینت ._ اپس گوئشت .
_ تئو چون چئے گوئشئے ! پشکاں نه شد انت . _ پشک هنگت گیشتر گریواں بوت و جست و چه اوداں رپت .
کهچر ءَ سیاه و کـَـلـَگیں گوکی دیست . گوک پول ( جُست ) کرت :
_ تئو پرچه گریبگ ئے ؟
_ من پرشی گریباں که شموشتگ و بهیال اوں کرته که چون ورد به لوٹاں و من سک گژنه اوں .
_ منی هیال ءَ نیرزیت که اے گپ ءِ سرا تئو بگریب ئے . بگوئش : « مؤ-ؤ-ؤ-ں !» _ و ترا هما دمان ورگ دینت .
_ اُه ، نه ! پشکاں کدیں نه گهاس انت . آهاں دگه دابے گوئش انت . _ و تتک و دیمتر ءَ ڈگارانی نیمگ ءَ رپت .
میش دیست که پشلک گریبگ انت ، جستی کرت :
_ پشلک تئو پرچا گریبگ ئے ؟
_ من شموشتگ که چون پشکاں ورگ لوٹنت . _ پشلک هک-هک کناں گوئشت .
_ بیا منی کِرّ ءَ ، من ترا پیش داراں . بگوئش : « بااااا » و هما دمان ترا ورگ دینت . _ میش گوئشت .
_ نه ، نه ! تهنا میشاں چش گوئش انت . پشکاں دگه دابے گوئش انت . _ پشلک آئیا پسو دات و گریواں پدا تتک و لوگ ءِ نیمگ ءَ شت .
دیوال ءِ بن ءَ اسپیتیں مُرگی دیست . مُرگ جست کرت :
_ پر چا تئو گریوگ ئے ؟ _ وهدے که پشلک وتی هبراں گوئشت انت ، مرگ آئیا لباس کرت و گوئشتی :
_ هنوں ترا ورگ دینت . تو تهنا بگوئش : « کـُـڈاسک-کک-کک » .
_ نه ، تئو چئے گوئش ئے ! پشکاں ککڑاسک ءَ نگوئش انت ، _ ارسی گیش بیت انت . _ بلے چئے گوئش انت شموشتگ اوں ...
و تتک و دیما شت .
همے وهد سیاهیں پشک چه لوگ درکپت و گوئشتی :
_ تهنا من ترا گوئشاں که چون شدیگیں و گژنئیں پشک ورگ لوٹ انت . هنوں برو کنورجاه ءَ ، لوگبانک ءِ کرّ ءَ که هنوں شیراں پالایگ انت ، و بگوئشی : « میاوو ! »
_ هئو راستیں هبر همیش انت ! _ پشلک وَش و گـَل بوت . _ هنچش و تهنا هنچش انت که ورگ لوٹنت !
پشلک تتک و شت کنورجاه ءَ و گوں بزگیں توارے گوئشتی : _ میاااااووو !
جنکوییں لوگبانکی سرپد بوت که بیچارگیں پشلک سک باز گُژنه و شدیگ انت .
_ بیوسیں پشلک ! پرچا تو منا سرجمیں روچ هچ چی نگوئشت که تو ورگ لوٹ ئے ؟
کسانکیں جنکو هیرانے { گلاسے ) ءَ شیر مان کرت و پر آیی نات . پشلک شیران ءَ چلپگ ( چلپ-چلپ ) وران بوت و رندا نشموشتی که وهدے که ورگ لوٹیت بگوئش ایت « میاووو » و وت گوئشگ ات : « میاااااووو ! »
کاه واریں هرگوشک و آئی ءِ لوگ ءِ مردماں
مزنیں پراه و آبادیں جنگلے ءَ هست ات هرگوشکے گوں وتی لوگی و چککاں . آواں سک نیزگار و وار اتنت . آهاں گیشتر وهداں کاهان ءَ رووت و په هُبّ ءَ وارت . ادناییں سبزیں کاهان ءَ . هرچنت آهان ءَ ژِرک ژِرک کـَنـوکیں کــَرم و گـَزرکانی ورگ گیشتر دوست بوت . بلے په همے کاهانی رُنگ و ورگ ءِ هاتر ءَ ، آهان ءَ « کاه وریں » ءِ نوسنگ و نام بندگ بوت . آئی ءِ چکان اش هم جنگل ءِ تها گوں « کاه وار » ءِ نام توار ءَ کرت.
بلے یگبرے چُشیں گپے بوت که هرگوشک ( سیهڑ ) ءِ زیند مَٹ و بدل بوت .
سارتیں تاکریچے ( تاکچنڈے ) ءِ پگاه ءَ هرگوشک ءِ چکانی مات ، گوں هرگوشک گِله کرت :
_ جنگل ءَ سرجمیں سهداراں ، دیر انت زمستان ءِ بند و بست ءَ کرته ، وتی لوگ و دواران اش مُهر و گرم کرته ، تهنا مئی لوگ انت که چه چار نیمگ ، گوریچ مان پُترگ انت . چه گوهر و سارتی ءَ چکاں درهگ انت و دنتان اش ، دنتان ءِ گوں برابر نکپیت !
_ نوں ، نوں ! بس انت ! _ وتی زالی لباس کرت و تسله دات ، _ مرچی مئی لوگ هم چو دگه لوگانی داب ءَ وَش و گرم ءَ بیت . تو جوانیں چاشت و سبارگے بگراد ، من بان ءِ پشت ءَ جوان کناں و دیوال ءِ ٹنک و کڈک ءَ هم تهتگے جناں .
_ چه کجا تو چُشیں مزنیں تهتگے یارئے ؟_ زال ءَ پول کرت .
_ تهتگ ءِ گپ ءَ مکن ! تهنا کسانکیں تهتگکے پکار انت . یک چشیں تهتگکے من جاهے دیستگ ... هموداں که ما وتی ئیداں کرم زور ایں . تو هچ پرواه ءَ مکن ، پهک ءَ من جوڑ کناں !
هرگوشک مستریں هرگوشکک ءَ وتی گوں زرت و چیرکایی هما ڈگار ءِ نیمگ ءَ شت انت که اوداں کـَرَم اش کشتت . آهاں گوں هزار ترس و لرز وتا رسینت ! چونکا ؟ آهانی پشت ءَ آهاں مار ات که کسے جنگل ءَ شپراں و پیداک انت ، آهانی ساه بند بوت ، پدا سرپد بوت انت که گوات انت که درچکانی ٹال و شاهلاں سُرینگ انت و درچکانی تاکاں شپران انت . هما داب که آئی ءِ پت زانتت و گـُپـتت : هئو ، هما ڈگار ءِ پـَـلّ ءِ کش ءَ هنچشیں تهتگے ایر ات .
هرگوشک دیر مهتل نبوت انت ، تهتگ اش زرت و لوگ ءَ سرکت و دیوال ءِ ٹنگ اش بست و مُهر کرت . پدا سرجمیں هرگوشکاں چنت گام پُشت ءَ شت انت و دیوال ءِ نوکیں لـَـبـّـَه اش ، گوں بچکنداں چارت .
تهنا همے وهد ات که هرگوشکانی پت دیست که تهتگ ءِ سرا مزنیں بوٹے ءِ اکس اش کشته ! اولی دمان آئیا اے اکس وَش نبوت و وتی میاریگ کرت که پرچا ( پرچئے ) اے اکسی پیشا ندیستت . اگں پیسری بدیستیں تهتگی چپکا جتت که آیی ءِ بوٹ جَه مه یهتیں ! بلے پدا هم گوں بے پرواهی وتی چکانی گو ( گوئشت ) :
_ هئو ! چو هنگت گهتر انت . بـِـلّ که جنگل ءَ پهک هیال و پگر بکن انت که کـَه واریں هرگوشک ، وتی لوگ ءَ گوں ندارگ و اکساں سینگار کرته !
تهنا همے وهد ات که هرگوشک زانت و مارت که چون ژند و ژکل بوته . آئی ءِ لوگی پر آئیا باز وشتامیں کـَـرَم ءِ بَز و گرمیں مؤش یاورت ات که دستان به لیس ئے !
_ تئی منتوار اوں منی دلبند چه تئی بے دروریں چاشت ءَ ! _ هرگوشک وتی چاشت ءَ وارت و وتی لوگی ئی منتواری گوئشت و تچکی کشِّت تاں کمے آرام بکنت .
_ من هم تئی کار و جهدانی منتوار اوں ! _ آئی ءِ لوگی پسو دات ._ هنوں سرجمیں جنگل ءَ هچ کس ءَ چشیں گرمیں لوگے نیست که ما را هست !
آئیا وتی جود _ شوّ _ ءَ چادرے پردات و چکانی گوئشت که آرام ببئیت که شمئی پت وپته ! ...
جوانیں دمانے ءَ رند ، دروازگ ءِ ٹــُـکّــُگ ءِ توار بوت ، دگه ٹکّـگے ...
چکانی مات وتی لوگ ءِ چبواں ( کوشاں ) پاد کرت و آرام آرام - پادانی لنککانی سرا دروازگ ءِ پشت ءَ شت و آرامی ءَ جستی کرت :
_ کئے تو ؟
_ اے مناں ، پیریں مم ءِ کستریں بچ .
_ ترا چیزے پکار انت ؟ _ هرگوشکانی مات گوں ترس پول کرت .
_ منا گوں بوٹ دوچ ءَ کارے هست انت .
هرگوشکانی مات گوں هیرانی ، چه دروازگ درا چارست و گوں شیرکنیں بچکندے پسوی دات :
_ تئو رَد کپتگ ئے . اے مئی جاه انت ، ما ادنائیں هرگوشکیں ...
_ چو بوت ءَ نکنت ! _ مملک گوئشت . _ سئے شپ و سئے روچ انت که من گردگاں تاں هما لوگ ءَ ودی بکناں که اوداں چبو و کَـئوش ءِ اکس کشته . اوداں پیکه بوٹ دوچ ءِ لوگ ببیت . بل تاں آئی منی چپیں بوٹ ءَ بدوچیت . اے کار ءِ بدل ءَ منی مات پر شما شیشگے شهد ( بینـَـگ ) راه دنت .
_ جوان انت ؛ بلے اداں تو کجه چشیں کشتگیں بوٹے دیست ؟
_ گــُـڑاں اے چئے یـے ؟ _ مملک تهتگ ءِ بوٹ ءِ اکس ءَ پیشداشت .
هرگوشکانی مات لوٹت که مملک ءَ سرپد بکنت که گپ چئے انت ، بلے همے وهد لوگ ءِ کش ءَ دراج پادیں کانگشکے نست و گوئشتی :
_ گـُج انت بوٹ دوچ ؟ من لوٹاں که پر من هنچیں بوٹے بدوچیت که آپ ءَ لیچک مه بیت . جوانین ببنت . من مدام پر آئی ماهیگ ءَ یاراں . چه پُگلانی یارگ هم چک و پد نباں ! تان دلی بلوٹیت !
لوگبانک لوٹت که آهاں جواب بکنت ، بلے هما دمان رجگوکانی سیاد - کاکم ( горностай - ermine ) یهت و رست و گوئشتی :
_ لوگبانک ! بلّ که تئی شوّ ( جود - مرد ) پر من هنچین بوٹے بدوچیت که نوکیں برپانی سرا ، آهانی پَد ودی مه بیت . بلے هرچی زوتر که زمستان سک نزیک انت !
همے وهد هرگوشک ءِ جند چه لوگ درکپت و دیستی که مُچی یـے آئی ءِ لوگ ءِ کش ءَ هست .
_ بوٹ دوچ ءَ ما را پیشدار ، بوٹ دوچ ءَ ما را پیشدار !
هرگوشک گوں وتی دست ، وتی گوشی هارینت و گوں دلجمیں توارے ءَ گوئشتی :
_ مڑاهداریں ساهداراں و مُرگاں ! اے راستیں گپے که یک وهدے مئی پیرکانی کار بوٹ ءِ دوچگ و لـَبـّه کنئگ بوته . من وت هم چیزے نه چیزے بلداں ، بلے ...
_ بلے چئے ؟ زوت بگوئش !
_ منا کار ءِ سامان پکار انت .
کار ءِ سامان اش یاؤرت و کاه واریں هرگوشک کار ءَ گـُلاییش بوت .
کمے وهد گوئست و جنگلءَ هگم بوت که هچ سهدارے ءَ هک نیست که په بوٹ دوچیں هرگوشک ءَ بدی بکنت .
هنوں وهدے که زردبهار و تاکریچ ءَ بیت ؛ هرگوشک ءِ کار سک باز بنت . آئی ءِ لوگی و چکان هم آئیا مَدَت کن انت . آهانی لوگ ءَ رو-آ سک باز ءَ بیت و لوگ پُرّ و گـَسی انت .
وهدے وهدے زردبهار ءِ تهار و گـُـوَهریں ( سارتیں ) شپاں ، پیریں مَمّ ، آهانی لوگ ءَ ییت . لوگبانک آئیا گرمیں کــَـرَم بَٹ ءَ وارینیت . دروازگ ءَ چه در ، گوریچ شیکک ءَ کشگ انت ؛ بلے لوگ ءِ تها گرم-گرم انت .
مم وهدے که گوں وتی پر پژمیں پشت ،بوٹ دوچ ءِ گرمیں نند جاه ءَ نندیت ،کمے واب کپیت و آرام کنت . هرگوشک ءِ لوگی هم آئی ءِ دیمپدیم نندیت، گوں دستاں کار کنت ، بلے پر آئی بلکیں سدمی بر چه بوٹ ءِ اکس ءِ تهتگ ءِ گپ ءَ گـُـؤت ( گوئشیت ) ، که چون و چونکا هرگوشک گوں اے کار وتی چکانی و نواسگانی زیند ءِ گهبودی ءِ مانزمان بوته .
نداره کش : سوتیوا .
سئے دستونک
زِه مَــلار انت تئی لـُنٹ و تئی بچکند
سَه قرار انت _ تــئی دیدگ اؤ دلبند
ترس چه بَدنامی ،چه جهان دور کرت
ما را ! وشنامی کرتگ هم سک ژند
نـُـوْهَـلیں پُـل و تـــئی بــدن یک انت
شپ زهیں بیـــک ات کرتگ ما را بند
مـــهر ءِ تـــئی چادر پـــوشتگ ما را
پَــهر په تئی ناز ءَ دل کتگ سَــد رَند
ما شپ ءِ سُـجده گوں گل ءِ گِیر کت
روچ گمانی لهر ، واهگ ات اشکند
06/05/1993
چارجو _ ترکمنستان
* - گیر : Geir : یات . ترانگ .
(2)
گـــیــر و آســـیں ترانـــگاں ما را
بُرتگ چه هوش و گار کتگ سار ءَ
ما کـَهیبانی که سَمبَهینتگ پـُل
واهـــگاں کِشتگ په گلین یار ءَ
تُهک چه پاداں شت روک چه چماں مئے
گولــــتگ مــهر ءَ ما هَمُک شار ءَ
اؤ بــهارانی پل و موسم ءِ بــراه
گیجیں دَر ، مـا تـــرا کـُجام گار ءَ
بیا وتی چادر ءِ لُمب ءَ تو چیر گیج
تو دَمے توسیں مئے گـَم ءِ مار ءَ
بَـهت ءِ ڈکالی ، بیــــلاں نیمونے
مارے کـَم زانتی"تهل"به جن جارءَ
08/03/1993
مزار _ اوگانستان
( 3 )
مهر ءِ ره گارانی درد ءَ ماریت کـے
آزگیں ٹــپان ءَ مئیگ ءَ چاریت کـے
بے وَسی ءِ ما هُـدا بُندین چه بیه
نیم شپاں کسّءَ نکنت سار ناریت کے
ره گوزوکیں منزلاں ، ما بے نشان
برتگ ما دَم، ره نشان ءَ یاریت کـے
هانل ءِ شَهدیں ترانگ دُور _ دُور
سار ءِ سار ءَ سارتگ و ساریت کے
گوں کے ءَ پریات کنوں گنگ انت زبان
گوشءَ کے په نالگاں مئے داریت کے
هاتروں په زَنبے زانت انت سَک شدیگ
ژندیں ارواهءَ په اوست هم شاریت کے
"تهل"!مرادانی چراگ ءَ زرتت دوست !
رژنی بے روک ات ،مراد ءَ کاریت کے
کریم بلوچ _ تهل
04/03/1993
تاشبرگان _ اوگانستان
سئے دز
لیو ٹالستوی
«»««»«»«»«»«»
سئے دز
مردینے ءَ هـَرے و بـُزے زُرت و په بهای ءَ ، شهر ءَ برگ ات .
بز ءَ تلینگوکے گـُـٹ ات .
سے دز ، اے مردک ءَ دیست و یکے گوئشت :
_ من آئی ءِ بز ءَ هنچو به دزاں که مردک هچ سرپد مه بیت .
دومی دز ءَ گوئشت : من چه مردک ءِ دست ءَ هر ءَ دزاں .
سومی گوئشت :
_ اے وا مزنیں هنرے نه انت ، من اے مردک ءِ پـَشک و پیرام ءَ دزاں .
اولی دز ، بز ءِ نزیک ءَ وتا را سـَر کت ، تلینگوک ئی چه بز ءِ
گردن ءَ پاچ ، و هر ءِ دمب و لٹک ءَ بست و بزئی زرت و برت .
مرد پیچ ءِ سرا ، چـَک جت و دیست ئی که بز گوں نه انت ، بز ءِ
درگیجگ و شوهاز ئی بنگیج کت.
همے وهد ءَ ، دومی دز آئی ءِ کرّ ءَ شت و جست ئی کت که چیا پـَٹگ انت.
مردک ءَ گوئشت که کسے آئی ءِ بز ءَ دزتگ و گار انت .
دومی دز ءَ گوئشت :
_ من تئی بز ءَ دیست : همے هنّی یکے گوں بزے ءَ ، اے لـَد و جنگل
ءَ تچان ءَ شـُت. بیت که آئی ءَ وَدی کن ات و بگر ات.
مردک تتک و جست که بز ءَ پَد به جنت و چه دز ئی لوٹ ات که هر ءَ به
داریت . دومی دز هر ءَ برت .
وهدے که مردک چه جنگل ءَ بر گـَشت و چارت ئی ، دیست ئی که هـَر اش
هم دُزتگ . گڑاں گریوگ ءَ لگ ات و راه ءَ روان بیت.
راه ءَ ، گـُـوَرْم ( گـُـوَلـْم ) ءِ کـَش ءَ ، آ مردے دیست که
گورم ءِ کش ءَ نشتگ و گریوان انت . مرد ءَ جـُست کت که ترا چے بیتگ ؟
نشتگیں مرد ءَ جواب گردینت ، که آئی اش راه داتگ که یک گونی و
کیسگے تنگه و سـُهر ءَ ( طلاه ءَ ) شهر ءَ به بارت. آ ؛ آرام کنگ ءَ
گورم ءِ کـَش ءَ نشتگ و واب کپتگ ، واب ءَ تنگه و سُهر ءِ کیسگ ئی آپ ءَ
تهلانک داتگ و گورم ءَ کـَپتگ.
مرد ءَ گوئشت که پرچا آپ ءَ مان نه دنت تاں کیسگ ءَ در به کنت ؟
_ من آپ ءَ تـُرُساں ، من اوژناگ نه زاناں ، بلے هرکس که کیسگ ءَ
چه آپ ءَ در به کنت ، بیست سهر وتنگهیں ( طلاهیں )زَرّ ئی دَیاں.
سادگیں مردک ، گـَـل بیت و پگر ئی کت : "من ءَ هدا سوب و وژبهتی اے دات ،
که منی هر و بز اش دز ات ". وتی جان ءِ گـُد و جـَرّانی کش ات ، و آپ ئی
مان دات. بلے تنگه و سُهرانی کیسگ ئی ودی نه کت ! وهدے که چه آپ ءَ در کپت ،
دیستی که آئی ءِ پـَشک و جامگ هم گار بیتگ انت.
اے سیمی دز ءِ کار ات که پشک و جامگ ئی دزتگ ات .
+++++++++++++++++++++++++++++
" لیپیونشکا "
چکانی دیوان لیو ٹالستوی
" لیپیونشکا "
یک پیرزال و یک پیر مردے هست ات که آهان ءَ چـُـک و بچے نیست ات . یک
روچے پیرمرد ، ڈگار ءِ شوم کنگ ءَ شت و پیرزال ، لوگ ءَ نان ءِ پچگ و دیگ
ءَ ، گلائیش بیت .پیرزال ءَ روگنی و سیسرکیں نان پَهت ( پَتک ) انت و
گوئشت ئی :
_ اگں ما را چک و زهگے بوتیں ، په وتی پت ءَ نیں ، آ ، نگن و
سیسرکاں برت ؛ هنوں من کئی گون ءَ ، راه اش دیاں ؟
اناگت ءَ چه لوکهاں ، کسانیں بچلکے دَر کـَپت و گوئشت ئی :
_ سلامالیک منی دلدوستیں مات !...
و پیرزال ءَ هیرانی ءَ جست کت و در رائینت :
- چه کجا تو ، منی ننلیں بَچ _ ودی بیت ئے ؟ و تئی نام کے انت ؟
و بچلک گوئشت :
_ تو منی ماسی جان ، لوکهاں ، جلک ءَ رِست انت و چهرگ ءَ ایر کت
انت، من همودان ودی بیتاں . منی نام " لیپیونشکا " انت . منی ماسی جان
سیسرک و نگناں من ءَ بدئے ، من وتی پت اش سر کناں .
پیرزال ءَ وش بیت و گوئشت :
_ تو سر کت اش کنئے " لیپیونشکا " ؟
_ هـو ، منی ماسی جان، سر اش کناں ...
پیرزال روگنی و سیسرک ءِ ناناں ، دَزمالے ءَ بست انت و وتی بچلک ئی
دات انت . لیپیونشکا ، آهاں زرت و ڈگار ءَ تچان بیت .
ڈگار ءَ ، آئی ءِ راه ءَ برزیں بندے ودی بیت ؛آ ، کوکار کت :
_ منی پت ، منی میریں پت ، من ءَ چه اے برزیں بند ءَ ، به گوازیں .
من ترا په ، ورگ آرتگ.
پیرمرد ءَ اشکت که چه ڈگار ءِ بنداں ، کسے آئیا توار کنگ انت. شت
آواز ءِ رندا و وتی بچ ءِ ودی کنگ ءَ ؛ ودی ئی کت و چه بندئی گوازینت و
گوئشت ئی :
_ تو منی بچ ، چه کو و چه کجا ئے ؟
بچلک جواب دات :
_ من منی پت ، ماں لوکهاں بیتگ اوں ، _ و پت ءَ ورگاں دات انت .
پیر مرد ءَ نشت و ناهاری ءِ ورگ ءَ گلائیش بیت ، و بچلک گوئشت :
_ منی پت ، من ءَ اجازت انت که من ڈگار ءَ شوم و ننگار به کناں ؟
و پیر مرد ءَ گوئشت :
_ تو شوم کـَنـَـگ ءَ نه زان ئے و تئی دست ءَ نه بیت .
بلے لیپیونشکا ، ننگار ءَ زرت و ڈگار ءِ شوم جَـنـَــگ ءَ لـَـگّ
ات. شوم جناں و شئیر جنان ات.
چه همے ڈگار ءِ کش ءَ ، هزگاریں مردے گوزان ات ، دیست ئی که پیر مرد
نشتگ و ناهاری ورگ انت ، بلے اپس ، تهنا ننگار کنان انت . هزگاریں مرد ءَ
چه رکشه ءَ ایرکـَپت و پیر مرد ئی گوئشت :
_ پیر مرد ، چون تئی اپس ، یک و تهنا ننگار کنگ و شوم جنان انت ؟
و پیرمرد جواب دات :
_ پرچا ، اوداں منی بچلک ننگار کناں و شئیر جنان انت .
هَزگار و زرداریں مرد نزیک ءَ شت ؛ شئیری اشکت انت و "لیپیونشکا " ئی دیست .
و هزگاریں مرد ءَ گوئشت :
_ پیر مرد ! بچلک ءَ منا په بهای ءَ بدئے !
پیر مرد ءَ جواب دات :
یکیں انت و بس.
بلے " لیپیونشکا " پیر مرد ءِ گوش ءَ گوئشت :
_ منا بها بکن منی پت ، من چه آئی ءِ کرّ ءَ تچاں .
پیر مرد گڑاں بچلک ءَ سودا کت و په سد روبل ءَ دات . هزگار و زردار
، زراں دات ، بچلک ئی زرت ؛ دزمال ءَ پیچت و کیسگ ءَ کت . هزگار ، شت لوگ
ءَ ، و وتی جن ئی گوئشت :
_ من پر تئی دل وشی ءَ ، پر تو ٹیکی اے آرتگ !
زال ءَ جست کت :
_ چے اے باریں ؟ پیش ئی دار !
هزگار ءَ دزمال چه کیسگ ءَ کش ات ،تل پچ ئی کرت ، دزمال ءَ هچ چی مان
نیست ات . " لیپیونشکا " وهدان وتی پت ءِ نیمگ ءَ تتکگ ات .
زیــــنـــــــد
ســــحـــــر بــــیــــت
بیرکِریں بالاچ ءِ گوانک !
شهید غلام محمد بلوچ
٭ - جنگ وتی گـُڈی و آهری سیمسراں سر بیتگ ، بلوچ آزاتی ءِ منزل ءَ
سر بَـیـَگ انت!
٭ - شـُد ، نادراهی ، بے لوگی ، زلم و جبر ... اے کـُلّ گلامی ءِ داد انت !
٭ - بلوچ وتی آزاتی ءِ منزل ءَ سربیان انت !
******************************
( شهید غلام محمد بلوچ ءِ گـُڈی گـُشتانک که آئیا 2009 ءِ مارچ ءِ
بیست و هپتمی روچ ءَ ماں پسنی ءِ دیوان ءَ کتگ . همے گشتانک ءَ چه پد ،
وهدے که لالا منیر و شیر محمد ءِ پجّی و همراهی ءَ تربت رو انت ،تربت ءَ
اپریل ءِ سومی روچ ءَ دَزگر و اپریل ءِ هشتمی روچ ءَ ، آهانی بے ساهیں
کـُنٹ و جون ، مُرگاپ ءِ پـَٹـاں ودی بنت . اے گُشتانک هر بلوچ ءِ دل ءِ
هما هبر انت ، که کدین زبان ءَ آرگ نه بیتگ انت . شهید غلام محمد بلوچ ءِ
اے تیزیں و بـُروکیں زبان ءِ گپانی دیما هر بلوچ ءَ سر جهل کنگی انت . «
»)
من بلوچ راج ءِ کلّیں شهید ، و ڈاڈای بلوچ نواب اکبرخان شهید ،
بالاچ شهید ، مامو شهید ، دلجان و ڈاکٹر خالد شهید ، بلوچ آزادی ءِ جهد
ءِ تها کلّیں شهیدیں پُسگاں ، سلام پیش کناں !
شما واجهانی کُلاّنی مِنّت ءَ گِراں . اے شهر ، اے ڈگار ، اے دیار
که پسنی گُشگ بیت ، اد ءِ کماش ، اد ءِ ورنا ، اد ءِ کـَوّاس ، اد ءِ
مزور ، اد ءِ ماهیگ گر ، اد ءِ سیاسی کارکن ، دکاندار و ترانسپورٹر شمئے
کلاّنی منت ءَ گریں که شما زان ات که 27 مارچ 1948 ءِ روچ ءَ ، په بلوچاں
سیاهیں روچے که بلوچ راج همے روچ ءَ گلام کنگ بوتگ .
انچش که سنگتان گُشت که 27 مارچ 1948 ءَ بلوچستان یک آزادیں ملکے
دنیای ءِ نقشه ءَ بوتگ و مَنّگ بوتگ .
همے روچ ءَ بزان 62 سال پیش ءَ پاکستان ءَ په وتی فوجی طاقت ءِ زور
ءَ بلوچستان ءِ آزادی ، بلوچ قوم ءِ وت واجهی چه ما پُـلِـتَـگ و ما را
گلامی ءِ زند ءِ تها دَؤر داتگ . شما « هَمّل » ءِ پدریچ ات . اے نیل
بوئیں زِر ءِ واهند اِت . اے زر ، اے دیار ، اے ڈگار ، اے وطن ءِ مِلک و
میراث ، ایشی ءِ مَڈی ءِ واجه ات شما . بلے اے پر گـَنجیں سر ڈگار که
الله تعالی ءَ ما را نعمت ءِ صورت ءَ داتگ ،اے پر گنجیں زمین ، اے زِر ،
اے گـَیس ، ٹیل ، سُهر ، آسن ءِ دَؤلت ءَ چه پـُرّیں ڈگار ءِ کماش ،
پُسّـَگ ، بَچّ ، مات ، گهار ، مزور ، ماهیگ گِر کـُلّ شُدیگ انت ،
نادراه انت ، بے لوگ انت ، زُلم و جبر ءِ آماچ انت . اے کلّ گلامی ءِ داد
انت . وهدے که قومے گلام بیت ، آئی ءِ ڈگار چه آئی ءِ دست ءَ رَؤت . آئی
ءِ عزت رَؤت ، آئی ءِ شاده رَؤ انت . آئی ءِ دَپ ءِ دَپار و چُکانی پوشاک
، چرائی ءَ پَچگِرَگ بنت و آئی ءِ لـَجّ و ننگ ءِ هم پرواه نه بیت .
غیرتمندیں بلوچاں !
بلوچ ءَ هر وهد ءَ په لـَجّ ءَ ، په وتی ننگ ءَ ، ، په وتی حق ءَ
، په وتی مـُـزّ ءَ وتی سر داتگ و ندر کتگ . انچش که هَمّل ءَ گوں
پَرَنگاں جنگ دات . وتی ڈگار ءِ سرا پَرَنگانی نشان نه اِشت ؛ همے رنگ ءَ
انگریز ءِ گوں بلوچ جنگ کت . مروچی انگریز بلوچ ءِ زمین ءِ سرا نه انت .
همے رنگ ءَ بلوچ ءَ گوں عرب ءَ ، آئی ءِ قبضه گیری ءِ دیما
اوشتات .همے رنگ ءَ تُرک ءِ قبضه گیری ءِ دیما اوشتاتگ ،همے رنگ فارس ءِ
قبضه گیری ءِ دیما اوشتاتگ . آهانی مقابله کتگ ... الله ءَ یک دیارے ، یک
زمینے ، یک زرے ، یک پرگـَنجیں سر ڈگارے ءِ واهند ما را کتگ . حیف انت که
مئے دست ءَ همے ڈگار ، همے ماتیں وطن چه ما پـُـلـَگ بوتگ . یک بهرے
ایران ءَ ، یک بهرے اوگانستان ءَ و یک بهرے انگریز ءِ بَنگی پنچاپی ءَ چه
ما بُرتگ .
منی واجهاں !
من اے کچّ و کساس ءَ نیاں که شما را سرپدی بدیاں . اے شهر ءِ مردم
داناییں مردم انت . ادا شاعر ، ادیب و زانتکار هست . سیاسی مردم و واننده
هست .کماش که وتی کوهنیں سنتاں سرپد انت . بلوچ ءِ دود - ربیدگ و لـَج ءَ
زاننت . تهنا همے گشیں که ما اے زمین ءَ ؛ اے واجهی ءَ چه زبهریں . اے
بلاهیں لشکرے بلوچ راج ءِ که اے زمین ءِ سرا نشتگ . آ چه وتی واجهی ءَ ،
چه وتی زرد ءِ حق ءَ زبهر انت .
اے بے عملی انت . اے بے حسی انت. عمل و جهد انسان ءِ هر ضرورت ءِ
پیلو کنگ ءِ طاقت دنت . انسان ءِ هر ضرورت گوں انسان جهد و محنت انسان
رسیت . نندگ و چارگ الله تعالی کس نه دنت . الله تعالی گشیت که حرکتے بکن
من ترا برکت دیان .همے گلامی ءِ خلاف ءَ بلوچ قومی جد و جهد ، 62 سال انت
جاری انت . 8 و 9 سال انت که نوکیں رنگ و نوکیں دروشمے ءَ نه تهنا
بلوچستان ، بلکین دنیا سرا زرتگ . اے زرمبش بلوچ راج ءَ زندگیں راجے ءِ
وڑا پیش داشتگ که بلوچ په وتی آزاتی ءِ دَزگرگ ءِ هاترا جد و جهد کنگا
انت .
بلوچ ڈگار ءَ چه پنجاپی ءَ کـَشّگ ، پنجاپی لشکر ءَ کَشّگ ،
پنجاپی قبضه ءِ هلاس کنگ انت . بلوچستان آزات کنگ ءِ هاترا اے جد و جهد
بنگیج بوتگ . اے مهلوک که وتی سراں کربانی دیگ انت ، نواب اکبر خان ،
بالاچ مری گوں وتی سنگتاں ، پر چا آهاں وتی ساه ءَ دوست نداشت بلے ما ترس
ءِ آماچیں ؟ انچش که مراد « ساحر » گشیت :
کئی بیم ءَ ترا اے زندگانی ءَ کتگ در گور ؟
شیخ یاسین فلسطین ءِ لیڈر ، که چمّ ءِ مَیم ءَ چه زبهر ات گشیت :
« اے فلسطینیاں ! شما چه مر ک ءَ ترس ات ، اسرائیل و یهودی ءِ کشت
و کوش ءَ ترس ات ! بلے منا گوں همے مرک دوستی و یاری انت ؛ منی سنگتی گوں
همے مرک انت که همے مرک ءَ گوں مئے عاقبت بسته » .
همے پیم ءَ مئے سروکاں مئے رهدربراں گوں کربانیاں وتی سرانی دیگ ءَ
ما و شما را راہ ڈس و نشان داتگ و اے راه پیشداشتگ که کربانی ءَ بید هچ
نه رسیت . کربانی بدئے ، جهد ءِ میدان ءَ دربیا ،وتی واجهی ءَ وتی واهندی
ءَ ، وتی وَشّی ءَ ، وتی آزاتی ءَ دَزبگر و گلامی ءَ چه وتا در بکن .
دریانی زلم ءَ برداشت مکن . مه سَگّ و آئی ءِ خلاف ءَ دربیا . آئی ءِ
مقابله ءَ دربیا . بلوچ سرمچاراں همے همت همے جرات بلوچ راج ءَ بلوچ بچ
ءَ ، بلوچ مات و گهارانی تها بلوچ کماشانی تها پیداگ کتگ که مرچی شما همے
هشکنت ( اِشکنت ) که پاکستانی ٹارچرسیلانی تها چُک هم هست انت، ورنا ام
هست انت ، گهار ام است انت ، مات ام هست انت . کے ، کیا رکین ئے تو کیا
رکین ئے ؟
همے پسنی شهر ءِ تها بازیں بچّاں همے کیس و مقدمه همے جیل و قید
کاٹتگ انت ، همے تکلیف سـَگـّتـَگ انت په همے وطن ءِ هاترا . زانتکار ،
کـَوّاس شاعر و ادیب قوم ءِ چمّ انت . وهدے که چمّ کور بیت ، گڑا رهشونی
دروگیں هبرے بیت . ادا مبارک قاضی یک شئیرے ءَ راج ءِ نازینگ ، راج ءِ
ساڑایگ ءَ ، زلم و جبر ءِ خلاف ءَ وتی قلم ءَ کار بندیت ته پاکستانی
آئیا گرانت و بند کن انت . بلے په دلیری قید و بندانی روچاں گوازینیت . آ
تئی شهر ءِ بچ انت هر چی تو سرپد بئے بلے آئی ء لائقی ، آئی ءِ دانایی ،
آئی ءِ مهر ، آئی ءِ دوستی ، آئیءِ عشق گوں وتی وطن ءَ ، گوں وتی راج ءَ
پـَـدّر و ظاهر انت که آئیا هر کس مَنّیت. همے رنگ ءَ هر شاعر ، هر ادیب
، هر زانتکار ، هر کـَوّاس ءِ سرا فرض انت که قومی گلامی ءِ خلاف ءَ اے
جنگ و اے جهد ءَ که آزاتی ءِ واسطه بیگ ات ، شریدار ببیت . پادا ایت !
پادا ایت و راج ءِ چم جوڑ بئیت . راج ءِ رهشونی ءَ وتی هلک ، میتگ و
بازاراں کن ات ! وتی مات ، گهار ، کماش و ورناهاں شَرّیں سکین بدئیت تا
که ما آزاتی ؤِ منزل ءَ سر به بئیں .
جنگ وتی گـُڈی و آهری سیمسراں سر بیتگ ، بلوچ آزاتی ءِ منزل ءَ سر
بَـیـَگ انت . ما پر امیتیں . ما پاکستان ءِ زلم و جبر ، آئی ءِ طاقت ءَ
چه دلپروش نه بئیں . ترس و بیم ءِ شکار نه بئیں . ما را یقین انت وتی
الله ءِ ذات ءِ سرا . ما را یقین انت وتی ماتیں وطن ءَ . اے زمین ءَ که
ما تَرّیں ، گردیں ، وریں ، وتی ماتانی شیر که ما را میچینتگ ئی ،
رودینتگ ئی ، آئی ءِ سرا ما را یقین انت که ما آزاتی ءِ منزل ءَ سر بیگ
ایں ...
انچش که سنگتاں گشت مرچی اقوام متحده یا جینوا کنونشن ءِ عهده دار
، یا امریکه هم مجبور بوتگ که بلوچ ءِ توار ءَ گوش بداریت . اے بلوچ ءِ
آشوب ، بلوچ ءِ جهد و بلوچ ءِ جنگ آهانی دلگوش ءَ اینگو تَرینتگ . همے
واسطه اے وهد ءَ چه ، اے موقع ءَ چه پایده چِست کنگی انت . پنجاپی ءِ
رِپک ، آئی ءِ اسمبلی ، آئیءِ مراعات ، آئی ءِ لالچ ، آئی ءِ ووٹ ، آئی
ءِ سازش ءِ شکار مه بئیں . آ کسے که پاکستان ءِ صوبائیت ، پنجاپی ءِ راجی
قبول کتگ ، پنجاپی ءِ واجهی ءَ قبول کنگ ءِ بنیاد ءَ بلوچ ءَ یک رندے پدا
گلام دارگ لوٹ انت ، آهاں پجاه بیاریت . آهاں بچارات که وتی سر اش ، دست
ءِ دل ءَ ایر کتگ په تئی آزاتی ءَ جد و جهد کنگ انت .
بلوچ ءِ درد ءِ دوا ، بلوچ ءِ نادراهی ءِ علاج ،
بلوچ ءِ آزاتی انت !
******************************
مرچی زرداری به بیت یا هر کس به بیت ؛ آ بلوچ ءَ ریپینت نه کنت .آ
بلوچ ءَ دوکه دات نه کنت . آ بلوچ ءَ هچ دات نه کنت . بلوچ ءِ درد ءِ دوا
، بلوچ ءِ نادراهی ءِ علاج ، بلوچ ءِ آزاتی انت . مرچی بلوچ ورنا آزاتی
ءِ جنگ ءَ دیما بران انت . مرچی براهمدگ هم ، همے جنگ ءِ پڑا اوشتاتگ ،
الله نذر اوشتاتگ ، میر عبدالنبی بنگلزئی اوشتاتگ ، « بلوچ نشنل فرنٹ »
ءِ سنگت اوشتاتگ انت . سنگت خیربخش مری ءِ رهشونی ءَ آئی ءِ جهد دیم په
منزل ءَ رهادگ انت . شما بے رهدربر نه ات . بے رهشون نه ات . اے هبر رد
و غلط انت که بلوچ ءَ قیادت نیست . بلوچ ءَ راهدربر نیست . یک نیمگے '
کمبر ' انت ، یک نیمگے ' نبی ' انت . یک نیمگے براهمدگ انت ، یک نیمگے
الله نذر و هیر بیار انت ... اے کلّ اے جهد ءِ راهدربر انت . اے آزاتی ءِ
جد و جهد ءِ سروک و سرمچار انت . بلوچ قوم ءِ راهنما انت که عملی میدان
ءَ ، عملی جد و جهد ءَ شمئے پانک ءَ جنگ ءَ انت . کوه و گرانی تها کپتگ
انت . همے که قید و بندانی تها کپتگ انت ،همے که وتی دیدگاں کربانی دیگ
انت ، همے شمئے رهشون انت .
چرے ٹـَگاں ، چرے ٹـوراں ، چرے دُزّاں که که پنجاپی ءِ دربار ءَ چو
پنڈوک ءَ اوشتاتگ انت و محتاج انت په پنجاپی دان و ڈال ءَ ، اشاں چه وتا
به پهریز ات . آ قوم پرستی ءِ نام ءِ سرا گلامی ءَ مَنّـَگا انت . پنجاپی
ءِ واجهی ءَ منّگا انت . هر بلوچے که بلوچ وطن ءِ آزاتی ءِ دشمن بیت ، آ
قوم فروش گشگ بیت . قوم فروش و قوم گداران ءَ کس نه بکش ایت ، هر کس که
به بیت . من گشگ لوٹاں شما گند ات که پنجاپ ءَ ، وهدے که نواز شریف ءَ
پنجاپی پلیس ءِ سپاهیگ وتی لـَٹ ، وتی کلاه ءَ دستا دینت که من پنجاپی
ءَ نه جناں ،بلوچ پلیس که سرکاری رد ءَ موجود انت ، وتی چم پچ کنگی انت .
آ سرپد به بنت که بلوچی گشنت که کونڈانی جاگه دل ءِ سر انت . هر کسی لوگ
هر کسی زندگی گوں بلوچستان ءَ انت ،گؤں بلوچ راج ءَ انت. گوں پنجاپی ءَ
نه انت . عالم دین گشنت که کشمیر و اوگان ءِ جهاد ءَ تئی درد ءِ درمان
گوں نه انت . تئی سرا فرض انت که تو بلوچستان ءَ جهاد بکنۓ . بلوچ قومی
آزاتی ءِ جهد ءِ همراه ببۓ . مئے عالم دین ، آئی ءِ تها یک مارشتے یک
زانتے پیداگ بیتگ . آ محسوس کنگی انت که آئی ءِ بقا ، آئی ءِ سلامتی ،
آئی ءِ وجود ، آئی ءِ باندات و مستقبل ، آئی ءِ چکانی ، آئی ءِ جند ءِ
گوں بلوچ قومی رشته ،بلوچ قومی آزاتی ءِ جد و جهد ءَ همکاری انت . اے
واسطه ما شما را کلاّں گوں ، دراهیں واجهاں اے گشیں که بلوچ قوم نزانت نه
انت . بلوچ قوم زانتکار و سرپد انت . صرف عمل ، همت لوٹیت . در بیا ایت
چرے بیم ءَ ، چرے ترس ءَ ،یکے مئے مات و گهارانی دست ءَ بگیپت و ببارت ،
همے پنجاپی ءِ ، آئی ءِ فوج ءِ ، آئی ءِ کوسٹ گارڈ ءِ ، آئی ءِ رَستر و
نهاریں لشکر ءَ ما بترسیں که بــِلّی مئے مات و گهاراں بارت ؟
انچش شما گند ات " ترقی " ءَ شما را حمالی نه رسیت ! شما را مزوری
نه رسیت . اے وطن ءِ ازاتی ءَ اے وطن ءِ واجهی ءَ هر چیز ءِ واجه شما
بئیت . شمئے زندگی ، اے بد هالی ، اے شُد و بَزّگی ءِ پیم نه بیت . وتی
ڈگار ءَ وتی زمین ءَ وتی لوگ و هنکین ءِ تها آباد و وشهال بئیت . اے سیاه
و بدیں روچ ءِ خلاف ءَ جنگ ، قومی آزاتی ءِ جنگ انت . قومی آزاتی ءِ جنگ
ءِ تها شریدار به بئیت . بیا ایت هواری ءَ اے جهداں دیما به بریں . مرچی
اقوام متحده یا جینوا ءِ گدار گوں بلوچ ءَ گپ و تران په وتی وشی ءَ
بگندئے کنگ نه انت . بلوچ ءِ آشوب ءَ مجبور کرتگ و اے قیادت که ما آهانی
نام گپت انت ، آ شمئے آزاتی ءِ حاصل کنگ ءَ ابید دگه هچ اش قبول نه انت .
پاکستان 62 سال ءِ نکس و تاوان ءَ بلوچاں بدنت . بلوچ راج ءِ آزاتی ءَ
دنیا تسلیم بکنت و پنجاپ و آئی ءِ لشکر چه بلوچستان ءَ در بئیت . فیصله
همے بنیاد ءَ بیت .
هچ جمهوریت ، هچ پارلیمنٹ ، هچ مراعات و رائلٹی ، بلوچ ءِ درد ءِ
دوا نه انت . ما و شما اے عهد بکنیں اے سوگند هر رند ءَ ما و شما وارتگ ،
مرچی همے اعاده بکنیں سوگند به وریں، بلوچی قول و زبان بدییں که قومی
آزاتی ءِ جنگ ءَ ، قومی آزاتی ءِ هاترا بلوچ سرمچاراں گوں ، قومی آزاتی
ءِ تحریک ءَ گوں هم هواریں ، همگام ایں همپگر و همکوپگ ایں .
جنگول
چـُکانی دیوا ن
لیو ٹالستوی
------------------
کریم بلوچ _ تهل
جنگول
دو مردک ، دگ و سڑک ءَ ، هوری ءَ کتابے دیست . یک و دگر ءِ گون ءَ
اڑاں و مڑاں بیت انت که کئی کتاب انت و کئی به زور ایت .
سومی کسے چه همودان گوزان ات سوج ئی گپت :
_ کے چه شما وانگ زانت ؟
_ هچ کجام .
_گڑاں شما کتاب ءَ چے کن ات ؟ شما مڑان ات چوش که دو کوٹیں آدم که
شَـکّ و سر رندے اش ودی کت و آئی ءِ سرا مڑاں بیت انت که اے منیگ انت و
آهاں هر دوان ءَ ، په کـَـرّگ و رندگ ءَ هچ مود نیست ات
شیر و روباه
چـُــکانی دیوان
ترینوک : کریم بلوچ _ تهل
شیر و روباه
روباهے چه شیر ءَ لوٹت که شکار ءَ ، آئی ءَ وتی پـَـجّـی و
همراهی ءَ به بارت .
_ من هم تیزینے اوں ، هم چالاکینے ! روباه وتی ستای ءَ کـُـت .
شیر مـَـنّ ات . روباه ڈگاراں و جنگلاں تـَـرّان ات و سَهدار
ئی ، شیر ءِ نیمگ ءَ تاچینت انت و شیر آهان ءَ شکار ءَ کت و شکار ءَ بهر
ءَ کت . شیر پر وتا مـَـسترین بهر و ونڈے زُرت .
چو شیر مدام سیر ات و روباه مدام شدیگ و نیم سیر .
روباه چه شیر ءَ دلگران بیت که شکار ءَ ، جوان وَنڈ و بهر ءَ
نه کنت . روباه ءَ پگر کت : « سرجمین کاراں تهنا من وت کنگ اوں ، من
سهداراں گرداں و ودی کن اوں ، من شیر ءِ نیمگ اش تاچین اوں ، شیر تهنا
آهاں گِـرَگ انت .»
روباه چه شیر ءَ گِستا و جتا بیت ، و وت تهنا ، په شکار ءَ
شت .سهدار ئی وا باز وَدِی ءَ کت ، بلے شکار ءَ باز کم شکار ئی کت و مدام
شدیگ ات .
*************************
**********************
بـُـوْلــو ( شادِیـَـک ) ءِ مات
شیر ، سرجمیں سهداراں یکجاه مـُـچّ کرت و گوئشت ئی :
لوٹیت که بادشاهی دادے هما مات ءَ به دنت که آئی ءِ زهگ ، چه درستان
شررنگ تر و سپه دارتر انت .
سرجمیں سهداراں گوں وتی چـُـک و زهگاں ، شیر ءِ کِـرّ ءَ مـُچّ
و یکجاه بیت انت . هر ماتے وتی پگر ءَ ات ، که داد ءَ هما گیپت و همائی
ءَ رَسیت .
شادیکے آتک و وتی پَـجّـی ءَ ، سک کسانکیں شادیکککی یائورتگ ات
. کسانیں شادیکک ءِ دیم ، پـُـر کِـرِچک ات ، جان ئی لوچ و بے پـُـٹ ات .
شیر و سرجمیں سَهدار همے شادیک ءِ چـُــک ءِ چـَــک ءَ کند اتنت .
مزنیں و ماتیں شادیک _ بولو _ گوئشت :
_ من نزاناں که شما پرچا کندگ ات ! ماں منی چمّاں ، منی زهگ ،
چه سرجمیں زهگاں نمه دارتر و شر رنگ تر انت .
******************************
گـُرک ءِ سستگین سَرَگ
چـُـکانی دیوان
پارس ءِ گیدی آزمانک
------------------------
کریم بلوچ _ تهل
گـُرک ءِ سستگین سَرَگ
هست ات یک پیریں شیرے که بازیں اڑ و جنجال ءِ گون ءَ ، سَهداری
گِـپت و شکار کـُت انت . یک روچے پیریں شیر ءَ شُد گپتگ ات و شکار ءَ
روان ات .
گـُرکے ، شیر ءَ دیست ؛ سَلامالیک ءَ رَند ، چه واجه شیر ءَ سوج ئی کـُت :
_ بارین واجه شما کجا سرگِپتگ و روان ات ؟
واجه شیر ءَ پَسّو دات :
_ من په شکار ءَ روان اوں .
گرک ، شیر ءَ جست کت :
_ واجه من ءَ وتی پَجّی و همراهءَ نه بـَر ئے ؟
_ جوان انت ،لوٹ ئے بیا هوری و پَجّی ءَ په شکار ءَ رواں . - شیر
ءَ جواب دات .
و دوئیں هوری ءَ راه ءَ روان بیت انت . راه ءَ ، روباه اش دیست .
روباه پیژ سَلام بیت :
_ اسّلامالیک بادشاهیں شیر و واجهیں گرک ! بارین شما کجا روان ات ؟
_ والیک مسّلام روباه . ماشکار ءَ سر گپتگ و روان اوں . - شیر ءَ
جواب دات .
_ واجهاں من ءَ وتی پَجّی و همراهی ءَ نه بر ات. من هم شکار ءِ
باڑه یاں ( شکار کنگ لوٹاں ) . - روباه ءَ دررائینت .
_ جوان انت ، لوٹ ئے مئی پَجّی ءَ بیا ! شیر گوئشت .
آ شُت انت و شت انت ، تا که یک جاهے یک آسک _ آهوگ _ ے اش دیست
. آهوگ اش جَت و گِپت ، چه هموداں گوکے هم گـُوَزان ات ، گوک اش هم شکار
کرت ،چه دگه نیمگے سیهَڑ _ کـَر گوشک _ے تچان ءَ آتک ، کر گوشک اش هم
گپت .
هر سئیں یک جاهے ءَ اوشتات انت . و گرک ، شیر ءِ کـَش ءَ اوشتاتگ ات .
شیر وتی دیما ، گرک ءِ نیمگ ءَ گـَردینت و گوئشت ئی :
_ زانوگریں گـُرک ، تو همشان بهر کن بارین !
گـُرک ءَ شاکارگے جَـت و گـُٹ ءَ ساپ کت و واجه شیر ءِ جواب ئی دات :
_ واجه شیر ، تو چه ما سرجم مَستِر ئے و مئی بادشاه ئے ، گوک ءَ
توبزور ، روباه چه من ءَ کستر انت ، کرگوشک ءَ روباه به زور _ زیر _ ایت
، و آسکـَلـُـک من ءَ ...
گرک ءِ هَبـَر هَنْـگت _ انگت _ نه کـُٹـتگ ات که شیر گـُـرّگے
جَت و گرک ءِ گـَردن ءَ دنتان گپت و جاپت و سَرگ سِسْت و چه آئی ءِ دَپ و
کـَـچِکّ و لـَـپونز ءَ هنگت هون چـُرّان و رِچان ات که دیم ئی روباه ءِ
نیمگ ءَ گـَردینت و گوئشت ئی :
_ روباه ، نیں تو بَهر اش کن بارین !...
روباه گوئشت :
_ گوک ، مئی جهان بیمیں بادشاه ءِ چاشت و سُبارگ انت ، آسک مئی
قبله ئیں بادشاه ءِ شام انت و سَیْـهَڑ ، مئی مزن مَرّیں بادشاه ءِ
ناهاری انت .
شیر ءَ کندگے جَت و جُست ئی گپت و گوئشت ئی :
_ تو اینچو زانت و زانتکاری ءَ چه کے ءَ وَنتگ و دَر بُرتگ ؟
روباه ءَ پَسّو دات : چه گـُرک ءِ سستگین سَگر ءَ .
******************************
کـُـچـَـک و آئی ءِ ساهگ
چـُکانی دیوان
لیو ٹالستـــــوی
--------------
------------------
تـَـرینـــــوک :
کریم بلوچ _ تهل
کـُـچـَـک و آئی ءِ ساهگ
کـُچَـکے ءَ چـُـنڈے گوشت چه دَپ ءَ لونجاں ، چه جُـوْگ ءِ پُهلے
ءَ گـُوَزان ات . کـُچَک وتی شَبین و عکس ئی آپ ءَ دِیست و پگر ئی کـُت
که اے دگه کچکے انت .
گـَـپّ ات و آپ ئی سِـٹ کـُت که دومی کچک ءِ گوشت ءَ پَچگر ایت .
آ ، آپ ءَ نه کچک و نه گوشت ، هچ چی وَدی نه کت و وتی گوشت ءِ
ٹکر ئی هم باهینت و گار کت .
***********************
*******************
بَچَـلـُک و وَشّـِـک
بَچَـلـُکے چه وتی مات ءَ ، گـُـوَاتام ءِ وَشّـک و گـَـڈَگ لوٹ
ات . گـَڈَگ ماں جـَک اتنت . بَچَلـُک ، جَـک ءَ دَست ماں کت . جَک ءِ
دَپ بارگ ات . بَچَلک گـَڈگاں مـُـٹ جَت ، همینچـُـک که آئی ءِ دست ءَ
جاگه بیتگ ات ؛ بَلے نوں ، چه گـَڈگاں آئی ءِ پُــرّیں دست ، در نه بیت
.
بَچلک چه هِژم ءَ گریوگ ءَ لَـگّ ات و گریواں بیت .
ماتیں ، وتی بَچَلک ءَ گوئشت : « منی دردانگین بَچّ ! تو اینچک
کـَنجوسک و گـَڈُک مَه بئے ، گـَڈگانی نیم ءَ یله کن ، گـُڑاں تئی دست
دَر بیت انت .»
( " بَچَــلــُک و وَشّـِـک " ءِ آزمانک ءِ نبیسوک ءِ نام ، منی
کاگداں وَدی نه بیت . پَهل کن ات . تَهل . )
******************************
سـَـهدارانی سـُهـل ( کـُروس و روباه )
چـُــکانی دیوان
تـَرینوک : کریم بلوچ _ تهل
سـَـهدارانی سـُهـل
( کـُروس و روباه )
مـُرگانی مـَزنیں ڈگارے هست ات که جنگل ءِ کـَش ات .بازیں
ماکیان و کروسے ماں اے ڈگار ءَ هست ات ، یک روچے یک شـُدیگیں روباهے ءَ
پایست _ لوٹ ات _ که گوں کـُجام پـَندلے همے ڈگار ءَ به رؤت و کجام
ماکیان یا کـُروسے ءَ شکار و وتیگ به کـنت .
شـُت و شـُت تا که ڈگار ءِ آسنی پـَلّاں رَست . مـُرگاں گوں
روباه ءِ گندگ ءَ تتک و پورّ اِش کـُت و شُت انت و یک کروسے ، یک درچکے
ءِ ٹـالے _ شاهلے _ ءَ پـورّ کـُت .
روباه گوئشت : من شمئی وَش زیمَلیں گـُٹ ءِ توار ءَ اشکت ، پر
همیش ءَ نزیکتر آتکاں که گهتر شمئی آواز ءَ به اشکناں . نون تو پرچا درچک
ءِ شاهڑ ءَ نشتگ ئے ؟
کـُروس گوئشت : من ءَ چه تو تـُرس ایت . په همیش ءَ درچک ءِ
بـُرزگ ءَ نشتگاں ، ادان چه تو من ایمن اوں .
روباه گوئشت : زانان _ دَنـا _ تو نه اشکتگ که سَهدارانی
بادشاه هـُـگم کـُتگ که هچ ساهدار ءَ اجازت نیست انت ، آدگه سـَهدار ءَ
تاوان بدنت و زُلم به کنت .
کروس وتی گردن ءَ دراز کت و دور ءَ چاراں بیت .
روباه سوج کـُت : تو تام _ کجام _ هند ءَ چارگ ئے ؟
کروس جواب دات : چه دور ءَ سَهدارے همے نیمگ ءَ تـَچان ءَ
پیداگ انت ، لونجیں گوش و دراجیں دُمبی هست انت ! نزاناں که کـُچـَـکے یا
گـُرکے !
روباه گوئشت : اے داب ءَ که تو گوئشگ ئے ، مَزنیں کچکے اِے
نیمگ ءَ پیداگ انت . گـُڑان زلور انت که من چه ادان به تَچاں .
کروس گوئشت :دَنا _ زانان _ تو نگوئشت که بادشاه ءَ هگم کتگ
که هچ ساهدار ءَ اجازت نیست انت که آدگه سهدار ءَ تاوان بدنت و زُلم به
کنت ؟ گـُڑان تو پرچا تُرسگ ئے ؟
روباه پسو دات : تُرساں که اے کچک هنگت بادشاه ءِ هگم ءَ نه
اشکتگ ! و چه اودان تتک و کروس چه روباه ءِ بیم و رَهَز ءَ چـُـٹ ات .
******************************
**************