دل ءِ هـُـلّ

دل ءِ هـُـلّ

( شهیدانی یات )

آسیگیں دل اوں 

ایرجیگ کن 

مهرانی تماه 

        زند داشتگ

کاینت هرکدیں هُلاں تئی 

ساه ءَ گـَـٹ چن انت 

    هئو هنبو

بنداں دست تئی درگاه ءَ

ایرجی تو بکن ماه و سال

گورگنداں منا پیلاشتگ

،

بلّ تو هانل ءِ زهیران ءَ

کاینت پُل گـُدیں دیوان ءَ

مِسک و انبراں درنزان بنت

یاتاں دوربُنیں چـَنـڈان ءَ

بل که گلزمین ءِ بو انت 

کاینت چَندَنیں گوں یاتاں

آجویں ڈه ءِ شهزاتاں

میریں هَملّ ءِ پُشت - زاتاں

کاینت هرکدیں یاتانی

بود کیت و سرءَ نازینیت

میریں مئی شهید ، مَلّاں بنت

آجویں سمین ءِ زباداں

کاینت ترانگ ءِ ماں مُچّی

کند انت و دل ءَ بود بکش انت

بیل انت و دل ءَ ماں نکش انت

براه انت دپتر و پهرانی

پَهرانی سپاه و روک انت

راج ءِ دپترانی تاک انت 

دپتر روشن و سرگوازی

نکش انت ماں دلاں پر پهریں

راج ءِ هستی ءِ گوناپاں

میریں ماں منگه و دوداں هم

میری مُچّی و دیواناں

نام اش کلگ و کوچگ بنت 

دَگ ّ و میتگ ءِ براهان انت

نازینکاں هزار 

              نام اش مان

هالواں گوں مات نازیننت

سر بُرزیں هما سالونکاں

هوراں یاں دنیں بانوراں

زهم ءِ شیکگ اش سازے ات

زند اش په چـَم و رازے ات

کوهیں چو کلات ءِ داب ءَ

آسیں سینگاں

             پر مهریں

دیمپاں بیتگ انت تیرانی

بچینتش وتی راج و مُلک

آزاتیں دلانی واهگ

چیدگ هم نشان انت نامش

پهر انت سَد چُشیں بیلان ءَ

بیلانی بَزیں دیوان ءَ

بیلاں و مزار شیران ءَ

مَؤت اِش پاترپ 

             هم داتت

کنداں په مراد ءَ رپت انت 

بیم ءِ ترونگلاں مؤت گیچیں

راج ءِ دُژمناں بیم رتک انت 

نپت و ساوڑ ءِ چو گروک ءَ

 جلات ءِ دل ءَ ماں کپت انت 

پروشت اش دژمن ءِ پئوجان ءَ

گلامی ءِ مار دَجیں لوپان ءَ

آزاتیں ره ءَ رَندان ءَ

ندر انت گر په راج جهدان ءَ

نام اش داں ابد برئکشان ءَ

نام اش تاں ابد برئشکان ءَ

نام اش تاں ابد.....

کریم بلوچ _ تـهـل

11/03/2017

مـنـی بـیـلی !

مـنـی بـیـلی !

بیلی منی !

هونانی هار  ،

رُمبیت بلوچانی دوار

جون انت که هر جه کپتگ انت

شهیدانی رُمب ءَ وپتگ انت

ٹپی و در بند انت مزار

ماتانی چم انت ارس گوار 

سوکیگ راج ءِ هست و نیست

ایمن نه کس منتگ ، هُشار !

پادا ! و تئی پادآیگ ءَ 

باهند ءَ جنزیت پر توار !

بند انت مات مئی مکهین

جئور و بد ءِ زلم ءِ شکار

هولّ و بَر انت تئی مال و مَڈ

ٹگ و پلوک انت مُژده وار

تئی نندگ ءَ سوباں گر انت

گنج اِت بَر انت دُزاں بچار

گنجاں چه پُرّ مات مکهیں

لنگڑ توئے ، بے روزگار

کار و تئی نان ءَ پُلنت

تئی مُلک و هنکین و دیار

اَو سرمچار ! اَو سرمچار !

تو اُسپر و راج ءِ سگار

هک انت تئی وت واجهی

وت مَستری ماتیں ڈگار

لنگڑی - گلامی تاں کدیں

پادا ! تو هم دستے شهار

دنیا بگندیت پهر تئی

آزاتی ءِ تو واکدار 

کریم بلوچ - تهل

12.02.2017

دستونک

کــوٹـِکیں مـُلک و کـوٹـِـکیں جــاور

دل نه سَهڑیت ئی چون کناں باور

لک گِـهـگیـریں هـم سرئی بُرتگ

واهگی اِشکند هم کتگ لک سر

ســــامــراجانی ڈلّ و زنـدان انت
دیمی سیاهِنت و کُشت و هون پَدّر

مِـلکت انت پئوج ءِ یاں دَتیں هَپتار
نـیـک نَمنّانی ، رُمب ءِ سـَر لشکر

په پُلگ شیر انت چــه گلیں راجاں
سامراجءَگوں چوٹ و جهل انت سر

ٹـَـگ و کَلپانی مَستِــریں رَهشون
پــیــر و مـُلایی ، هــور کِـرّ و گــوئر

اے دَت و جلات داں کدیں شیر انت
په اِشاں روچے چون بیت مَهشر

یک تواریں راج سوب بارت روچے
دیدگ اِش زانت بیت واهگش دلبر

«تهل» بنت چو که مئے هبر راستیںآسر اش آس بیت و جَـلـیـں اِشکر

کریم بلوچ ـ تــَـهــل
17.12.14

 کراچی

مُلّا ءُ دھکان

گوشکند

 مُلّا ءُ دھکان

 طارق پیشکانی 

یک دھکانے ءِ ھَر مسیت ءَ پُترت گڑا میست ءِ مُلا ءَ ھَر گپت ءُ دھکان ءِ گوْر ءَ آؤرت ءُ لگّ ات واز ءَ :
اے ھَر پلیت انت نا پاک انت-ءُ پد ءَ مسیت ھدا ءِ لوگ انت- پاکیں جاھے، شما پرچا وتی ھر ءَ نہ دار ات،، -
دھکان ءَ چہ میست ءِ مُلا ءَ پھلی لوٹ ات ءُ گشت :واجہ! اے ھرے ناسرپد ءُ بے زبانے، من ءَ بچار من یکرندے اوں میست ءَ آتکگ آں-

سر سرمچار ! اَو سرمچار !

سر سرمچار ! اَو سرمچار !

راج ءَ توئـے بـرزیں توار 

هک لوٹی ءَ ، په بیرک ئے

پَهرانی تو ، شَتکیں تلار

مِهراں په شیهی تو زرئے 

مات گلزمین تئیگ انت مئیار

امیت و راج ءِ رژن تو

سوب انت تئی دست ءِ سگار

آجـویـی ءِ مـیـدان ءَ  ماں 

رُمب ات ببات لـَک و هزار

بـدواه ءِ دیم درکپتگ ئـے 

سرگوازی ءَ بے مَٹ هُشار

اَو سرمچار ! سر سرمچار !

دُژمن په گرئندوکیں مزار

آجویی ءِ تو نام و ننگ

هم پردگ ئے مات و گهار

هر زرمبش ءَ تو ساه و گین

راج ءَ توئے مئی پهردار

اِستار ءِ بام گوں برئشکگاں

نزیکنت گوئشت سوبانی جار !

کریم بلوچ _ تــهــل

03/02/2017

چــــــاربـــنــــد

چــــــاربـــنــــد

میر گل خان نصیر 

او ننگریں ورنا ! پدا چک پروش و بچار

ماتی وتن ءِ گـُـٹ ءَ مَں لوپنت سیاهمار

چو جوگی ءَ سسّا کن و سیاهمار ءَ بگر

اِنا ، گوں وتن کنت ترا هم ، مسمار

              ***

ماؤں که توار ءَ شمئے برته په پَلک

آزماناں چکرینتگ و چنڈینته ملک

هے واهے نه چنڈینته شما را انگا !

مئے گوانک، مئے پریات، چیانٹ و چلک

              ***

او بلکشیں ورنا ! تو چیا جاب دیئے 

چوش چادر ءَ پرداته ، وتا واب دیئے

ماتی وتن ءِ ، من ترا پیگاماں دیاں

تو گندئے منا ، راه ءَ وتی تاب دیئے 

          ***

شرم ریش ءَ گوں نئیت ترا ملا !

سامراج ءِ تو نشتگ ئے چـُــلّ ءَ

په دپارے ءَ شیرکن و چرپیں

پشت پد ، داتگ ئے کلام الله

         ***

آزمان سبز و گلزمین بور انت 

اِلم و حکمت چه باتِن ءَ زور انت

هست و نیستاں مَن بهر بیته جهان

ملا ایش ءَ نزانت و پهم کور انت 

          ***

ملا ! تئی دپ چه پنڈگ ءَ چرپنت 

تئی دپ ءَ کـُپر و کاپر ءِ هَرپنت

تو وتی باریں ، دامن ءَ را بچار

چکدر سِلّ ، چو تئی زرپنت 

           ***

ملا ! او مرده شود او شومیں کـَچٹ

پاداں سرمایه دار ءِ اِینکه مَه چٹ

دین ءِ راه ءَ یله مه دئے په تلاه

مذهب ءِ نام ءَ چو گناه ءَ مَه کـَٹ

          ****

دسـتـونـک

منیر مومن

دسـتـونـک

ھَستی ءِ مَیت ءَ بُشود ءُ بدئے 
آپ ءَ آس ءِ تھا بُشود ءُ  بدئے

چِلّ ءُ پُولنگ اِنت منی شالءِوڑا
 شھر ءِ گوات ءَ منءَ بشودءُبدئے

دیدگاں بِل گوں گباراں سِیل اَنت 
ارسے چو مُھرگ ءَ بشود ءُ  بدئے

سَئیلی اَستونے ءَ من ءَ گُشتگ 
آزمان ءِ لَد ءَ بشود ءُ  بدئے

کُل شہموکیں چِڑکہ وپت اَنت 
نوں شپ ءِ نیت ءَ بشود ءُ  بدئے

بــــلـــــوچ

بــــلـــــوچ

عبدالستار پردلی

لهتین جهان ڈاهین راجدپترزانتانی جمله بلوچانی باروا :

۱-- پرانسی راجدپتری پس رنه گروسه : " بنیادمانی درائین راجدپترا پٹ و لٹ کرتون ، چوش چما کیت که هدابند درائین راجا را چیردست و بلوچ راجا هاکم هست کتگیت"
۲-- میشل سارا خوف گشیت : " ایران پٹی انت که بلوچستانی پیه را ایر بارت ، نه وت آبات بیت و نه بلوچستانا آبات کنت "
۳-- المانیین پرنام و توارین دارین زبان زانت بانک نیکیتا هایدن بلوچی زبانی باروا شیت :" بلوچی زوانی تل و توکا آنکس پیچ و لپیچ و شرین گال انت سکییا گشگ بیت که بنیادمانی دست تهی مان انت ، گشی هدا ای زوانا ودی کرتگیت " ۔
۴-- لبروت سورل شیت : " اما مان دگنیا دو چیزا سرپد نبوتن ، جغراپیاوین سروک و کونوک و بلوچانی راجدپتر ".
۵-- ناپلیون بناپارت شیت : " بلوچا توانی بکشی مگه پروش داتگ نکنی " .
 (اوزر لوٹین شموشتگون که ایش بارین کئی چمولی نت که زرتگونی )

چــــــاربـــنــــد

چــــــاربـــنــــد

میر گل خان نصیر 

او ننگریں ورنا ! پدا چک پروش و بچار

ماتی وتن ءِ گـُـٹ ءَ مَں لوپنت سیاهمار

چو جوگی ءَ سسّا کن و سیاهمار ءَ بگر

اِنا ، گوں وتن کنت ترا هم ، مسمار

              ***

ماؤں که توار ءَ شمئے برته په پَلک

آزماناں چکرینتگ و چنڈینته ملک

هے واهے نه چنڈینته شما را انگا !

مئے گوانک، مئے پریات، چیانٹ و چلک

              ***

او بلکشیں ورنا ! تو چیا جاب دیئے 

چوش چادر ءَ پرداته ، وتا واب دیئے

ماتی وتن ءِ ، من ترا پیگاماں دیاں

تو گندئے منا ، راه ءَ وتی تاب دیئے 

          ***

شرم ریش ءَ گوں نئیت ترا ملا !

سامراج ءِ تو نشتگ ئے چـُــلّ ءَ

په دپارے ءَ شیرکن و چرپیں

پشت پد ، داتگ ئے کلام الله

         ***

آزمان سبز و گلزمین بور انت 

اِلم و حکمت چه باتِن ءَ زور انت

هست و نیستاں مَن بهر بیته جهان

ملا ایش ءَ نزانت و پهم کور انت 

          ***

ملا ! تئی دپ چه پنڈگ ءَ چرپنت 

تئی دپ ءَ کـُپر و کاپر ءِ هَرپنت

تو وتی باریں ، دامن ءَ را بچار

چکدر سِلّ ، چو تئی زرپنت 

           ***

ملا ! او مرده شود او شومیں کـَچٹ

پاداں سرمایه دار ءِ اِینکه مَه چٹ

دین ءِ راه ءَ یله مه دئے په تلاه

مذهب ءِ نام ءَ چو گناه ءَ مَه کـَٹ

          ****

بلوچ ماتاں که وتی تنگهیں بچان ءَ په سرمچاری ءَ رودینتگ !

بلوچ ماتاں که وتی تنگهیں بچان ءَ په سرمچاری ءَ رودینتگ !

شهید بابا درویش بلوچ

پیشی روچاں بلوچ سرمچارانی گلّ ءِ ، ترپوکیں سرمچارے ، ماں دیمپدیمی جنگ ءَ گوں پاکستان ءِ رستریں پئوج ءَ شهید بیت . اے سرمچارے نام بابا درویش بلوچ ات . آئی ءِ مکهیں مات وتی منگهیں بچ ءِ شهید بیگ په وتی ماتی گلزمین بلوچستان ءِ آزاتیءَ رند ؛ گوئشت :

من وتی چُک ءَ دست بڈّا جتگ ءُ نیک دعائی کتگ کہ مرے پہ ننگ ءَ بہ مر بلے من اے گپ هم  گشتگ کہ اگاں تیر ترا پُشت ءَ لگ اِت تو لگورے ءِ اگاں دیم ءَ لگ اِت گڑا من وتی سر ءَ پہ شان بُرز کناں پرچا کہ من یک شھیدے ءِ مات جوڑ بان !
 شہید بابا درویشءِ مکهیں مات

! مال ءِ تاوان پہ جان ءَ سیت انت

چه "بتل گنج "ءِ کتاب 

غلام فاروق بلوچ 
! مال ءِ تاوان پہ جان ءَ سیت انت

ایشی ءِ باور ءَ اے کسّہ انت کہ یک رندے یک ھدا دوستیں مردمے ءَ چہ ھُدا ءِ کِرّ ءَ دعا لوٹ اِت کہ آ دلوتانی بولی ءُ لبز ءَ سرپد بہ بیت- آئی ءِ دعا قبول بوت ءُ آ درھیں دلوتانی بولی ءُ گپّاں پوہ بوت-یک رندے پِشّی یے گوں دگرے ءَ گُشگ ءَ ات- 
 "بِاندا واجہ ءِ پَس ءَ دردے گیپت ءُ مِرگی بیت ءُ آئی ءَ را کُشنت ءُ ھِلار کننت، نارُشت ءُ گوشت مُچّ بیت،، 
واجہ سرپد بوت ءُ ھما دمان ءَ وتی پس ئِے قصاب ءِ کرّ ءَ بھا کرت- 
 دگہ روچے کُچِکے گشگ ءَ ات کہ باندا واجہ ءِ ھَرّ مِریت، ھڈّ ءُ گوشت ءَ سیر بئیں-واجہ ءَ ھما دمان ءَ وتی ھر ھم پہ ارزان ءَ دگرے ءِ گوْر ءَ بھا کرت- ھمے ڈول ءَ بوّان ءَ واجکار ءَ وت ءَ را چہ بازیں دلوتانی مَرک ءُ تاوان ءَ رکّینت-آ سکّ گَل ات-بلے یک رندے ھرے سَرّگ ءَ ات ءُ گشگ ءَ ات کہ پونشی واجہ ءِ بچ مِریت-آرا سک تور ات دل ءَ نہ منّ ات ئِے کہ چوش بوت کنت بلے گوْستگیں تجربہ ئِے دیما اتنت- آئی ءَ گریت ءُ دعا لوٹ ات بلے چہ غیب ءَ آواز اتک "تئی زھگ الّما مریت- اگاں تو وتی مال ءِ کمّیں نقصان بہ اِشتیں تہ ترا مزنیں نقصانے نہ بوتگ اَت-اگاں تو پس ءِ نقصان بہ اِشتیں ترا ھر ءِ نقصان نہ بوت، اگاں ھر ءِ نقصان بہ اشتیں تہ اُھشتر ءِ نقصان نہ بوت، اُھشتر ءِ نہ اشتیں تہ ترا اپس ءِ تاوان نہ بوت ءُ اگاں اپس ءِ تاوان بہ اشتیں تہ ترا زھگ ءِ مرک ءِ مزنیں تاوان نہ بوت،، -
 نوں مرد سک پشومان بوت کہ دِرْیگتیں آئی ءَ دلوتانی بولی مہ زانتیں ءُ کسانیں نقصان ئِے بہ بوتین اتنت، تاکہ آئی ءَ را چوشیں مزنیں تاوانے مہ بوتیں- اے ڈول ءَ چہ کسو ءَ ھمے رھبند گیشّینگ بوت کہ مال ءِ نقصان ءَ ھچ پرواہ کنگ نہ لوٹیت-اے کسّہ ءِ ٹہینگ ءِ مقصد ھمیش انت کہ ھرچی بیت بہ بیت، انسان ءَ را باید انت کہ پریشان مہ بیت چیاکہ صبر ءِ بر شیرکن انت!

! مال ءِ تاوان پہ جان ءَ سیت انت

چه "بتل گنج "ءِ کتاب 

غلام فاروق بلوچ 
! مال ءِ تاوان پہ جان ءَ سیت انت

ایشی ءِ باور ءَ اے کسّہ انت کہ یک رندے یک ھدا دوستیں مردمے ءَ چہ ھُدا ءِ کِرّ ءَ دعا لوٹ اِت کہ آ دلوتانی بولی ءُ لبز ءَ سرپد بہ بیت- آئی ءِ دعا قبول بوت ءُ آ درھیں دلوتانی بولی ءُ گپّاں پوہ بوت-یک رندے پِشّی یے گوں دگرے ءَ گُشگ ءَ ات- 
 "بِاندا واجہ ءِ پَس ءَ دردے گیپت ءُ مِرگی بیت ءُ آئی ءَ را کُشنت ءُ ھِلار کننت، نارُشت ءُ گوشت مُچّ بیت،، 
واجہ سرپد بوت ءُ ھما دمان ءَ وتی پس ئِے قصاب ءِ کرّ ءَ بھا کرت- 
 دگہ روچے کُچِکے گشگ ءَ ات کہ باندا واجہ ءِ ھَرّ مِریت، ھڈّ ءُ گوشت ءَ سیر بئیں-واجہ ءَ ھما دمان ءَ وتی ھر ھم پہ ارزان ءَ دگرے ءِ گوْر ءَ بھا کرت- ھمے ڈول ءَ بوّان ءَ واجکار ءَ وت ءَ را چہ بازیں دلوتانی مَرک ءُ تاوان ءَ رکّینت-آ سکّ گَل ات-بلے یک رندے ھرے سَرّگ ءَ ات ءُ گشگ ءَ ات کہ پونشی واجہ ءِ بچ مِریت-آرا سک تور ات دل ءَ نہ منّ ات ئِے کہ چوش بوت کنت بلے گوْستگیں تجربہ ئِے دیما اتنت- آئی ءَ گریت ءُ دعا لوٹ ات بلے چہ غیب ءَ آواز اتک "تئی زھگ الّما مریت- اگاں تو وتی مال ءِ کمّیں نقصان بہ اِشتیں تہ ترا مزنیں نقصانے نہ بوتگ اَت-اگاں تو پس ءِ نقصان بہ اِشتیں ترا ھر ءِ نقصان نہ بوت، اگاں ھر ءِ نقصان بہ اشتیں تہ اُھشتر ءِ نقصان نہ بوت، اُھشتر ءِ نہ اشتیں تہ ترا اپس ءِ تاوان نہ بوت ءُ اگاں اپس ءِ تاوان بہ اشتیں تہ ترا زھگ ءِ مرک ءِ مزنیں تاوان نہ بوت،، -
 نوں مرد سک پشومان بوت کہ دِرْیگتیں آئی ءَ دلوتانی بولی مہ زانتیں ءُ کسانیں نقصان ئِے بہ بوتین اتنت، تاکہ آئی ءَ را چوشیں مزنیں تاوانے مہ بوتیں- اے ڈول ءَ چہ کسو ءَ ھمے رھبند گیشّینگ بوت کہ مال ءِ نقصان ءَ ھچ پرواہ کنگ نہ لوٹیت-اے کسّہ ءِ ٹہینگ ءِ مقصد ھمیش انت کہ ھرچی بیت بہ بیت، انسان ءَ را باید انت کہ پریشان مہ بیت چیاکہ صبر ءِ بر شیرکن انت!

مهتر سلیمان و بالی مُرگ

مهتر سلیمان و بالی مُرگ

علی اکبر دهخدا / کریم بلوچ _ تهل

     مهتر سلیمان ءِ وهد و باریگ ءَ ، روچے مُرگے اوٹگ و گــُوَلم ءَ شت تاں آپ به وارت .

     دیستی که چکاں اوداں لیب و گوازی کناں و جان شودان انت . وتی دور داشت تاں که چکانی لیب و جان شودی کــُـٹ ات و چه اوداں رپت انت .

     رندا گولم ءِ نزیک ءَ شت . دیستی که وَش ڈؤلیں مردے گوں دراج و اسپیتیں ریشاں  پیداک انت . مُرگ وتی دل ءَ گوئشت الـّم انت که اے کماش منا کار نداریت و آپ ءِ ورگ ءَ گلائیش بوت . 

       کماش مُرگ ءَ ڈوکے جت که ڈوک مُرگ ءِ سَرَگ ءَ گؤر جَت و مُرگ ءِ چــِژمی ( چمی ) کور کرت .

      مرگ مهتر و ربالو سلیمان ءِ کِـرّ ءَ شت و مرد ءِ شکایتی ( ) کرت که آئی ءِ چمی کور کرته . 

     مهتر سلیمان گوئشت تاں که مرد اش یائورت . مهتر سلیمان بالی مُرگ ءَ گوئشت که تو هم آئی ءِ چم ءَ وتی چم ءِ بدل ءَ کور بکن !

      مُرگ گوئشت : آئی ءِ چم منی چم ءَ کور نکرته ! آئی ءِ ریش ات که منی ریپینت و منی بٹال دات . شما پرچئے آئی ءِ چم ءَ کور کنیت . داد و گهتر هما وهد بیت که شما آئی ءِ ریشاں بتراشیت و به سائیت تاں دگه کسے ءَ منی داب ءَ مه ریپیننت . 

                          ٭٭٭٭

بے علمیں جَنِکّ

بے علمیں جَنِکّ

میر گل خان نصیر

زیبائیں جنکّے چو گلاب ءَ چو بهار ءَ 

اوشتاته وتی لوگ ءِ دپ ءَ چو که چنار ءَ 

من راه ءَ رواں بُڈته پکرانی زکهار ءَ 

ناگاه منا بُست کته شیپولیـں توار ءَ 

من چارت و گوئشتگ منا هَیرانی گهار ءَ 

« جی برات! اگں تو نهئے اشتاپ په کار ءَ

بیا یک دَمے شَنک جن وتی هیرانیـں گهار ءَ

یک کاگدے پسّ ءَ منی ششتاتگی ما را 

مردینے گِس ءَ نیست بوانیت هما را

اچ وانگ ءَ مئئ چمّ و نظر بسته مئیار ءَ»

من ونت و پدا هرز اوں کت نرمیـں په زبان ءَ

اَرمان انت منا پر تئی نادانیـں بیان ءَ 

علم ءِ ترا کئے داته چشیـں وهم و گمان ءَ

«عیب انت و مئیار انت جنکانی په شان ءَ

چو ، جاهل و نادان کننت گپ و تران ءَ

کور انت و نه گِندنت دِگه مُلک و جهان ءَ

همکوپگ ءَ مرداں گوں جنین انت تچان ءَ

په علم و هنر چو مه و اِستار ترپان ءَ

علم زینت و سَهتے که نگندیت زیان ءَ

 شر زیب و نما دنت شکر لئوزیـں کجان ءَ

وَت پُهلّے جَنِکّ ، علم دوسر کنتی نما ءَ

زیباتر و سنگین تر و گوں لجّ و حیا ءَ 

دیمپانی بیت ، داریتی چه هر جرم و کهتا ءَ

چو گوئرءَ تراشیت و آریتی لکا ءَ

په مات و پت ءَ کنتی گران چو که تلاءَ

چماں وتی براتانی په تاریپ و ستا ءَ

هردینکه وتی لوگ ءِ تها رَؤت جتا ءَ

مرد ءِ دل و چمانی  تها کنت وتی جا ءَ

زند ءَ وتی گوازینیت په مهر و وپا ءَ

داری ، وتی کئوم و وتن ءَ دوست چو ساءَ

بے علمیـں جنکّ پهلے که رُستگ ماں لهیگ ءَ

چم بستگ و دپ بسته نه کندی په ردیگ ءَ

مُهتاج په یک کاگدے ءَ  چو که تئیگ ءَ

کپتگ مـں گِس ءَ ناپُوه و بندیگ و جهیگ ءَ

نئے زانت وتی شرّیءَ نه نیکی نه بدیگ ءَ

چو نلگس ءَ چم کور چه دیدار ءَ وتیگ ءَ

چو میش و بز ءَ بَزّگ و نادان نه سهیگ ءَ

دستائی دینت روچے ءَ ماں دستی پتیگ ءَ 

هرچون که ببیت هست ، گوں زرّانی سریگ ءَ

بے علم مه یرزے که ببیتـں چو پریگ ءَ »

موکل کته من گوئشت گلیـں ماه جبین ءَ

هرزاں منی سرکن تو په هر لوگ ءِ حسین ءَ

بلّت اے مئیار ءَ که شمے سُهته زمین ءَ 

علم لازم انت یک پئیم په مردین و جنین ءَ

وَت گوئشته پیگمبر په وتی اُمت و دین ءَ 

« علم ءَ په بره گرچه ببیت دیر ماں چین ءَ»

بوانیت ، بکنیت زنده ، وتی سسّ و یکین ءَ

همکوپگ ءَ بوشتیت وتی براتانی کرین ءَ

هرکار و په هر علم و په هر رنگیـں مُشین ءَ

همچش که کنان انت جنین رویے زمین ءَ

شال ( کلی کیمپ ) 20 ستمبر1959

کلیات نصیر . 2014 .تاکدیم 626 و 627

شر زاتیں کماش "

"شر زاتیں کماش "

آئی کماش ءِ چشمک در کت، سر ءِ پاگ جہل ءَ ایر گیتک گُر ءُ نِہرّانے بست کہ اے اکس تئی وتی نہ انت، تو گوں اسپیتیں ریشّاں دروگ بندے، کماش گروناکیں بلوچے اَت، بلے چہ ترس ءَ ھبرے نہ کت، سرے جہل کت اے نیمگ ءُ آ نیمگ ءَ چار اِتے، بہ گندے دل ءَ اَتے کہ در بہ ئیت بلے در ءِ دپ ءَ اوں یک پانپاھے اوشتاتگ اَت کماش ءَ روک روک ءَ چارگ ءَ اَت، آئی ھرچی کہ گشت کماش ءَ جی جی کت ءُ ھاجی آغا .... بہ بکش غلط کردم، چوناہ ءَ کماش وتی براتانی سرا ڈڈ اَت چد ءُ پیش کماش گوں تاکسی والاھے ءَ پہ زئی ءِ سرا جنگ ءُ چوپ ءَ چست اَت کہ من پلان زھی آں منی پامیل چہ تئی پامیل ءَ شرتر انت منی زات ملک زادھے تو دَرزادھے ءِ... من ھمے جیڑھاں وت گندگا اَتاں تاکسی والا بزگیں مردمے اَت چہ گروناکیں کماش ءَ بیمّے اتک بیچارگ ءَ دگہ ھبر نہ کت.....!
 بلے اے کماش ھما تاکسی ءِ تہ ءِ گروناکیں کماش اَت کہ شرزاتے اَت، آئی چشمک کش اِت..... پاگ دور کت ...... لہتے ترپش ءُ تہلیں ھبر گشت، ششت ءُ ایر کت، من جیڑاِت اگاں اے کماش نوں تاپہ دیگ بہ بیت باریں ھشک بیت اگاں ھنچو تر انت کہ تر.....!
 من ادا واجہ ءَ گندگا اَتاں کہ گوں بے مارشت ایں گلام ءَ چوں ھبر کنگا اَت، بلے واجہیں گلام سک گروناک اَت پہ درزادھیں تاکسی والا ءَ.....
 وھدے انچو بے ازتی ءَ چہ پد ڈن ءَ دراتک گشتے اے سکیں شریں گجرے اَت، ما نا وانندھیں من نزانتگ کہ ادا چشمک کشک لوٹیت ءُ پاگ ایر کنگ....!
 اے شرزات ءَ انگہ سما نہ کتگ اَت کہ من سرنب چاریں گلامے آں.... منی ھرچی بندی انت، ملک... زبان... دودمان... منی جست کنوک دگرے.... پاگ ءَ دور دنت... چشمک ءَ کشیت.... بروتاں چںت... شلوار ءِ کرچکاں چِنت... پہ منی بے ازتی ءَ شادروہ بیت.

" پـزل شـیـر بلـوچ

گوک پروش ءِ جنگ

گوک پروش ءِ جنگ

گل خان نصیر

بلوچ راج ءِ درد و رنج ، وشی و شادهانی ، پهر و سربرزی ءِ روچ ، چه ایدگه راج و کئومان هچ کم  نهنت ، ما گوئشت کنوں که مئی پهر ءِ روچ ، مئی وتنپالی و وتن داری ءِ روچ ، گیش چه هر راجے انت . بلے مئی بد کزمتی ایش انت که مئی واننده و زانوگراں ، وتی راج ءِ بامردانی اے راجی سرمچاریاں ، مدام کاگداں و راجدپتر ءِ تاکاں نکش نکتگ تاں په آیوکیں پدریچاں ، روشنیں دابے به ترپنت . « گوک پروش ءِ جنگ » ، گوک پروش ءِ کوهانی تل ءَ گوں انگریزاں 1898 ءِ جنوری ءِ بیست و هپتمی روچ ءَ بوته . اے جنگ ءِ بلوچ شهیدانی 255 کس ءِ نام پشتکپتگ و راجدپتر ءِ تاکاں و کتاباں آرگ و نبیسگ بوتگ انت . ماں اے جنگ ءَ که بلوچانی هتیار ، دپ پُرّ و پلیتکی تپنگ ، زهم و تپر بوتگ انت ، بلوچ راج پدا هم وتی سرمچاری ، گـُهـُرتی و بهادرّی ءَ ، انگریز ءِ پئوج ءَ پیشداشت و آهانی توپ و سَه چَریـں شست تیری تپنگانی دیما ، چو کوه مک بوت انت و انگریز ءِ 137 جنگی مردم اش وتی تیر ، تپر و زهمانی هرجان کت .

اے وهد ءَ انگریزانی تلگراپ ءِ لین چه بلوچستان ءِ هاک ءَ گوئزان ات و بلوچاں اے تلگراپ ءِ لین ءِ کشگ ءَ چه وتی هاک و سیمسر ءَ وش نهتنت و آئی ءِ لین اش سست و پروشت انت . انگریز په اے لین ءِ دارگ ءَ مزنیں ارد و لشکرے ،  پسنی ءِ تیاب ءَ ایر گیجیت و لوٹیت که میر بلوچ هان و میر مهراب هان گچکی ءِ  مردمانی سرا ارش بکنت و کیچ ( تربت ) ءِ کلات ءَ وتی دست ءَ بزوریت ، بلے میر مهراب هان و میر بلوچ هان ، گوں وتی جنگی مردم و کمیں هتیار، آهانی دیما درکپ انت و گوک پروش ءِ شیلگ و کوهانی تها  آهانی راه ءَ بند انت ...

میر گل خان نصیر اے جنگانی کسه ءَ چه پهلوان و هگازیانی دپ ءَ اشکته وچه کوهنیں شاهدانی هبراں  و هما جنگانی کاگدانی تها پٹتگ و کشـِّـتگ و آهانی وتی دابیـں رنگے داته  که هزار ستا و وانگ کرزیت . امیت انت مئی روکپتی بلوچاں هم وتی پیرکانی جنگانی هوالاں کاگد و راجدپتر ءِ تاکانی تها مُچ بکن انت و چه بیگواهی ءَ برکیـن انت ! تهل.

مرچی دلوں آواز کنت

هاریـں زبان ءَ ساز کنت

دوستاں وتی همراز کنت

درد و گمانی باز کنت

اگل و دلیل ءَ ناز کنت

پگر ءَ گوئر و انباز کنت

نوداں ! بگوارت  تل تلیـں

ترنپاں پُرنگ و تل ملیـں

یاکؤت و دُرّاں سَل سَلیـں

لال و جواهر جهل ملیـں

مُروارداں ءَ کل کلیـں

شنزت بپاگاں مَل مَلیـں

سرشان کنهت مرداں یلیـں

گهازی دلیراں ، نوگلیـں

جانباز و جنگجو ، جانلیـں

مرداں ، بهشتی منزلیـں

پر بیم و شان و تاملیـں

وش نامی و وَش هاسلیـں

اتکه پرنگی پر حسد

چو پیل مست و دیو و دد

ناکسKnox پلیت ءَ برته بـَد

جنبینته ارداں بے هدد

توپ کهانه و گرانیـں رسد

پئؤجاں نهت اشمار و حَد

سن هژده سد و هشت و نود( 1898   )

ماه جنوری بیته سَند (27 جنوری 1898 )

جنگی جهازاں ماورا

چو گرئند و سیاهیـں جمر ءَ

کوه و گڑینبوکیـں گر ءَ

دیر ماں مجاں بیتنت درا

پچ شانته سیاهیـں چادر ءَ

پسنی ءِ نیلبوئیـں زر ءَ

کرنیلی مینMein ات مَـں سرا

آتکنت به پسنی ءِ بندر ءَ

ایر گهتگنت جنگی سوار

توپ و جزائر بے شمار

پئوجاں ، کتار اندر کتار

سریـں بستگ و جنگ ءَ تیار 

رُسته جُڑی ، گرد و گهبار

روچ روشنیـں بیتگ تهار

نیّت په کیچ ءَ پیدوار

کرتگ مزن نامیـں کهار

گهازی مڑ ءَ ابرستگنت

لوهیـں کڑیاں سستگنت

چاڑکِگ و سریـں بستگنت

اچ مال و جان سرگوئستگنت

مُچ بیتگنت دهاوا  گراں

نام آور و جوانیـں سراں

مرد و یلان ءِ مکران

میر منگهیـں زور آوراں

زرتنت گرانیـں لشکراں

بَش ءِ نه گوئرتیـں کهکُراں

گچکی امیریـں دُرّ کیان

سردار گهیـں مهراب هان

سر لشکر و شیرن زبان

زرتگ گرانیـں اگدهاں

میریـں بلوچ هان دمدماں

سُلتان پر و روستم نشان

نوشیروانی زهم جناں

میر روستم و مهراب هان

گهازی مهیم هان نوجوان

گل محمد ات مردے هیان

گچکی مزن بیم و توار 

میر شیر محمد نرمزار

تمپ ءَ گوں شگرالله اوار

میریـں مراد ات پیدوار

مند ءَ چه رنداں زهم جنیـں 

میر اشرپ ات وت سَد منیـں

میریـں هیاتان زهرکنیـں

جؤریـں بدانی دژمنیـں

واڈیلگاں حاجی مراد 

میریـں مبارک پر گشاد 

مرداں په کارانی کـُشاد 

بستگ سریناں په جهاد

جوانیـں سر و مهشور اتنت 

کیچ ءَ تنا پنجگوراتنت

کئؤمی چراگ و نور اتنت

سرلشکر جمبور اتنت

مچ بیتگنت لشکر بسیار 

اچ دیر و نزیکیـں دیار

سریـں بستگ و چابک سوار

پُهلیـں پیادگ بے شمار

مرچی گهمانی اگده دار

در کپتگنت جنگ ءَ مزار

گهازی ، مجاهد ، سرمچار

الله بدنت توپیک و وار 

ابرستگنت جنگی مزار

په حمله و کوش و کشار

بستنت سلاهاں زیبدار

پولات و سوهانیـں کٹار

هندی مزن ٹپیـں سگهار

شیرازی و مِزری دمار

کارچ و شپوکیِـں هنجراں

گینڈ ءِ شموکیـں اِسپراں

لاری بدانی گینگراں

روهدار وهد ءِ محشراں

کیسگ چو لیمبویی براں

گـُهتــّی و کئیلش زرزراں

تیری تپنگ و جاگهراں

سک کم اتنت گوں بهادراں

گوں سرمتابیـں کـنگراں

پاد اتکگیـں دهاوا گراں

شرت ات مروچی گوں سراں

کئے زانت گڈی آسراں

رُستنت چو بش ءِ جمبراں

سیاه و گرانیـں کـُهکراں

بستنت دلیریـں ننگراں !

جنگجاه و بوم و سنگراں

رُنگ راه و بُرزیـں شمسراں

جُنپاں و بے هوشیـں گـَراں

باندا که روچ ءَ سرکتگ

برز زیرگاں سهوریـں جتگ

یک نیزگے برزا شتگ

شینکاں په زرباری تتگ 

رُست اچ بسول کهور ءِ دپ ءَ

دهنزے چو تهاموریـں شپ ءَ

لرزت زمین ، جان چو تپ ءَ 

پادانی گرانیـں رپ رپ ءَ

یک ساهتے گوئنڈیـں نه گوئست

بیتنت درا چو پیل مست

پئوج و پرنگ ءِ زرپرست 

گوں ٹیپ و ٹاپ و بند و بست

توپاں مزاری گـُهرّتنت

کوه و تلاراں شـُرتنت

مرداں گچینیـں بـِـرّتنت

سنگ مورچگانی سِرّتنت

ورنا چه جاه دور پـِرّتنت

هونش ڈگهار ءَ چـُرّتنت

اتکنت تپنگ په هکلاّں

گوئرتـنـتی گرمیـں ترونگلاں

گروک و گرئند ءِ هلهلاں

تیرانی لاپ دِرّیـں شلاں

سرشان کنهت شیریـں یلاں

گپت آزمان ءَ دهنز و دهیت 

بـِهـمَنته کهریـں ملکمیت

جهل چارته اشتاپ و زیت 

ساهاں چو تار هنکبیت

لونجاں بر آ تکهت کبیت

هرش ءِ ملک اندر سکِیت

شیریـں بلوچانی سُپیت

کِلنت مردی ءِ سُبیت

چـِکنت نیـں زهماں په شتاب

چو روستم و افراسیاب

لنجیـں شپ ءَ نپتی زراب 

تیگهاں گروکی پیج و تاب 

ورنا چو شهبانز و وکاب

بـِر دژمناں ریهتکنت هزاب

کاٹار و شِلـّـیـں هنجراں

بـِر سینگ و لاپاں چراں

گـُهتش چو کرتنت دلبراں

تن بـِرچک ءَ شـُت اندراں

دل گوں جگربنداں وراں

پُشت ءَ چه در کرتنت سراں

هون اچ دپ ءَ هُـکـّی گِراں

گِرانزاں چه ٹپانی دراں

ورنا چو سهوریـں انگراں

کپتتنت چو هشکیـں ڈنگراں

گوک پروش ءِ ڈنّ و سنگراں

لاش کپتنت سر په سراں

جنگ ءَ دو ساهت نارتگ

مرد و لگوراں چارتگ

براسے نه براس ءَ مارتگ

پـِسّ ءَ نه بچ ءَ سارِتگ

یک ساهتے دهنز و تهار 

تالاں تنک بیته گهبار

اچ پهلوے ءَ پیداوار

میریـں بلوچ هان و سگهار

چوش که پلنگ و نرمزار 

در کپته گوں بیلاں اوار 

نهره جناں : الله وهار

شیریـں یلی گوں زلپکار

ڈیک وارتی گوں جیکبJacob کـُپار 

گهازیهاں کرته چار یار

تیراں ندات ٹپاں په وار

بیتنت شهید یکجا اوار

اوداں که توپ انت و جزار

تیرانی سر درهنزیـں کتار

کار ءَ نهئنت  کهنیـں هتیار

سبزیـں لـُـڑ و کارچ و کٹار

لاری تپنگ و پـُـلـّهدار

انیـں نه انت جنگ ءَ بکار

مرت دوسد و پنجاه بلوچ

گهازی تِلائیـں تنگه روچ

گوں نام و ننگ ءَ کرته کوچ

برکهشئنت ابد چو ماه و روچ

مرتنت مزن نامیـں کهار 

میریـں بلوچ هان و سگهار

نوشیروانی نرمزار

میریـں مهیم هان جلوه دار

روستم گوں مهراب هان اوار

گل محمد ات وت پیدوار

کپتنت پڑ ءَ مرد سرمچار

کرتنت جهان ءَ سوگوار

گچکی مزن نام و توار :

شیر محمد هان بوت بے مئیار

شگر الله زهمانی ککار

وپتگ پڑ ءَ ‏ توپ ءِ دپار

رند ءِ هیاتاں شاسوار

وشنام بیتگ ، بے مئیار

مرتنت مجاهد ، نوجوان

بیتنت شهید و جاودان

کرتگ نصیر نکته دات

په سِدک و اکهلاسءَ بیان 

                           نوشکی - 14 دسمبر 1954

کلیات نصیر2014 ( تیر گال کاریت ) تاکدیم 1357 تاں 1367 ءَ

هکّ (حق ) ءِ آواز یا شاهین درکبس

هکّ (حق ) ءِ آواز یا شاهین درکبس 

 مولانا عبدالله روانبد 

ﯾﮏ ﺷـﭙﮯ ﭼﻨـﺪﮮ ﻫﻢ هیالیں ﯾﺎﺭ
ﻫـﻤﺪﻝ و ﻫـﻤﺼﺪﻕ و ﺳﺨﻦ ﺳﯿﻨﮕﺎﺭ

ﺩﻝ ﭘﺮ ﺍﺯ ﻣﻬﺮو ﻗﻮﻣﯽ ﻫـﻤﺪﺭﺩﯼ
ﺁﺗﮏ ﺍﻧﺖ ﭘﻪ ﻗﺼـﺪ ءِ ﮔﻨﺪﮎ و ﺩﯾـﺪﺍﺭ

ﻭﻗﺘﮯ ﮐﻪ ﺩﻭﺭ ءِ ﻫـﻤـﺪﮔﺮ ﻧﺸـﺖ ﺍیں
ﮔﻠﻪ ﺍِﺵ ﺍﮮ ﺭﻧﮓ ﺀَ ﮐُﺘـﮓ ﺍﻇـﻬﺎﺭ

ﺗﻮ ﻧﮕﻨﺪَئے ﮐﻪ ﺷﭗ ﺷُﺘﮓ، ﺳﯿﺎﻫﯿـﮟ
شنگ اِتگ ﺑﺎﻡ و ﺗﻮ ﻧﮧ ﺑَـﺌﮯ ﺑﯿـﺪﺍﺭ

مئےﮔـﻠﮓ ﺩﯾﺮﯾﮟ ﻣُــﺪّﺗﮯ ﻭﭘﺘــﮓ
ﺑﯿﺘﮓ چہ ﺑﺎﺯﯾﮟ ﻭﭘﺴﮕﺎﮞ ﺑﯿـﺰﺍﺭ

ﺩﺍﮞ ﺟـــﺮﺱ ﺁﻭﺍز ءِ ﻧﮑﻨﺖ کوچے
ﻣﻬـﺮﯼ ﻣﺎﮞ ﺭﺍﻩ ﺀِ نہ ﺑﻨﺖ ﮐَـﺘّﺎﺭ

ﻗﺎﻓـﻠﻪ ﭼـﻮﻥ ﭼـﻮﻥ کپ ایت ﮐﺸـﮏﺀَ
ﺳـﺮمَکشّ ایت ﺩﺍﮞ کـﺎپلہ ﺳـﺎﻻﺭ

ﺑـﮯ ﺷﭙﺎﻧﮏ ﺀَ ﮐﻪ ﺭﻭﺕ ﺭﻣﮓ ﮈﻥّﺀَ
ﺗﻮ ﺑﺰﺍﻥ ﻭﺕ ﮐﻪ ﺳﻮﺏ ﮐﻨﺖ ﻫﭙﺘﺎﺭ

ﻣﺎ ﺭﺍ ﻫـﻢ ﺣـﻘﮯ ﻫﺴﺖ ﻫـﻤﮯ ﻣﻠﮏﺀَ
ﻫﭻ ﮐﺲ ﻣَـئے ﺣـﻖ ﺀَ نہ ﮐﻨﺖ ﺍﻧـﮑﺎﺭ

ﺣﻖ نہ ﺍﻧﺖ ﭼﯿﺰﮮ کہ رس ایت ﻣُﭙﺖ ﺀَ
ﺑﺎﯾﺪ ﺍﻧﺖ ﺣﻖ ﺀَ ﭘﺪ ﺑـﻪ ﺟﻨﺖ ﺣﻘﺪﺍﺭ

مئے ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎﻥ ﺟﺰﻭ ءِ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍَﻧﺖ
پرچی ءَ ﮐﭙﺘﮓ ﻭﺍﺭ و ﺑﮯ ﮔﻤﻮﺍﺭ

ﺁ ﮐﻪ ﮔﻤﻮﺍﺭ ﺍِﻧﺖ ﺩﺳﺖ ﺍﺵ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺍِﻧﺖ
ﺁ ﮐﻪ ﺳﺮﺩﺳﺖ اَﻧﺖ ﺧﺎﺋﻦ و گـﺪّﺍﺭ

مئے ﺟﻮﺍﻥ ﺟَﭧّ و ﺟﺎﻫﻞ و ﺗﻨﺒﻞ
ﺑﮯ ﻭﺕ و ﺭﺳﻮﺍ ﺑﺮ ﺳﺮ ءِ ﺑﺎﺯﺍﺭ

ﻋﻠـﻢ و ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺩﺍﻧﺶ ﺀَ ﻣـﺤﺮﻭﻡ
ﺗـﺨﺘﻪ ءِ ﻣﺸـﻖ ءِ ﺣﯿﻠﻪ و ﺁﺯﺍﺭ

ﺩﮐﺘﺮ و ﺩﺍﺭو گواچی ﺍَﻧﺖ ﺩﺭﻭﮔﯿﮟ
ﻫﺮ ﮔﻮﺭ ﺀَ ﻧﺎﻝ أﻧﺖ ﺑﺰّﮔﯿـﮟ ﺑﯿﻤﺎر

ﻭﻧﮉﮮ ﮐﻪ ﻧﺎﻡ ﮔﭙﺖ اِﻧﺖ ﺑﻠﻮﭼﺎﻧﯽ
ﺭﺍﻩ ﺀِ ﻧﯿﻢ ﺀَ کَیت ﯾﮑﺒﺮ ﺀَ ﺑﯿﺖ ﮔﺎﺭ

ﮔﺸﻨﮕﯿـﮟ ﻣﺮﺩﻡ ﭼﻪ ﺷُﺪﺀَ گریو انت

ﭘﺮ ﮔَﻠﮯ ﮐﻨﺪ اﯾﺖ ﻣﯿﺘﮓ ﺀِ ﺳﺮﺩﺍﺭ

ﺁﮐﻪ ﻫﻤﺸﺎﻡ أﻧﺖ ﻻﭖ إﺵ ﻫﺎﻟﯿﮓ إنت
ﭘُﺮّ ﺍﻧﺖ ﭼﻪ ﭘﻮﻝ ﺀَ ﮐﯿﺴﻪ ﺀِ ﺯﺭﺩﺍﺭ

ﻻﮔﺮﯾﮟ ﺣـﻤّﺎﻝ ﺀِ ﮐﻮﮌ ﺭﯾﺶ ﺍﻧﺖ
ﮔﻮﮞ ﺗـﺠﻮﺭﯼ ﺀَ ﻭﺷﺪﻝ ﺍﻧﺖ ﺗُﺠّﺎﺭ

ﺩﻫﮑﺎﻥ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﺸﻮﺩ ﺍﻧﺖ ﻭﺗﯽ ﻫﯿﺪﺍﮞ
ﭼﮧ ﺁئی ﻣـﺤﺼﻮﻝ ﺀَ ﮐﭧّ ﮐﻨﺖ هٹّاﺭ

ﺁﺧﺮ ﺍﮮ ﺗﺒﻌﯿﺾ ﺀِ ﺩﻭﺍ ﭼﯽ إﻧﺖ
ﮐﻨﺪﮒ ﺍﻧﺖ ﻣﯿﺮو ﮔﺮﯾﻮﮒ ﺍﻧﺖ ﭘﺎﮐﺎﺭ

ﻫـﻤَّﺘﮯ ﮐﻦ ﮐﻪ ﻭﻗﺖ  ﻓﺮﯾﺎﺩ إﻧﺖ
ﺁﺳﺘﯿﮕﺎﮞ ﻻﻧﭻ و ﻫـﻤﺒﻼﮞ ﺷﺎﮐﺎﺭ

ﻣﻦ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍت ﮐﻪ ﭼﻮﻥ ﮐﻨﺎﮞ ﺑﯿﻼﮞ
ﺩﺭ ﻗﻔﺲ ﺷﺎﻫﯿـﻦ نہ کنت ﻫﻨﺰﺍﺭ

ﻣﻦ ﮐﺠﺎ ﺍﮮ ﮐﺎﺭﺍﮞ ﮐﭙﺎﮞ آخر
ﺭﻭﭺ و ﺷﭗ ﻣﺜﻞ ءِ ﺍﺷﺘـﺮ ﺀَ ﺑﯿﮕﺎﺭ

ﺷﭗ ﮐﺪﯼ ﺍﻧﮕﺖ کُٹّ اِتگ ﺳﯿﺎﻫﯿـﮟ
جِنجری ﺁﺳـﻤﺎﻥ ﺀَ ﻧـﻪ ﺟﻨﺖ ﺍﺳﺘﺎﺭ

ﻇﻠـﻢ ءُ ﻇﻠـﻤﺎﺕ ﺀَ پوش اِتگ ﺩﻧﯿﺎ
ﭼﯿﺮئی ﭼﺖ ﻋﺪﻝ و ﻫــﻤﺖ و ﺍﯾﺜﺎﺭ

ﺯﻭﺭ ﺀِ ﭼﻢ ﮐﻮﺭ و ﮔﻮﺵ ئی ﺳﯿﻪ ﭼُﭙﺖ ﺍﻧﺖ
ﺣﻖ ﺀَ پہ ﺁﺳﺎﻧﯽ ﻧﮑﻨﺖ ﺍﻗﺮﺍﺭ

ﺟَﻮ ﺗﺮﺍ ﺩﻧﺖ و ﭘﯿﺶ ﮐﻨﺖ گندم
ﮔﻮﮞ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﺭﺍﺟﯽ ﮐﻨﺖ ﺗﺮﺍ بے وار

ﻇﻠـﻢ و ﻧﺎﺩﺍﻧﯽ ﻓﻄﺮﺕ ﺍﻧﺖ ﺧﻠﻖ ءِ

ﻓﻄﺮﺕﺀِ ﺳﻨﺪﮒ ﺑﺎﺯ ﺑﯿﺖ ﺩﺷﻮﺍﺭ

ﺩﺍﯾﻢﺀَ ﺩﻧﯿﺎ ﺀِ ﺭﻭﺍﺝ ﺍﯾﺶ ﺍﻧﺖ
کجرویں ﭼﺮﺥ ﺀِ ﮔﺮﺩﺵ و ﺭﻓﺘﺎﺭ

ﻫﺴﺖ ﺍَﺕ ﯾﮏ ﺳَﯿّﺎﺳﮯ هبنّق ﻧﺎمے
ﺍﺷﺘﺮ و ﺍسپ ئی ﺩﺍﺷﺘﮓ ﺍَﺕ ﺑﺴﯿﺎﺭ

ﻓﺮﺑﻬﺎﮞ ﮐﺎﻩ ءُ ﺩان ئی ﺩﺍﺕ ﺩﺍئم
ﻻﻏﺮﯾﻨﺎن ئی ﻫﭻ نہ کُت ﺗﯿﻤّﺎﺭ

ﯾﮑّﯽ ﺀَ ﺟﺴﺖ ﮐﺖ ﺍِے چہ ﺍَﺳﺮﺍﺭﮮ؟
ﺗﻮ ﺑﮕﻮﺵ ﭼﮯ ﺍﻧﺖ ﺣﮑﻤﺖ ءِﺍﮮ ﮐﺎﺭ؟

ﭼﻮ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺗﮓ ﻣﺮﺩ ءِ ﺳﯿّﺎﺱﺀَ
ﻣﻦ ﻧﯿﺎﮞ ﻫﻮڑﮮ ﺑﮯ ﻣﺖ و ﺑﮯ ﺳﺎﺭ

ﻻﻏﺮ و ﻟﯿﭩﺎن ءَ ﮐﻨﺎﮞ ﺩﻟﮕﻮﺵ
ﻓﺮﺑﻪ و ﺷﺮّﯾﻨﺎﮞ ﮐﻨﺎﮞ ﺍَﻧﮕﺎﺭ

ﺍﮮ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭼﻪ ﺑُﻨﺪﺭﺀَ ﮔﻮﻥ ﺍﻧﺖ
ﭘﺮ ﻫــﻤﮯ ﺭﻫﺒﻨﺪﺀَ ﺭﻭ اَﻧﺖ ﻋﯿّﺎﺭ

ﻓﺮﺑﻪ ﭼﻪ ﺍﺳﭙُﺴﺖ و ﺟﻮﺀَ ﺳﯿﺮ ﺍَﻧﺖ
ﻻﻏﺮﯾﮟ سُهت ءِ پنجگے ﭘﯿﺘّﺎﺭ

ﺍَﺭﺳﮯ ﭘﻪ ﻫﺎﺑﯿﻞ ﺀَ نہ ریچ ایت ﮐﺲ
ﺍﻭشت اَنت ﻣﺎﮞ ﻗﺎبیل ءِ ﮐَﺶ ﺀَ ﻣﮑّﺎﺭ

ﮔﻮﮞ ﮐﯿﺎ ﻓﺮﯾﺎﺩ ءِ ﮐﻨﺎﮞ ﺑﺎﺭیںﻫﭻ ﮐﺴﯽ ﮔﻮﺷﺎن ءِ ﻧﺮﻭﺕ ﮐﻮﮐّﺎﺭ

مئے کِشار شومیں زرگوراں چَرتگواب انت ماں سارتیں ساهگ ءَ پاکار

پنجگاں گرمیں اِشکرانی نیست 

دریچک زاننت مپت ءَ چیتک جنت ٹاگار

ﮔِﻠﻪ ﭼﻪ ﺩﺭ ﻗﻮﻣﺎﮞ ﮐﻨﺎﮞ ﭘﺮﭼﮯ
ﻣَـﮯ ﻭﺗﯽ ﺑﺮﺍﺕ ﮐﻪ ﻧﮧ ﺍشکننت ﮔﻔﺘﺎﺭ

ﻣﻦ ﻧﻨﺎﻻﮞ ﭼﻪ ﺩﺳﺖ ءِ ﮈﻧﯿﮕﺎﮞ
ﭨﭗ من ءَ ﻣﺎﻥ ﺍﻧﺖ ﺍِﺯ ﻭﺗﯽ ﮐﺎﭨﺎﺭ

ﺳﻨﮓ ءُ ﺷﯿﺸﮓ ﭼﻪ ﺑﻨﺪﺭ ﺀَ ﺳﯿﺎﺩ ﺍﻧﺖ
ﭘﺮﻭﺷﺘﮓ ﺍﮮ ﺳﻨﮓ ﺀَ ﺷﯿﺸﻪ ءِ ﺁﺑﺪﺍﺭ

ﺁﺱ ﻫــﻤﮯ دﮐّﺎﻥ ﺀِ ﭼﺮﺍﮔﯿﮓ ﺍﻧﺖ
ﺳﻮتکگ ئی ﻭﺍﻫﻨﺪ ﺀِ ﻭﺗﯽ ﺍﻧﺒﺎﺭ

ﺳﺮﺑﺎﺯ ﺩﺍﮞ ﺳﺮﺣد و ﺳﺮﺍﻭﺍﻥﺀَ
ﭘﻬﺮﻩ و ﭘﻨﻮﭺ و ﮔِﻪ و ﻻﺷﺎﺭ

ﻫُﻨﮓ و ﺑﻤﭙُﺸﺖ ﺩﺍﮞ ﺣﺪ ءِ ﻣﯿﻨﺎﺏﺀَ
ﺑﻨﺖ ءُ ﺑﺸﮑﺮﺩ و ﺯِﺭﮔﻮﺭیں ﭼﻬﺒﺎﺭ

ﮐﻞ ﺑﻠﻮﭺ ﯾﮑّﯿﮟ ﻟﻮﮒﺀِ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺍﻧﺖ
ﮔﻮﮞ ﻫــﻤﮯ ﯾﮑّﯿﮟ ﺟﺎﻣﮓ و ﺷﻠﻮﺍﺭ

نئے ﮐﻪ ﻣﺎ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﺑﻠﻮﭺ ﺗﻬﻨﺎ
ﺑﻠﮑﯿﻦ ﺩﺍﮞ ﺣﺐّ و ﺳﯿﺒﯽ و ﺧُﻀﺪﺍﺭ

ﭼﺎﮐﺮ و ﮔﻮﻫﺮﺍﻡ ﺀِ ﯾﻠﯿﮟ ﭘُﺴّﮓ
ﻧَﯿﻠﻨﺖ ﻣﺎﮞ ﻻﻧﮑﺒﻨﺪ ﺀِ ﺑُﺶ ﺀَ ﻟﯿﮕﺎﺭ

ﭼﻮﻥ ﺑﻠﻮچ ءَ ﺍﮮ ﺷﺎﺕ ﺑﯿﺖ ﭘﺮ ﻭﺕ
ﻧﺎم ئی ﺑﯿﺖ ﺩُﺯّ ءُﺭﻫﺰﻥ ءُ ﺍﺷﺮﺍﺭ

ﺭﻫﺰﻧﯽ ﺳﺎﻧﮉﺍﻧﯽ ﮔﻮﺭ ﺀَ ﻋﯿﺐ ﺍﻧﺖ
ﺩُﺯّﯼ ﭘﻪ ﺑﻬﺪﺍﺭﯾﮟ ﺑﻠﻮﭼﺎﮞ ﻋﺎﺭ

ﺑﮯ ﺣﯿﺎ ﮐﻪ ﭘﭩﯿﺖ ﻣﺎﺕ ﺀِ ﭘﻨﺪﻭﻝﺀَ
ﮐﺸّﯿﺖ ﭼﻪ ﺑﺮﺍﺕ ﺀِ ﮐﯿﺴّﮓﺀَ ﮐﻠﺪﺍﺭ

ﺩﺳﺘـﯽ ﭘﻪ ﺳﯿﺎﺩ ﺀِ ﺯﮔﺮﮔﯿﮟ ﻫﻮﻧﺎﮞ
ﺳﻬﺮ ﺍﻧﺖ ﺩﺍﮞ ﺳﺮﻭﺷﺎﮞ ﺭﺳﺘﺮﯾﮟ ﻫﻮﻧﻮﺍﺭ

ﭼﻮﮌﺍ ﻣﺎﮞ ﺩﯾﻮﺍن ءَ نہ چنڈین ایت
ﮔﻮﮞ ﺩﭖ ﺀِ ﭘﻬﺮﺍﮞ ﻧﺒﯿﺖ ﺗﺎﻣﺪﺍﺭ

ﺩﺍئم ﻣﺎﮞ ﺭﺍﺟﺎﻧﯽ تہ ءَ ﻣﻮﭦ ﺍﻧﺖ
ﻣﺎﻧﯿﺖ ﺩﺍﮞ ﻫﭙﺖ ﭘﺸﺖ ﺀَ ﺷﮕﺎﻥ ﺳﺮﺑﺎﺭ

ﭼﻮ ﻧﻪ ﺍﻧﺖ ﺭﺳﻢ و ﺩﻭﺩ ﺑﻠﻮﭼﺎﻧﯽ
ﻗﻮﻣﯽ ﻣﺮﺩﺍﻧﯽ ﮐﺎﺭﭘﺪ و ﮐﺮﺩﺍﺭ

ﺍﮊﺩﻫﺎ ﮐﻮﻫﺎﮞ ﮔﻮﺭ ﺑﻮﺭین اَنت
ﻟﻮﮔﯽ ﺩﭖ چٹّ انت ﮐﯿﭙﮏ و کِٹّار

ﮐَﮯ ﭘﺮﺍ ﻧﺎﻣﺮﺩ ﺀَ ﺩﻝ ﺀَ ﺑﻨﺪﯾﺖ
ﺟﻨﺖ ﻭﺗﯽ ﻟﻮﮒ ﺀِ ﭘﺮﺗﮑﺎﮞ ﺁﻭﺍﺭ

ﻧَﮯ ﺩﭖ ﺀَ ﻟﺒﺰ و ﻧَﮯ ﺣﯿﺎ ﭼﻤﺎﮞ
ﻧَﮯ ﺩﻝ ﺀَ ﺭﺣﻢ و ﻧَﮯ ﺳﺮءَ ﺍﻭﭘﺎﺭ

ﺯﺍﺭ ﭘﻤﺎ ﮐﻠﭗ و ﮐﻮﭨﮑﯿﮟ ﭼُﮏ ّﺀَ
ﮐﻨﺖ ﭘﺖ ﺀِ ﭘﺎﮒ ﺀَ ﺳِﻞّ و ﺑﮯ ﭘَﻠﮕﺎﺭ

ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺍﺳﻼﻡ ﺀَ ﺑﺒﯿﺖ ﻣﻨﮑﺮ
ﺑﻠّﯽ ﻣﺎﮞ ﺩﺭﯾﺎﯼ ﺀَ کپ ایت ﮔﻤﺴﺎﺭ

ﺭﻩ ﭼُﺸﯿﮟ ﻗﻮﻡ ﺀِ ﮔﺎﺭ و ﺑﯿﮕﻮﺍﻩ ﺍﻧﺖ
ﭼﻮﻥ گیشّ ایت ﭘﻠﭙﻞ پُٹﺀِ ﮔﯿﻮﺍﺭ

ﺑﮕّﯽ ﺟﮍ ﺳﻮﺕ و ﺑﺮّ و ﺑﮯ ﮔﻮﻣﺴﯿﮟ
ﺩﯾﺮﺳﺮﯾﮟ ﭘﻨﺪﺍﮞ نہ کشّ ایت ﺑﺎﺭ

ﺑﺎﺭ ﻫــﻤﺎ ﺟﻮﮔﯿﻦ ﻟﯿﮍﻭ ءِ ﺯﯾﺮ ﺍﻧﺖ
ﮐﺎﺭ ﻧﻪ ﺍﻧﺖ ﮐﻮﺍﺭّﻭﮐﯿﮟ ﮐﻮﺍٹءِ یاﺭ

مئے ﺩﻭﺍ ﺳﻮﭼﮓ و ﺳﺎﭼﮓ و ﺻﺒﺮ ﺍﻧﺖ
ﺑﺎﺯ ﺑﺮﺀَ ﺩﺍﮒ ﺀَ ﺩﺭﺍﻩ ﺑﯿﺖ ﺑﯿﻤّﺎﺭ

بلکن ءَ ﺭﻭﭼﮯ ﻟﯿﭧ ﮐﻨﺖ ﮔﺮﺩﻭﻥ
ﮔﻮﺵ ﮐﻨﺖ ﺭﻭﭺ ﺍﺯ ﮔﻮﺷﻪ ﺀِ ﮐُﻬﺴﺎﺭ

ﺩﺍﮞ ﻫــﻤﺎ ﺣﺪ ﺀَ ما بر ایں ﺻﺒﺮﺀَ
ﺑﺮ ﺑه ﺪﻧﺖ ﻭﺷّﯿﮟ ، ﮐﭽّﻠﯿﮟ ﮈﯾﮉﺍﺭ

ﮐﻮﻩ و ﮐﻨﮉﮒ ﺍﮮ ﺭﻫﺴﺮ ﺀَ ﺑﺎﺯأﻧﺖ
ﭼﯿﻞّ و ﺁﺑﺪِﺭّ و ﮔﺮﯾﺸﮓ ﺍﻧﺖ  ﭘُﺮ ﺧﺎﺭ

ﭘﺸﺖ  ﺍﮮ ﮐﻮﻫﺎﮞ ﮈﻥّے ﮐﯿﺖ ﭘﺮﺍﻫﯿﮟ
ﺗﭽﮏ ﺑﯿﺖ ﺁﺧﺮ ﺭﺍﻩ ءِ ﻧﺎﻫــﻤﻮﺍﺭ

ﺗﻨﮓ و ﺯﯾﻦ ﺗﺎﺯﯼ ﮐُﺮّﮔﺎﮞ کجّ اَنت 
ﻣﺎﺩﻧﯿﮟ ﺭﺍﻩ ﺀَ ره چِن انت ﺭﻫﻮﺍﺭ

ﺭﻭﭺ ﻧﺒﯿﺖ ﭼﯿﺮ ءِ ﺟﻤﺒﺮﺍﮞ ﭘﻨﻬﺎﻥ
ﺷﺎﻝ ﻣﺪﺍﻡ ﻫــﻢ ﻧﺮﺥ ﻧﺒﯿﺖ ﮔﻮﮞ ﺷﺎﺭ

ﻇﻠـﻢ ﺭﻭﺕ ﺑﺮﺯﺍ و ﭘﺪﺍ ﺗﺮّایت
ﺍﯾﺮ ﮐﭙﮯ ﻫﺴﺖ ﺍﻧﺖ ﺳﺮﮐﭗﺀَ ﻧﺎﭼﺎﺭ

ﻫﺮ ﻭهد ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﭼَﮏّ ﺟﻨﺖ ﺯﻭﺭ ءِ 

ﺗﺮس ایت ﭼﻪ ﻟﻨﮕﯿﮟ ﻣﻮﺭﯼ ﺀَ ﺳﯿﻪ ﻣﺎﺭ

ﭘﻮﮌﮮ ﮐﻪ ﺷﺎنک ئی ﺩﻧﺖ ﺟﻨﻮﺯﺍﻣﮯ
ﻗﺪﺭ ءِ ﯾﮏ ﺑﻤﺐ ﻫﺴﺘﻪ ﺍﯼ ﮐﻨﺖ ﮐﺎﺭ

ﺩﻩ ﮔﺪﺍ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺀَ جن انت ﻓﺮﯾﺎﺩ
ﮔﻨﮓ ﺑﯿﺖ ﺟﻮﺍﺏﺀَ ﺗﻮﭖ ءِ ﺁﺗﺸﺒﺎﺭ

ﮐﺪ ﮐﺪﯼ ﺑﯿﺖ ﮐﻪ ﺟﻪ ﺑﺠﻨﺖ ﺍﺳﺘﯿﻦ
ﮊﻧﺪ ﺑﮑﻨﺖ ﮐﻮﻩ و ﮐﻮﭼّﮕﺎﮞ ﺳﺮﮔﻮﺍﺭ

ﺳَﻨﺪﮒ و ﺑﯿﭧ  و ﮐﻬﭽﺮ و ﺯﯾﺪﺍﮞ
ﯾﮑﺒﺮﺀَ ﻫــﻤﺪﺳﺖﺀَ بہ ملّ ایت ﻫﺎﺭ

ﺁﺩﺭﻭﯾﮟ ﮐﯿﻠّﮓ مئے ﭘﺪﺍ ترکّ اَنت
ﭘُﻞّ ﺑﻨﺖ ﻭﻝّ و ﮔﺐّ ﺑﻨﺖ ﺗﯿﺠﺎﺭ

ﺑﯿﺮّ ﺑﻨﺖ ﮐﻮﺭﺍﻧﯽ ﮐُﻨﺮ ﺳﺒﺰﯾﮟ
ﻣِﻨﺞ ﺑﻨﺖ ﺳﻮﻝ ءُ تاک ﺟﻨﺖ ﻟﯿﻮﺍﺭ

تبد ﺭﻭﺕ ﻭش کوشیں ﺑﻬﺎﺭﮮ ﮐﯿﺖ
ﺑﯿﺖ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﺒﺰ ءُ ﺧُﺮّﻡ ءُ ﮔﻠﺰﺍﺭ

ﭘﺮ ﻫــﻤﺎ ﻭﺷّﯿﮟ ﺭﻭﭺ ﺀِ ﺍﻣﯿﺪﺀَ
ﺗﻮﮐﻞ ﭘﻪ ﺭﺏ ّءِ ﻭﺍﺣﺪﺍﻟﻘَﻬّﺎﺭ

ﺣﻖ ﺀِ ﺁﻭﺍﺯ ﺍﻧﺖ ﮔﻮﺍﻧﮏ ءِ ﻋﺒﺪﺍﻟﻠﻪ
ﺗﻮ ﺍﮔﺮ ﻭﺍﺑﯿﻨﮓ ﻧـﺌـﮯ ﮔﻮﺷﺪﺍﺭ

*********

اقتصادی راہداری یا سرءِ گاری

1. اقتصادی راہداری یا سرءِ گاری 
2. 
   
3. 
   
4. میجر مجید
5. 
   
6. گُلزمین اِنت مکہیں مات ءِ بدل
7. زندگ اِنت مانیت تاں روزء اَزل
8. اَرش ءُُ کُرش ءُُ تانکہ اَست انت آزمان
9. مات گُلام اِنت، تو گُلام ئے، راج گُلام
10. چون مانیت تئی اَسیلیں دودمان
11. تاں نہ بیت ہونانی ہارے مئے گیابیں کُوچگاں
12. چون کیت سبزیں بہارے مئے مُکیمی ہلکواں
13. تنگویں بیلاں! بلوچ گُلزمین زورگیرءُُ دَری ڈُنگانی زُلم ءُُ زوراکیءِ ہرجان اِنت۔ بلوچ پُسّگ وتی جندءِ سرزمینءِ سرا درامد اَنت۔ بلوچ ننگ ءُُ ناموس زورگیرءُُ دری ڈُنگاں پادمال کتگ اَنت۔ بلوچءِ شناخت ءُُ پجار، زُبان، دود ءُُ ربیدگ گُلام اَنت۔ راجانی پجار، شناخت، دود ءُُ ربیدگ ہما وہدءَ ماننت کہ راج آجو بہ بیت۔ وتی مال ءُُ مڈّیانی واہند بہ بیت۔ اے ہبرءَ ہچ شک نیست کہ بلوچءِ سرڈگار کُدرتی مڈّیانی ہزانگے، بلے ہمے ہزانگءِ کلیت بلوچءِ دستءَ نہ انت۔ ہمے کلیت بلوچءِ ازلی دُژمنءِ دستءَ انت۔ اے cpec یا نام نہاد اقتصادی راہداری بلوچءِ سرءِ گاری ءِ بلاہیں پندلے، اے پندل سازیءَ زورگیر، دری ڈُنگ ، ربال، کاسگ چٹّ ءُُ لینگاٹ سرگرمء عمل اَنت۔
14. مروچی بلوچ راجءَ ہمے پندل نیست ءُُ نابود کنگی اِنت۔ اے پندل ہما وہدءَ نیست ءُُ نابود بیت کہ بلوچ تپاک بہ بیت۔ بلوچ راہشون بلوچ راجءَ وتی اعتمادءَ بہ زِیرنت، بلوچءَ سرپد بہ کننت ءُُ بلوچ راجءَ تچکیں راہءِ شونءَ بہ دینت۔ مروچی بلوچ راجءِ گیشتری بہروتی دوستءُُ دژمنءَ زانت۔ سرمچار ءُُ لینگاٹءِ پرکءَ زانت۔ راج پہاز ءُُ ماتءِ سوداگراں ہم زانت، بلے انگت بلوچ گیشتر منظم کنگی اِنت۔ بلوچ جنگءِ اَسلی توان بلوچ راج اِنت۔ اے دَرگتءَ بلوچ وانندہ گل ءُُ ورناہانی بلاہیں زمہ داری یے۔ مروچیگیں ورنابلوچ راجءِ باندات انت۔ بلوچءِ جْوانیں بانداتءِ ہاترا کربانی دیگی اِنت۔ مہاتما گاندھیءِ قولے: کہ ’’زمین گْوشیت تو منا ہون بہ دئے، من ترا آزادی دیاں‘‘آجوی ابید کُربانیءَ نہ بیت، بلے ہونءِ یا کُربانی ءِ ہما وہدءَ اَرزِشت بیت کہ تئی دیدانک بزاں Visionبہ گیشّیت۔ راج وتی راھشونءِ دیدانکءَ سرپد بہ بیت۔ آجوی لوٹوکیں راھشون تپاک ءُُ یکدست بہ بنت۔ یک دومیءِ منّگءَ چَک ءُُ پد مہ بنت۔ مروچی اِینچو کُربانی بلوچءَ داتگ، اے کُربانی تاوان مہ بنت۔ مئے شہیدانی ہونانی بدل بلوچ گلزمینءِ آجوی بہ بیت، بلوچ سربلندی بہ بیت۔ بلو چ وتی گلزمینءِ وتواجہ بہ بیت، اَنچوکہ پیشءَ بیتگ۔
15. چونائیءَ بلوچ گلزمینءِ سرا تیرگْواری، زلم ءُُ زوراکیءَ سک دیر اِنت۔ 1948ءَ بِگر تاں روچء مروچی بلوچءِ سرا تیرگْواری، کید ءُُ بند، پاہو، بیگْواہی جاری ءُُ ساری انت، بلے وہدے کہ دری ڈُنگاں گوں زورگیرءَ نام نہاد اقتصادی راہداری یا cpecکہ بندات کُت، بلوچ گلزمینءِ سرا زُلم ءُُ زوراکی گیش کُت اَنت۔ بلوچ جہدکار، سرمچار ءُُ راج پہازاں ہم اے نام نہاد اِقتصادی راہداریءِ نابود کنگءِ ہاترا وتی گام تیز کُت اَنت۔ اے عمل چو سُہریں تیرءَ ماں دُژمنءِ دلبندءَ لگّ اِت، پرچا کہ زورگیرءَ دری ڈُنگانءَ قول داتگ ات کہ بلوچستان امن اِنت، بلوچ جہد من گوں لینگاٹاں نابود کتگ، بلے بلوچ سرمچاراں چینی کانوائےءِ سرا دو اُرش کت، وتی پیگام دات کہ ما انگت استیں، مارا تئی گلامی کبول نہ ایں، ما وتی گلزمین، گنجیں تیابءُُ نیل بومیں زِرءِ پہازگءَ زانیں۔پدا اِندگہ چینی مفادانی سرا ہم اُرش اِش کُت۔ گْوستگیں روچاں سرمچاراں ماں دشتءَ نِیلگءِ پُہلءِ سرا اُرش کُت ءُُ پْروشت۔ اَنچیں تْراکے کُت کہ اِسلام آبادءِ دلبند جُنزاِت۔ اے تْراکءِ حال دری ڈُنگاں ہم سر بیت۔ اے دابیں عمل بلوچ جیڑہءَ ماں میاں اُستمانی ہنداں سر کننت۔ FCءِ کُشگءَ زورگیرءَ پرواہ نیست۔ اگاں 10، FC والا کُشئے آ دگہ 100مردم چہ ہیرامنڈیءَ بھرتی کنت، بلے اگاں یک پُہلے یا کہ گیسءِ چاتے یا پائپے تْراکین ئے، دُژمنءَ کروڑانی تاوان رسیت ءُُ اے دابیں عمل تئی جیڑہءَ ماں میاں اُستمانی راجاں سر کننت۔گوریلا جنگءِ مول ءُُ مُراد دژمنءَ را اِقتصادی تاوان دیگ اِنت۔ دژمن ماں میاں اُستمانی ہنداں بدنام کنگی انت۔ دژمنءِ اقتصادی در ءُُ راہ بند کنگی اَنت۔ گوریلا جنگءِ حکمتء عملی گوں دژمنءَ دیم پہ دیم جنگ کنگ نہ اِنت۔ گوریلا جنگءِ حکمتء عملی ’’بہ جن بِہ تَچ‘‘ "Hit and Run"یا کہ دُزجنگی اِنت۔ 100فوجی مئے یک سرمچارےءِ مٹ نہ انت۔ اَگاں بلوچءَ مروچی ہمے cpecنابود کت بزاں کہ بلوچستان آجو اِنت۔
16. زورگیرءَ بلوچ دوست نہ بیت۔ بلوچءِ مڈّی ءِے دوست بنت۔ اے اقتصادی راہداری پہ بلوچءَ نہ اِنت۔ اے پندلے کہ بلوچءَ وتی جندءِ گلزمینءِ سرا اقلیتءَ برگی اِنت۔ اِدا پنجاپی ءُُ مہاجر آرگی اَنت، اے دژمنءِ بے سوبیں پندل اِنت۔ اے پندلءِ سوبمندی ءِ ہاترا ربال، لینگاٹ ءُُ کاسگ چٹ قبضہ گیر ءُُ وتن فروشانی کمکءُُ مدت گوں دژمنءَ انت۔ دژمنءَ بلوچ راجءِ اندرا میر صادق ءُُ میر جعفر جوڑ کتگ۔
17. تنگویں بیلاں! مروچی 35روچ انت کہ ماں دشتءَ دژمنءِ فوجی آپریشن جاری ءُُ ساری اِنت۔باز بلوچ ورنا ءِے شہید کتگ ءُُ بازینے بیگْواہ کتگ۔ زالبولءُُ چُکانی بے حرمتی ءِے کتگ۔ اے آپریشن بلوچستانءِ کُلیں ہند ءُُ دمگاں جاری ءُُ ساری اِنت، بلے من پہ دَرور اِدا دشتءِ مثال دات۔ دشتءِ بازاراں مہلوکاتءِ گِس ہم تاراج اِش کتگ انت، گْران نہادیں سامان چہ لوگاں دُزّاِتگ ءُُ سرجمیں بازار لُٹّ ءُُ پُل کتگ انت، لُٹّ ءُُ پُلءَ رند مردمانی گِس اِش ہم آس داتگ اَنت۔ اے ہاترا کہ سی پیکءِ راہ ءُُ در چہ دشتءَ نزیک اَنت۔ سی پیکءِ سوبمندیءِ ہاترا بلوچ بازار ءُُ ہلک تخت ءُُ تاراج کنگ بئیگا انت۔ سی پیکءِ نپ پہ بلوچءَ ہمیش انت کہ بلوچءَ بہ جَن، بہ پْروش ءُُ بلوچءِ مال ءُُ مڈّیانی سوداءَ گوں دری ڈُنگاں بہ کن؟؟
18. ماں دشتءَ مروچی 35روچ اِنت کہ اے آپریشن انگت جاری و ساری اِنت۔ اے درگتءَ بے کساس مردم شہید کنگ بیتگ۔ 136مردم آوار جنئگ بیتگ کہ تاں روچء مروچی گارءُُ بیگْواہ انت۔
19. منی گُلیں ہمبلاں! اے سی پیکءِ کٹّ ءُُ نپ اَنت پہ بلوچ راجءَ؟؟ انگت سی پیک سرجم نہ انت، گوں بلوچ راجءَ اے دابیں زُلم ءُُ زوراکی بئیگا اِنت۔ وہدے کہ سرجم بیت، گُڑا چون بیت؟؟ اے سی پیک یا کہ اقتصادی راہداری پہ بلوچءَ گار ءُُ بیگْواہی ءُُ بربادیءِ کلوہ اِنت۔ بلوچ گْوشیت: ’’ہؤر گْواریت کہ مئے نگن کپّے، اگاں نہ گْواریت کہ مئے نگن کپّے‘‘
20. بائد اِنت کہ بلوچ راج تپاک ءُُ یکدست بہ بیت ءُُ اے نامرادیں پندلءَ نابود بہ کنت۔ وتی نہ وشی ءُُ نفرتءِ اظہارءَ بہ کنت۔ دژمنءَ بے سوب بہ کنت۔ چہ دُژمنءُُ دُژمنءِ کمک کاراں نفرت کنگ ہم جہدءِ بہرے۔ ہمے نفرتءِ دَرشان کنگ قومی جہدءَ فائدگ دنت۔
21. کِسّہے مشہور اِنت کہ نیپولین Nepolian) (وتی اَہدءِ بلاہیں قبضہ گیر، زالمءُُ جابرے بیتگ، یک روچے نیپولین گوں وتی لشکرءُُ فوجاں روگا یت، گڑا ہمے راہءِ سرا یک بزگیں دہکانے ڈگارءِ کِشگا اَت، وہدے نیپولین گْوست، بلے دہکان ایشانی نیمگا نہ چارِت، وتی کارءَ گُلائیش ات۔ نیپولینءَ نوٹس کُت، دہکان ءِے توار کُت ءُُ جست کت کہ تو مئے نیمگا ہچ دلگوش نہ کُت۔ دہکان ءَ گُشت کہ تو منی سرزمین گُلام کُتگ، منی راج گُلام کُتگ من ترا چیا بچاراں؟ من ترا کُشت نہ کناں کہ بے وساں، بلے نفرت کت کناں، گڑا نیپولینءَ وتی لشکرءِ کماندار حکم دات کہ کارچءِ سرا منی نامءَ اے مردءِ دستءِ سرا نبشتہ بہ کن اِت۔ گُڑا لشکرءِ کماندارءَ حکمءِ تعمیل کت۔ مردءَ تپرے زُرت، ہمے دست کہ زبردستی پہ کارچ ءِ سرا نیپولین نبشتہ کتگ ات، گُڈّاِت ءُُ لشکرءِ کماندارءَ گُشت ءِے برو ایشیءَ وتی حاکمءَ بہ دئے۔ نیپولین اے کُلیں ندارگءَ چارگا اَت۔ وہدے نیپولین وتی جاہءَ سر بیت، گڑا گُشت ءِے کہ اے ملک نی چدوگیش گُلام دارگ نہ بیت۔ ملک ءِے یلہ کُت ءُُ شُت۔
22. نفرت ہم جہدءِ بہرے۔ بائد اِنت کہ بلوچ راج چہ زورگیر، لینگاٹءُُ کاسگ چٹّاں ہمے دابیں نفرت بہ داریت۔ زبردستی قوم گُلام دارگ نہ بنت ءُُ قوم پہ کُشگ ہم بیگْواہ کنگ نہ بنت۔ قوم پہ لگوری ءَ بیگْواہ بنت۔ مرو چی تپاکی بلوچءِ مستریں جنگی سِلاہ اِنت۔ ہمے سلاہ پَلگارگ لوٹیت۔
23. تپاکی آجویءِ مانزمان اِنت
24. بلوچستان آجو بات

محمد اسحاق _ عطا شات 

پدا فقیرے ءِ بے ساری ءِ پدا کپتگ! 
اے بادشاہ وتی گاری ءِ پدا کپتگ

درآمد کہ ترا عزّت و شرپ بخشیت 
وتی ھما ، کہ تئی واری ءِ پدا کپتگ

اےکپتہ کار نلوٹیت پدا کہ قہر بہ بیت 
غریب پرچیا ، سرداری ءِ پدا کپتگ

خدا مکنت ترا دست ماں دست گوں دگراں 
گُشنت رِند نوں لاشاری ءِ پدا کپتگ

بگند وھدءَکہ زرّ و طلاہ ءِ پوشاکی 
چےدرتہ شال ئےءِ برہ داریءِپدا کپتگ

عطامنءَاے گیابانءِدرچکے سایگ بس 
لوار، چوں منی ھینّاری ءِ پدا کپتگ

شـُـتـنـت

شـُـتـنـت

میر گل خان نصیر

چکه ورنا گار بیت ئنت ، چکه سرپٹاں شت ئنت

دست و بازو چکه پرشتنت ، چکه چم لٹاں شت ئنت

چکدر لوگ و گداناں آس ءِ زراب ءَ  ویڑتگ

چکه ننگانی گـُشاں هالاڑ و هالٹاں شت ئنت

پر تئی ننگ و مئیار ءَ ، او منی ماتی وتن !

چکدر ساه سرگلانی ، ماں گر و گٹاں شت ئنت

چکدر مات و پت و گهارانی چمانی چراگ

تُست ئنت بے رونٹاں و هارانی گوں کرکٹاں شت ئنت

انگته منزل مئے دیر انت جم جَلنت تبد و لوار

گرچه ورنا سرمچاریں روچ و شپ سٹاں شت ئنت

ما ، بلیکه نادری سرمال و چکچین بیتگوں

دُژمن ءِ کهریں سپاه دی ٹپ وتی چٹاں شت ئنت

زرتگیں گاماں مدارت ! سنگتاں سسا کنهت

چک مپروشهت په پدوکاں،مٹ گوں مٹاں شت ئنت

بیرک ءَ چست کرتگیں ، گواتو دیهت برز گوں سهاں

سامراج ءِ ڈل بزانهت زیت مرگهٹاں شت ئنت

هر چی بادا بات ، نیں واتر کنگ پما نه انت

کئول و جوڑ ءَ ، گوں نصیر ءَ کنگراں وٹاں شت ئنت

سنٹرل جیل مَچ . 14 جنوری 1976

         *************

بیل ( بهیل ) و هالاڑ : زر و دریای ءِ آپ ءِ جهل روگ و چست بیگ . « جزر و مد » .

هالٹ : کور ءِ هار ءِ ارشاں .

ویڑگ : سچگ و بیران بیگ .

کرکٹاں : تل تل و هشکیں مت و هاک .

جم جلنت :آس ریچ . آس ءِ زراب . زراب دیاں .

سسا کنهت : هیال کنهت . همت کنهت .

زلم ءِ گرئند و هئور انت ، په سه نهار انت مرچی

زلم ءِ گرئند و هئور انت ، په سه نهار انت مرچی

بیلانی رُمب ماں جنگاں ، چش که مزار انت مرچی

ماتی وتن ءِ په بند  و ، په  سانکلانی  پروشگ

شیر زال و شیریں مرداں ، یک و تیار انت مرچی

آزاتی انت په راجاں ، دادے نه دنتی کس هم

آزاتی ءَ په زهم و ، توپک ءِ توار انت مرچی

بندان ءَ ما پروشوں ، گلامی و ساه ءِ بندان

آجویی ءَ په راج ءِ ، رُمباں هزار انت مرچی

بیا بیا که سرمچاراں کوهاں و شهراں جار جت

زلمیں دُژمن ءِ پئوج ، ٹپاں چه وار انت مرچی

سوچ انت هزار لوگاں ، درنج انت هزار ورنا

سوچان بلوچ ءِ راج هم ، پئوج ءِ کتار انت مرچی

آجوئیانی پهر انت ، دنیای ءِ سرمچاراں

پادا ! په دژمن ءَ تهل ، پروش ءِ گدار انت مرچی

کریم بلوچ - تـَـهــل

11/11/2016

آزاتی ءِ اِشک

آزاتــی ءِ اِشـــک 

       

         ( گئوس بشک بیزنجو ءِ چارده سال ءِ بے مُهاڑیں سزا ءِ سر ءَ )

میر گل خان نصیر

شاشان1 نه بیت گوں دَکهے هِیرت

مِهران2 نه بیت شلاپگ ءَ هُشک

مُشت ءَ،من ندیسته گواتءَ کس گِیرت

کوه ءَ را کڑک3 نه کرت کنت مُشک

                                 اَو، تاکت و وَس ءِ کیهویں مَست!

                                 کئومانی مسال انت پَهبّ4 و شاشان

                                 آزاتی ءِ اِشکءَ ، گوات من بَست

                                 تو مُشکے ئے هرچی بئے مزن شان

آزاتی ءِ اشک ءَ کئیت گوں ساه ءَ

ساه ءَ گوں،بُت ءَ چه درکپیت رَؤت

کوهانی سَه ءِ ، بپرس چه ماه ءَ

کئومان ءَ  نئیت دائمیں مَؤت

                               گوں یک و دو کسّ ، یا هزار ءَ 

                               کـئـومانی کدی نه ، ساه سستگ

                               تاچینتگ ئنت هون ءِ جو،ڈگهار ءَ 

                               کئومانی نه اَنگه ، ساه سِستگ

بیزنجو ءِ پانزه سال ، چے انت

هپت5 بیریں  بلوچ تو داتئے پاهو

انجامی بگند،مَں کوهاں کئے انت

زور ءَ گوں پچے نه بیتنت لاهو6

                              اکبر7 تئی کئیزاں زجر کشیت

                              زندان ءِ تنیر8 ءَ مَجگی آ پئنت

                              ترسیت بگوئش ! یا اچ تو وَش بیت

                             یا ، پسهے ، کرکزانی چاپئنت

ٹیل ئنت رچنت ، اے هون سُهوریں

دشت و جبلاں مَن ، آس لائنت

مرچی تو بکش ، ببند و بوریں

مردانی سر ءَ ، اے روچ کائنت

                              البت ، تو بزان که هون و بیر ءِ

                              سَد پُشت ءِ، بلوچ، هساب دار ئنت

                              دست ءَ ، مَں دپ ءَ دَیئنت شِـیر ءِ

                              هونی ءِ دل ءَ ، گوئجنت و کارئنت

گوات ءَ تو، اگں مَں مُشت دارئے

شاشان دیئے ، چو جَـمـر ءَ بال

اَنگت ! تو گمان دل ءَ میارئے

آزاتی ءِ اِشک ءِ سر، کنئے جهال

                            یکے ءِ بدل ، هزار کائنت

                           سِرین بستگ ، چاڑ و ٹهل و پیوست

                           ورنائیں دلاں مَں آس لائنت

                           آزاتی ءِ اِشک ءِ، کیهییں مَست

آزاتی مئے هکنت ، هکنت آزات

سر رَؤت برؤت ! نه کِلّوں هکّ ءَ

بے شکّی زنوں،گروں نه هیرات

بیڑ داته، پدا نه پُروشوں چَکّ ءَ

                                    

                                ساهیوال ءِ جیل

  

                              30 جون 1968

1- شاشان : کوهے جهالاوان ءَ .

2- مهران : دریایے سند ءَ .

3- کڑک : ٹنگ .

4- پهبّ : کوهے جهالاوان ءَ .

5- هپت هیکل : بتئ و سنگتان .

6- لاهو : رامگ .

7- نواب اکبر بگٹی .

8- تنیر : ترون . تندور .

                 ( کلیات نصیر سال 2014 . تاکدیم : 1695،1694 و 1696 ءَ )

کــویـٹــه ءِ شهید

کــویـٹــه ءِ شهید

گوارتگ زلم ءِ جمبراں مرچی

چنت مئی کپت انت کمبراں مرچی

هون درنزان بیت جلگهیں شالکوٹ

گیش بلوچ ءِ ڈیه ،انگراں مرچی

زلم ءِ تاپگ دار تو مئی دلبند

چو مدام رون انت هم سراں مرچی

آزگیں ٹپاں، دل نچنڈیت مئے

سوچ تو لوگ و سنگراں مرچی

دلجماں نئے دیر ، کیت آزاتی

په بلوچ راج و مکران مرچی

راج په آزاتی،جت بلوچ شرت ءَ

هم سر و ساه چو ننگراں مرچی

کریم بلوچ _ تهل

09/08/16

دو دَستونک

دو دَستونک

(1)

نـُـک بـَـدیت انت تئی نَـبـاتیں ترانگاں
سرجـــــمیں دگـــنیا ترا دلمانــگاں

انسریت چون دل هیالانــی لـَـوار
گـَم جـَتیں مرد ءِ زهیراں وانــــگاں

جــــو سـر ءِ راه ءِ ودار ءِ منـّــَــتاں
دل وا ریٹـا ، ســار و سُد ءِ پانگاں

کوش شاهد مئی دلءِ هر تاب و پیچ
ڈک و نیمونانی گواهی و گل ءِرنگانگاں

نازگـُل ءِ پادانی هاک ءِ نـَـدر مــــن
پـَهر هـَمے بس انت گل ءِ دیوانگاں

لال ءِ اوپـار داشتگ ما ســـاه ءَ تا
ساه شگانے ،"تهل"ءِ داب ءَ زانگاں

بهت ،ترندآپ ءِ وڑا نا ساچ گوں ما
شگر تئی گم ما را داشتگ ترانگاں

24/06/08

(2)

اســپرانی چـَـاپ مـَـرچی ، تئی بـَـز و بُرزیں تـَـــوار
بـِل که دار انت گـُـٹ و گُـڈانت،سر بـَد و هونی سگار

زنـد ءِ زیـب انت رژن و رنــگاں ؛ آجوئی ، وت واجهی
اے شراباں گیش سد ســر ،ساچگ انت نیکیں ملار

بـِرّ دل ءِ که واهـگاں بنت ، گـِـرّ سر ءِ وا هوش و سار
هـَـتّــلی نازاں تئی بنت ، سـَد _ هــزار نـــازیں بهار

مهر ءِ جــُوّای ءَ بیا که ، کـَــٹــّتگ نه هـــر سر ے
هم مچاچاں پـَـند جَــنَـگ بیت ،سر په هم پلیں نگار

مـا هـَـشـَر زُرتگ پــه راج ءَ ، هـــم مـَـلنگی زندمان
بـُــلّ کس ءَ پــه تاج و زَرّ انت ،هم پت و ماس و گهار

نے که گپ و نے که پنتاں،"تهل" ءَ کـَد شیرکن نه کت
زرگل ءِ زَهم انت درمان ، ٹــــک پــه تو منی بور سوار

کریم بلوچ _ تهل
08/04/09

چنت دستونک

             (1)

بال کت انت واهگ دل ءِ بند ،تئى نه مَنٌى ءِ سرا
نیں بَــراں ما وتى مـــراداں ، تَــام پیـــرانى  در ءَ

پیر دوشى زَهرى ءَ شُـت ، ا ِزگـَلیں دیـوان ءَ چه 
چوں به مـَـنٌاں ٹهل و نازاں ، روچ و مــاه ءِ  درور ءَ

بندیانى میر ءِ شیپانک ، چــو که مــلا واز کــَــنت
پندلانی دین و دنیا ، سد کشنت شــیر  و نــــر ءَ

آزمان ءِ بالــى شهبانـز ، دیر گند انت گـوں هـَیال
تولگ انت ٹگیں که دز انت ، وتــى براتانى بــر ءَ

"تهل" ! جهان ، زلم ءِ  زمستا ن  بیـت چو شــپ
سیٹ و ملا ،هور و یک انت ، زنده وار و  جان در ا

                                                              08/07/08

                                   (2)

مـــا وا اســـــتاراں جـــهان ءِ ، په گل ءَ سرشان کتگ
تا وتـــــى راز ءِ دلــــی گــــپ ، مهــلب ءَ درشان کتگ

زنـــد ءِ مـــهر رودیں گـُــلان ءَ ، ماں بـهار ءِ واهــــگاں
تئــــى مـدامی پٹ و پول ءَ، هپتیں ماں ارشاں کتگ

گــل ءِ شــرابیں چم و لنٹاں ،برانزءَ سینگار انت چو پل
شــپ تــهاریں اش کدینتگ ، روچ اش چو زرشان کتگ

همــــتانی بال ءَ سـوار انــت ، آ  که اســتاراں رو انت
وش تـــب و آزاتــیـں راجـاں ، زند گــر شر شان   کتگ  

نود بســـتگ جمبریگ ءَ ، هرکدیـــں نــوکیـــں هَــیال
تـئى چه زیـــب ءَ رنـــگ زرتـگ ، گر که آ هر شان کتگ

"تهل" و شهد ءِ سهل ءِ گپ انت ، اے زمان ءَ ماں جهان
کے پدا زیــمیں دل ءَ پروشت و ،  دو  بر  پَرشاں  کتگ

مَــوت وا کال انت بے بریں و ، زند وا هوشاپ ءِ زمین
بیا پـدا اُمر ءِ  بهار ءَ ، واهــــگاں بــــر شـــان  کتگ

                                                              07/04/08

                                   (3)

مئى دل ءِ آسـاں چارئے ، دوت نیست
کشتگیں گواتانءَ باندات، سوت نیست

هم  زبان کاٹار انت پر ما ، هم که بیم
بیدلانی دشت و گیاب ءَ ، لوت  نیست

زهم ءَ بیت راهے کدیں، په بے وساں
شنگریں آهانى چــات ءَ ، زوت نیست

ڈک و هشکیں بهت ءِ پٹ ءَ مئى کشار
سال و مه گوست انت و آهر روت نیست

"تهل"چوں هینٌارانت سیاهیں ماں شپءَ
تئى جتایی ءِ زهیر  هم ، بوت نیست

                                      07/07/08

                                 (4)

گوستگانى پَـهر ءِ اوشتگ ، اے مزن پهرے نه انت
زنـد ءَ جــنزگ ، راه ءِ بُرٌگ ، بید دگه لــهرے نه انت

گوات کشیت بیت و هست انت،گر مه کشیت نیست گوات
هست جنزے هست نامے ، نام دگه بهرے نه انت

ما دلان ءَ تاں بَلین اوں ســدهــزار مــهر ، لک مراد
بــیت آبــات دپــترے و ، راج دگــه شــهرے نه انت

بے مراد ءِ گوانک و شور انت ،گـَؤش و تـوپان ءِ ردا
نامے چوٹیں،هم نه وشیں،هچ دگه زهرے نه انت

ما چو گواڑگ کت دل ءَ هون ،مـــهر ءِ دنــیاى ءِ پدا
هست ما اوں داں که مهر انت مهر دگه تهرے نه انت

جٌـــنز بــُنگیج انت زمان ءِ ، جُنز راهانـــى شـوهاز
لیه و اوشتانى پروشـــگ،په دگه چـــهرے نه انت

"تهل"ءَ جنزیت بیت شیرکن ، گر مه جنزیت بیت گار
هر دوئیناں وتسیاد انت ،کـد کـدیں زهـرے نه انت 

                                                          کریم بلوچ _ تهل

شهید محمد گل ریکی

شهید محمد گل ریکی

راج مرادانی ، په آس ما بالینتگ

سرمچاری- مهر و پهر نامینتگ

تان ببیت مئی زند وَشیان ساهیل

واهگانی راه،جهد ءَ هون مینتگ

کریم بلوچ - تهل

ویژگی های ژئوپلیتیکی اقلیم بلوچستان

هند و ایران.. ویژگی های ژئوپلیتیکی اقلیم بلوچستان
موافقنامه توسعه بندر چابهار بین نخست وزیر هند و حسن روحانی رئیس جمهور ایران در ماه مه سال جاری میلادی (خرداد 1395 شمسی) بسته شد و به موجب آن هند می تواند بندر چابهار در استان سیستان و بلوچستان ایران را به یک گذرگاه اقتصادی و راهبردی تبدیل کند؛ گذرگاهی که بازارهای هند و افغانستان در آسیای میانه را به هم وصل می کند. این موافقتنامه در واقع واکنشی است به توافق اجرای کریدور اقتصادی مشترک بین چین و پاکستان (CPEC ). چین به موجب این موافقتنامه حدود 47 میلیارد دلار برای احداث خطوط حمل و نقل جاده ای و ریلی و کشیدن خط لوله بین غرب چین و بندر گوادر واقع در شرق بلوچستان پاکستان سرمایه گذاری می کند. رقابت بین هند و چین تاکیدی است بر اهمیت ژئوپلیتیک بلوچستان به عنوان کانون توجه کلیدی در بازی جدید و بزرگی که آمریکا و چین و هند در آسیا در پیش گرفته اند.
این مقاله به بررسی برداشت های محلی و منطقه ای و بین المللی درباره این دو بندر نوپا و تاثیر آنها بر خلیج عربی و جنبش بلوچ های ایران می پردازد.
موافقتامه چابهار را می توان به عنوان واکنشی از سوی هند به تحرکات چین در گوادر تلقی کرد. دو بندر بخشی از اقلیم بلوچستان هستند که بر کرانه دریای عرب و در فاصله 70 کیلومتری از یکدیگر قرار دارند. به همین دلیل، نمی توان موافقتنامه چابهار را بدون مراجعه به توافق گوادر و برعکس تفسیر و تحلیل کرد. این مقاله در سه بخش به این مساله می پردازد. در بخش اول نگاهی به پیشینیه تاریخی و اهمیت ژئوپلیتیکی بلوچستان خواهیم داشت. در بخش دوم به برداشت های کشورهای منطقه ای که بازتاب دهنده نقش کشورهای موثر در منطقه نظیر عربستان سعودی و ایران و پاکستان و افغانستان است اشاره می شود. واکنش های بین المللی ناشی از رقابت آمریکا و چین در دریای عرب و اقیانوس هند و فراتر از آنها در بخش سوم مورد بررسی قرار می گیرند.


بخش نخست:
اهمیت ژئوپلیتیکی اقلیم بلوچستان
اهمیت چابهار
دو بندر چابهار و گوادر بخشی از اقلیم بلوچستان بر کرانه دریای عرب واقع شده اند. پهنه دریای عرب از تنگه هرمز تا کراچی را در برمی گیرد. اهمیت دو بندر چابهار و گوادر با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی بلوچستان آشکار می شود. بنا براین، نگاهی به پیشینه تاریخی و ژئوپلیتیکی بلوچستان در آغاز می تواند ما را در تشریح اهمیت دو توافقنامه چابهار و گوادر یاری دهد.
بلوچستان تا دوره استعمار بریتانیا در نیمه قرن نوزدهم در بین امپراتوری های اطراف خود از استقلال برخوردار بود. “دوره بلوچ” به دوره قبل از تقسیم بلوچستان اطلاق می شود و این نامگذاری اشاره ای است به اوضاع بلوچستان در دوره پیش از اشغال و تقسیم این مملکت بین ایران و پاکستان. استقلال سیاسی و نبود حاکمیت خارجی از ویژگی های آن دوره است.
دوره حاکمیت بلوچ ها با وجود استعمار بریتانیا از سال 1858 تا 1947 میلای (1237 تا 1326 شمسی) ادامه داشت. بریتانیایی ها نهادهای حکومتی بلوچستان را تعطیل نکردند بلکه مدیریت موازی ویژه ای برای کنترل امور دفاعی و امور خارجی و غیره به وجود آوردند. به همین دلیل هم بلوچستان استقلال خود را حفظ کرد.[1] بلوچستان در دوره حکمرانی بریتانیا به سه بخش تقسیم شد: نخست: قرارداد مرزی “گلداسمیت” که در سال 1871 میلادی (1250 شمسی) ترسیم و در سال 1896 میلادی (1275 شمسی) اجرایی شد. به موجب این قرارداد بخش غربی بلوچستان به ایران واگذار شد. دوم: قرارداد خط مرزی دوراند که توسط بریتانیا در سال 1894 شمسی (1273 شمسی) ترسیم شد. بخش شرقی بلوچستان بنا به این قرارداد بین هند بریتانیا و افغانستان تقسیم شد. بلوچستان به دنبال خروج بریتانیا از شبه قاره هند در سال 1948 میلادی (1326 شمسی) برای مدت کوتاهی به استقلال دست یافت اما این اقلیم در جریان حمله پاکستان به آن در همان سال به پاکستان ملحق شد. این همان بخش سوم است. قومیت بلوچ به دنبال این رویدادها بروز کرد. مطالبات استقلال طلبانه بلوچ ها ناشی از همین بعد قوم گرایی است.

اهمیت ژئوپلیتیک اقلیم بلوچستان
بازی بزرگ جدید
بلوچستان به معنای “سرزمین بلوچ” و به وسعت 240000 مایل مربع بوده و به درازای هزار مایل از تنگه هرمز تا کراچی پاکستان در خط ساحلی قرار دارد. این اقلیم با برخورداری از این ویژگی یکی از مهم ترین مناطق استراتژیک جهان است و خاورمیانه و آسیای میانه و جنوب آسیا را به یکدیگر وصل می کند. بلوچستان یکی از مناطق نفت خیز و سرشار از منابع طبیعی دیگر همچون گاز و اورانیوم و زغال و طلا و سنگ آهن و ثروت های عظیم دریایی بر خط ساحلی گسترده شده و نیز دارای منطقه ویژه اقتصادی 200 مایل مربعی است.
جمعیت بلوچستان به رقمی حدود 35 میلیون نفر می رسد که 7 میلیون نفر در منطقه تحت اشغال ایران در غرب بلوچستان و 25 میلیون در منطقه تحت اشغال پاکستان در شرق بلوچستان و نیز در ایالت های سند و پنجاب و نیز 3 میلیون در افغانستان و یک میلیون بلوچ هم در منطقه خلیج عربی زندگی می کنند. عده ای که تعدادشان کم هم نیست در هند و شرق آفریقیا و ترکیه سکونت دارند. بلوچ های بسیاری نیز در کشورهای اروپایی و آمریکا و استرالیا زندگی می کنند. به همین دلیل، بلوچ ها هم مانند کردها یکی از بزرگ ترین قومیت های فاقد سرزمین مادری در خاورمیانه و جنوب آسیا هستند. بلوچستان از شرق با رود سند و اقلیم پنجاب و از غرب با تنگه هرمز و دریای عمان و از جنوب با دریای عرب و اقیانوس هند و از شمال با استان های کرمان و خوزستان ایران و از شمال با افغانستان هم مرز است.[2]
بنادر چابهار و گوادر با توجه به موقعیت استراتژیک بلوچستان در کانون کشمکش های روزافزون بین آمریکا و چین و هند در اقیانوس هند و نیز در آسیای جنوبی و مرکزی قرار دارند.
بلوچستان به دلیل موقعیت استراتژیک و برخورداری از ذخایر عظیم منابع طبیعی از اهمیت جغرافیایی برخوردار است که به شرح زیر است:
» بلوچستان درست در دهانه تنگه هرمز واقع شده و با 1000 مایل طول ساحل تا کراچی کشیده شده است. بلوچستان با برخورداری از موقعیت استراتژیک بر خطوط حمل و نقل دریایی اشراف دارد. حدود 40 درصد تولید نفت جهان از این مسیر عبور می کند. اقتصاد جهانی هم به این منابع وابسته است و حمایت این گذرگاه اولویت حیاتی برای اقتصاد جهانی به شمار می رود.» بلوچستان، منطقه خاورمیانه و آسیای مرکزی و آسیای میانه را از طریق زمینی و دریایی و هوایی به یکدیگر وصل می کند و یک مرکز عمده بازرگانی و انرژی و حمل و نقل و ارتباطات بین کشورهای واقع در این مناطق تلقی می شود.» بلوچستان سرشار از منابع طبیعی از جمله نقره، اورانیوم، آلومینیوم، نفت، گاز، طلا، مس و پلاتین است. چنانکه می دانیم رقابت بین قدرت های نظامی و اقتصادی جهان بر سر این منابع طبیعی به اوج خود رسیده؛ عواملی که این قدرت ها را به بلوچستان جذب کرده است.
» بلوچستان یک منطقه حیاتی برای احداث راه های دریایی و راه آهن و خطوط لوله انتقال نفت از آسیای مرکزی و چین و افغانستان به دریای عرب و نیز از خاورمیانه و آسیای جنوبی تا چین و آسیای مرکزی تلقی می شود. همزمان با احداث این شبکه ها و اتصال این مناطق به یکدیگر کشورهایی مثل افغانستان که گذرگاه دریایی ندارند و نیز کشورهای آسیای میانه سرشار از منابع انرژی می توانند وارد بازار جهانی برای بازاریابی محصولات انرژی خود شوند.» بلوچستان ضمن برخورداری از خط ساحلی 1000 مایلی بر منابع دریایی در طول این خط ساحلی تا عمق 200 مایل اشراف دارد. بلوچستان در قوانین آب های منطقه ای به عنوان یک منطقه ویژه اقتصادی تلقی می شود و این امر یک عامل عمده برای استقلال آن است.

موقعیت گوادر و چابهار در این نقشه نشان داده شده است.
منبع: یل گلوبال آنلاین

بخش دوم
موافقتنامه چابهار و تصورات جهانی در این باره
نقش ایران و پاکستان و افغانستان و نقش خلیج عربی
موافقتنامه چابهار بین هند و ایران یکی از 12 توافقنامه امضا شده بین نخست وزیر هند و حسن روحانی رئیس جمهور ایران در مه 2016 میلادی (خرداد 1395 شمسی) است. اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان هم به این سران دو کشور برای امضای توافقنامه بازرگانی سه جانبه ملحق شد. هدف این توافق که راه را برای هند به منظور ورود به افغانستان از طریق بندر چابهار باز کرد ایجاد تسهیلات برای انتقال کالا بین سه کشور است. هند به موجب این توافقنامه 500 میلیون دلار برای توسعه و راه اندازی بندر چابهار در بلوچستان ایران سرمایه گذاری کرده است. چابهار در واقع به دروازه ای برای ورود هند به افغانستان و آسیای مرکزی تبدیل می شود. علاوه بر این، هند پروژه های فراوانی از جمله تاسیسات گاز مایع طبیعی و یک واحد تقطیر میعانات گازی در منطقه آزاد چابهار راه اندازی می کند.[3] بنابر این می توان موافقتنامه چابهار را به عنوان یک عامل استراتژیک در تغییر ارکان بازی نه تنها برای ایران و هند و افغانستان بلکه پاکستان و کشورهای خلیج عربی و چین و آسیای مرکزی تلقی کرد.[4] منافع راهبردی و اقتصادی و دیپلماتیک و سیاسی عمده ای از این توافق عاید ایران و هند و افغانستان می شود که به ضرر رقبای هر کدام از کشورهای یاد شده تمام می شود.[5]

نقش ایران:
این موافقتنامه در دوره پس از توافق هسته ای و لغو تحریم های غربی فرصت های گسترده اقتصادی و بازرگانی در اختیار ایران قرار می دهد که با اهمیت برچیده شدن تحریم های اقتصادی غرب برابری می کند. ایران به این دلیل به دنبال تحکیم و توسعه و اجرای این موافقتنامه است. نخست وزیر هند در نشست یادشده بخشی از بدهی 6.4 میلیون دلاری پالایشگاه های هند به ایران را تسویه کرد و گفت بقیه بدهی هم به زودی پرداخت می شود.[6] این موافقتنامه به چند دلیل برای ایران اهمیت دارد، از جمله:نخست: افزایش سهم ایران و کاهش سهم عربستان از محصولات انرژی در بازار هند.دوم: جذب سرمایه گذاری های خارجی ضروری برای توسعه چابهار و زیر ساخت های این بندر. ایران علاوه بر هند به افغانستان و جامعه کشورهای مستقل مشترک المنافع (CIS) و همچنین به چین تسهیلاتی برای سرمایه گذاری در منطقه آزاد تجاری چابهار اعطا کرده است. کما اینکه ایران راه ارتباطی 600 کیلومتری بین چابهار و زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان احداث کرده که در فاصله 400 کیلومتری منطقه مرزی میلک بین ایران و افغانستان قرار دارد. اقداماتی برای وصل کردن این دو منطقه به یکدیگر در حال اجرا است. همچنین اتوبان زرنج-دلارام که توسط هند در ولایت نیمروز افغانستان به مرحله بهره برداری رسید به این دو منطقه متصل می شود. ایران ساخت راه آهن چابهار- زاهدان را آغاز کرده که پس از آن نوبت به احداث راه آهنی می رسد که ایران را به آسیای مرکزی و جامعه کشورهای مستقل مشترک المنافع (CIS) متصل می کند.سوم: این موافقنامه منبع درآمد عمده ای از طریق مالیات و عوارض گمرکی واردات هند و منطقه خلیج عربی و نیز از طریق کالاهای صادراتی از کشورهای آسیانه میانه و افغانستان به شمار می رود.
چهارم: به باور ایران، چابهار جایگزین مناسبی برای بندر عباس واقع در کرانه خلیج عربی است. مبادلات تجاری ایران در صورت محاصره تنگه هرمز با تعطیلی بندر عباس متوقف خواهد شد، از این رو چابهار – بر خلاف بندرعباس- تنها بندر اقیانوسی کشور بوده و دروازه ایران به اقیانوس هند محسوب می شود.
موافقتنامه چابهار از دید ایران یک پیروزی استراتژیک از لحاظ جغرافیایی به حساب می آید که منجر به گسترش نفوذ سیاسی تهران در افغانستان و آسیای مرکزی و منطقه جنوب غرب آسیا و تحکیم موضع ایران در منطقه خلیج عربی علیه عربستان و قدرت نمایی تهران در دریای عرب و اقیانوس هند می شود. گسترش روابط سیاسی، اقتصادی، بازرگانی و سرمایه گذاری بین هند و ایران شاید یک ائتلاف استراتژیک در پی داشته باشد و بستری برای همکاری دریایی قوی در دریای عرب و اقیانوس هند فراهم کند. رشد روابط بازرگانی بین ایران و افغانستان و جامعه کشورهای مستقل مشترک المنافع (CIS) به همین منوال می تواند منجر به رشد روزافزون نفوذ ایران در این کشورها و کاهش نفوذ ترکیه و پاکستان و عربستان سعودی شود. راه های ارتباطی و راه آهن و خطوط لوله نفتی که چابهار و افغانستان و جامعه کشورهای مستقل مشترک المنافع (CIS) را به یکدیگر وصل می کنند منجر به نفوذ سیاسی و دیپلماتیک گسترده ایران و کاهش نفوذ رقبای تهران در این کشورها می شوند.
ایران با توجه به دیدگاه خود درباره کشمکش و تقابل با عربستان به دنبال استفاده از کارت چابهار و موافقتنامه های انرژی با هند در جهت تحکیم منافع استراتژیک خود در منطقه خلیج عربی و دریای عرب است. هدف ایران تسلط منطقه ای و در اختیار گرفتن سهم عمده در بازارهای تولید انرژی است. ایران از چابهار به عنوان یک پایگاه عمده دریایی و هوایی برای نمایش قدرت خود در دریای عرب و اقیانوس هند استفاده می کند. این بندر در واقع نقطه عزیمت کمک های تسلیحاتی و تجهیزات نظامی ایران به شورشیان حوثی در یمن به شمار می رود، کما اینکه چابهار محل تمرکز زیر دریایی های ایرانی به حساب می آید.
لیندزی هیوز تحلیلگر و پژوهشگر مرکز پژوهش های اقیانوس هند با اشاره به رقابت بین عربستان و ایران می گوید:


”ایران همواره سرگرم رقابت با عربستان سعودی بر سر رهبری منطقه و بازاریابی برای فرآورده های نفتی بوده است. ایران به خوبی به این نکته واقف است که بدون رشد اقتصادی نمی تواند نفوذ منطقه ای خود را گسترش و به اهداف استراتژیک خود دست یابد. رقابت بین ایران و عربستان در اجلاس نفتی دوحه در هفتم ماه آوریل سال جاری (19 فروردین 1395 شمسی) به اوج خود رسید. ایران در این اجلاس شرکت نکرد. کشورهای عمده تولید کننده نفت به منظور تلاش برای افزایش قیمت های پایین نفت از طریق کاهش تولید در این جلسه حضور یافتند. ایران با پافشاری بر افزایش تولید نفت به دنبال احیای سهم خود در بازار نفت بود. ایران به دلیل تحریم های بین المللی سهم خود را در مقابل افزایش سهم عربستان سعودی در بازار نفت از دست داد. عربستان در عوض تهدید به افزایش تولید نفت خود کرد. این رویکرد منجر به ادامه کاهش نرخ نفت شده تا شاید ایران را به تسلیم شدن وادار کند. بی تردید، تکیه گاه ایران در واقع برخورداری از ذخایر عظیم نفت و گاز خواهد بود، این در حالیست که ریاض تنها ذخایر نفتی دارد. با این حال اما عربستان بزرگ ترین کشور تولید کننده نفت در جهان است. کما اینکه ایران می داند که صادرات نفت عربستان و سهم این کشور در بازار با افزایش تولید نفت خام آمریکا کاهش می یابد. با استناد به آنچه گفته شد، افزایش تولید نفت ایران و افزایش سهم این کشور در بازار اقدامی پرخطر است و همین باعث می شود که گسترش روابط ایران و هند پر اهمیت تر و حیاتی تر جلوه کند.[7]

عدم شرکت تهران در اجلاس نفتی دوحه پیام روشنی به سازمان “اوپک” (کشورهای صادرکننده نفت) و سایر کشورهای تولید کننده نفت رساند ، این در حالیست که تاثیر عربستان بر بازار تولید و صادرات نفت اگر کم رنگ نشده باشد اما همان طور که از قبل تصور می شد دیگر به قوت سابق خود نیست.[8]

نقش پاکستان:
بندر چابهار و موافقتنامه سه جانبه بین ایران و هند و افغانستان گام موثری بر روابط منطقه ای ایران و پاکستان تلقی می شود. این گام به شکل گیری یک رقابت مستقیم اقتصادی در گوادر پاکستان منجر شده است. این بندر از شرق در فاصله کمتر از 70 کیلومتری چابهار قرار گرفته است. بندر گوادر به آب های دریایی حیاتی و مسیرهای زمینی دسترسی دارد. این راه های ارتباطی حیاتی چین را به افغانستان و سپس به اقیانوس هند و خاورمیانه متصل می کنند. ایران به واسطه چابهار نقشه های پاکستان برای وصل کردن گوادر به آسیای مرکزی و افغانستان با راه آهن و لوله های انتقال نفت و مسیرهای زمینی را تعطیل کرد. در این شرایط، احتمالا رشد بازرگانی و دست یابی به منابع عمده انرژی در این کشورها کاهش می یابد. به عبارت دیگر، با وجود بندر چابهار دیگر نیازی به استفاده از بندر گوادر افغانستان و کراچی پاکستان نیست. این مساله منجر به بی ثباتی منابع درآمدی می شود که از طریق مالیات و تعرفه های گمرکی کالاهای رد و بدل شده در این دو بندر عاید اسلام آباد می شود.
از لحاظ سیاسی، ایران و هند -دشمن دیرینه پاکستان- هدف مشترکی دارند؛ یعنی رقابت با پاکستان بر سر گسترش نفوذ در افغانستان و آسیای مرکزی و خاورمیانه. افغانستان بر بنادر پاکستان تکیه می کند و به همین دلیل کابل همواره مجبور به عدم اعتراض به رویکرد پاکستان در قبال ایران بوده است، رویکردی که ارتش پاکستان تا حدود زیادی آن را تعیین می کند. حالا اما این گذرگاه دریایی در چابهار فرصتی را در اختیار افغانستان قرار می دهد تا سیاست های خود را به شکل مستقل و به دور از تاثیر پذیری از پاکستان تنظیم کند.[9] رقابت بین دو بندر چابهار و گوادر از دید ایران هم ابزاری برای مقابله با ائتلاف عربستان و پاکستان و گسترش سیاست های ایران در منطقه خلیج عربی است. پاکستان در واقع با حضور هند در چابهار در مرزهای غربی خود و نفوذ از دست رفته اش در افغانستان بازی را باخته است؛ چرا که اسلام آباد کانون توجه و منابع خود را تغییر داده و جبهه شرقی پاکستان با هند تضعیف شده است. در چنین شرایطی دست ایران برای تحرک در خاورمیانه باز شده است.
از لحاظ استراتژیک، پاکستان حس می کند که در محاصره قرار دارد؛ چرا که حضور هند در چابهار به عنوان هشداری برای این کشور تلقی می شود. ارتش پاکستان نگران این مساله است که هند ضمن استفاده از این بندر به عنوان پایگاهی برای جاسوسی علیه پاکستان به جمع آوری اطلاعات امنیتی در خصوص تحرکات نیروی دریایی پاکستان در دریای عرب و دریای عمان بپردازد. اظهارات مودی نخست وزیر هند هم به این نگرانی ها دامن زده است. وی گفت “ما همچنین در خصوص افزایش همکاری در زمینه های امنیتی و دفاعی امنیت منطقه ای و دریایی به توافق رسیدیم”.[10] بنابر این، انتظار می رود رقابت ایران و پاکستان در دریای عرب تا جنوب غرب آسیا و خاورمیانه افزایش. یابد.


نقش افغانستان:
موافقتنامه چابهار پیروزی قاطعی برای افغانستان به شمار می رود. مایکل کوگلمن تحلیلگر امور جنوب آسیا می گوید “افغانستان کشوری است که گرفتار مشکلات اقتصادی است”[11] و بدین وسیله می تواند از طریق چابهار به بارگیری کالاهای خود از جمله مواد اولیه فراوان به ارزش 700 میلیارد دلار به مقصد بازارهای عمده در کشورهای اروپایی و آسیایی و خاورمیانه اقدام کند. افغانستان همچنین می تواند به واردات کالا از طریق این بندر بپردازد. علاوه بر سود تجاری و اقتصادی که عاید افغانستان می شود این کشور از مسیرهای بارگیری همچون راه های شوسه و راه آهن و خطوط لوله انتقال نفتی استفاده می کند که کشورهای آسیای مرکزی را از افغانستان به چابهار متصل می کند. عوارض گمرکی و مالیات منبع درآمدی در این شرایط برای افغانستان به حساب می آیند.
از لحاظ سیاسی، بندر چابهار پایانی خواهد بود بر وابستگی افغانستان به بنادر پاکستان. و چنانچه پیشتر گفته شد، چابهار راه را برای کابل به منظور ترسیم سیاست خارجی مستقلی باز می کند.

نقش عربستان:
حضور متوالی چین و هند در گوادر و چابهار باعث شده تا این دو غول آسیا در آستانه دروازه های عربستان قرار بگیرند. حضور این دو کشور بر توازن قدرت های منطقه ای در منطقه خلیج عربی و خاورمیانه و نیز بر امنیت کشتیرانی در تنگه هرمز تاثیر گذار بوده و منجر به افزایش رقابت بین دو قدرت آسیایی در دریای عرب و اقیانوس هند می شود. استراتژی ایران این است که کارت چابهار را به عنوان یک پایگاه استراتژیک برای نمایش قدرت در دریای عرب و اقیانوس هند به کار گیرد. این استراتژی تهدیدی برای کشورهای خلیج عربی است و آنها را به درپیش گرفتن اقدامات ضروری برای مقابله با این تهدید و حفظ منافع خود وادار می کند.
در خصوص روابط محکم بین پاکستان و کشورهای عربی باید گفت که بی تردید عربستان از این کشور متحد در مساله رقابت بین چابهار و گوادر حمایت می کند. تقابل منافع در خصوص چابهار و گوادر منجر به تیره شدن روابط بین ایران و پاکستان شد. کما اینکه عربستان می تواند از مساله اتئلاف ایران با دو قدرت متقابل یعنی چین و هند بهره برداری کرده و پاکستان را به اتخاذ موضع آشکار در قبال فشارهای ناشی از کشمکش بین کشورهای عربی و ایران در خلیج عربی متقاعد سازد.
موضع پاکستان در جریان کشمکش این کشور با هند ضعیف به نظر می رسد، بنابر این، اینکه پاکستان رویکردی علیه ایران و به نفع کشورهای عربی در پیش بگیرد دشوار است. این مساله در جریان خودداری اسلام آباد از شرکت در عملیات نظامی یمن آشکارا نمایان شد، البته عربستان چنین رویکردی را از جانب پاکستان پیش بینی کرده بود. این داده ها بستری را برای حمایت کشورهای عربی از مبارزات ملت بلوچ علیه ایران فراهم می کند. عربستان می تواند از پاکستان بخواهد تا از مخالفت خود با حمایت عربستان از بلوچ های ایران بکاهد. عربستان به دلایل مبرم ژئوپلیتیکی از بلوچ ها جانبداری می کند. خلاصه مطلب اینکه عرب ها و فارس ها و بلوچ ها مولفه های عمده در خلیج عربی هستند و با استناد به این معادله، حمایت کشورهای عربی از بلوچ ها یک ضرورت استراتژیک عربی در کشمکش های جاری برای تسلط در منطقه در قبال ایران است. پاکستان هم می تواند از این سیاست استفاده کند. 
ائتلاف بین کشورهای عربی و بلوچ ها در منطقه خلیج عربی و مخالفت این دو با سلطه گری فارس ها دارای پیشینه تاریخی است. واقعیت این است که عربستان قاطعانه از منافع خود حمایت می کند و نمونه آشکار آن را در یمن دیدیم. اگر منافع عربستان به خطر بیفتد گرچه هویت دشمنان خارجی فرق کند اما این واقعیت تغییر نخواهد کرد.

مساله بلوچ ها… مانع اصلی
اپوزیسیون استقلال طلبان قوم گرای بلوچ مانعی بر سر راه توسعه چابهار است. بلوچستان پاکستان و بلوچستان ایران با فجایع روزافزونی دست و پنجه نرم می کنند که امنیت کریدورهای چابهار و گوادر را با چالش مواجه می سازد. بلوچ های سنی مذهب در شرق و غرب و شمال چابهار زندگی می کنند. آنها مخالف کلیه اشکال حاکمیت ایران در بلوچستان هستند. چابهار در فاصله بیش از 600 کیلومتری زاهدان مرکز اقلیم بلوچستان قرار گرفته است. فاصله چابهار با مرز ایران و افغانستان بیش از 840 کیلومتر است. بلوچ ها در هر دو بخش زندگی می کنند. نزدیک ترین شهرهای ایران به چابهار از سمت شمال بندرعباس و کرمان هستد که به ترتیب 871 کیلومتر و 1100 کیلومتر با چابهار فاصله دارند. منطقه ای که در این فاصله قرار گرفته قلب بلوچستان به شمار می رود. حمایت مناطق پهناوری از این قبیل یا حمایت چابهار در برابر طیف وسیع اپوزیسیون بلوچ برای حاکمیت ایران دشوار یا غیر ممکن به نظر می رسد. به ویژه اگر اپوزیسیون از حمایت کشورهای منطقه ای و بین المللی مخالف با ایران هم برخوردار باشد، چه در این شرایط کلیه راه های ارتباطی و راه آهن و خطوط انتقال نفت و مناطق آزاد تجاری که قرار است احداث شوند در تیررس حملات افراد انقلابی بلوچ قرار می گیرند.
از لحاظ تاریخی، پاکستان و ایران از جریان تجزیه بلوچستان بهره بردند. این دو کشور برای حفظ وضعیت کنونی و سرکوب تلاش ها برای برقراری خودمختاری در بلوچستان متحد هستند. این ائتلاف را می توان در قضیه انقلاب دادشاه در بلوچستان ایران در دهه پنجاه میلادی (دهه سی شمسی) به وضوح مشاهده کرد. پاکستان در آن زمان، برادر دادشاه را بازداشت و به ایران تحویل داد. پاکستان همچنین برادران رهبر جندالله عبدالملک ریگی را بازداشت و به ایران بازگرداند. آنان در سال 2011 میلادی (1389 شمسی) اعدام شدند. واقعیت این است که سیاست سرکوب ملت بلوچ توسط این دو کشور برای حفظ دستاوردهایی که در نتیجه تقسیم این منطقه عاید ایران و پاکستان شد ادامه دارد.
مطرح شدن این دو بندر دوباره احساسات قومی در میان ملت بلوچ در ایران و پاکستان را احیا کرده و انگیزه ای برای مطالبات استقلال گرایانه فراهم کرد. جنبش ملی بلوچستان از دید بلوچ ها واکنش مستقیمی است به اشغال و تجزیه سرزمینشان توسط پاکستان و ایران. و نیز واکنشی است به سرکوب ملت بلوچ توسط این دو کشور؛ ایران و پاکستان از نظر ملت بلوچ دو کشور اشغالگر قلمداد می شوند. به باور ملت بلوچ، اقدامات دو کشور در خصوص چابهار و گوادر در راستای تامین منافع ایران و پاکستان و پایمال کردن منافع ملت بلوچ اتخاذ شده است. ملت بلوچ به عنوان صاحبان اصلی این سرزمین که نظر آنها درباره تحرکات و پروژه های هند و چین در چابهار و گوادر مورد توجه قرار نگرفته با این اقدامات مخالفت می کنند.
قوم گرایان بلوچ نیز به این واقعیت اشاره کردند که قرارداد گلد اسمیت که بلوچ ها را میان ایران و پاکستان تقسیم کرده هیچ گاه مورد قبول آنها واقع نشده و آنها این قرارداد را به رسمیت نمی شناسند. آنان همچنین خط مرزی دوراند که بین پاکستان و افغانستان ترسیم شده را به رسمیت نمی شناسند. آنها مبارزه سختی را برای بازگشت آزادی از دست رفته و تاکید بر حاکمیت خود بر سرزمینشان انجام دادند. ملت بلوچ در سال های 1948 میلادی (1327 شمسی) و 1958 میلادی (1337 شمسی) و 1962 میلادی (1341 شمسی) و 1973 میلادی (1352 میلادی) علیه حکومت پاکستان قیام کردند. قیام کنونی بلوچ ها که در سال 2005 میلادی (1384 شمسی) آغاز شده فزونی یافته است.
قیام ملت بلوچستان به شیوه مشابهی علیه حاکمیت ایران ادامه دارد. آغاز این قیام به زمانی بازمی گردد که بلوچستان غربی توسط حکومت ایران در سال 1928 میلادی (1307 شمسی) ضمیمه ایران شد. عشایر بلوچ در سال های 1930 میلادی (1309 شمسی) و 1940 میلادی (1319 شمسی) و نیز میر دادشاه در سال 1950 میلادی (1330 شمسی) علیه حاکمیت در ایران قیام کردند. به اینها باید قیام جبهه آزادی بخش بلوچستان در سال های 1960 میلادی (1340 شمسی) و 1970 میلادی (1350 شمسی) و قیام کنونی ملت بلوچ علیه حاکمیت آخوندها در ایران را افزود.
قضیه چابهار و گوادر کشمکش میان پاکستان و ایران را شعله ور کرده است؛ چرا که انگیزه داخلی و خارجی برای استقلال در اختیار ملت بلوچ قرار داده است. چنانچه پیشتر گفته شد، ایستادگی و مقاومت ملت بلوچ در برابر تسلط ایران و پاکستان بر این اقلیم به اوج خود رسیده است. گرچه مقاومت مردم بلوچ در پاکستان قوی تر از ایران است اما این ایستادگی هم در ایران به سرعت در حال گسترش بوده و به تدریج به جنبش مردمی علیه طرح های ایران در چابهار تبدیل می شود.
شهروندان بلوچ کمپینی ضد موافقتنامه چابهار و حمایت از استقلال و جدایی از ایران راه اندازی کرده اند. به دنبال این تحرکات، رسانه های جهانی رویدادهای بلوچستان ایران را به شکل وسیع تری پوشش می دهند. سازمان های حقوق بشر هم به همین منوال موارد نقض حقوق بشر در بلوچستان ایران را بیشتر از گذشته ثبت و مستند سازی کرده اند. واقعیت این است که قضیه بلوچ ها و بلوچستان در راهروهای دولت های غربی و سازمان های بین المللی اهمیت بیشتری کسب می کند. “کمپین برای استقلال بلوچستان” به دولت های ایران و پاکستان هشدار داده است. مقامات ایرانی چند بار با حمایت عربستان و آمریکا از افراد انقلابی بلوچ در بلوچستان ایران ابراز مخالفت و این اقدامات را محکوم کردند. پاکستان هم به همین شیوه رسما هند را به کمک به افراد انقلابی بلوچ در این مناطق متهم کرد. با این حال، اما ادعاهای دو کشور فاقد سند و شواهد قانع کننده است. کما اینکه بلوچستان هنوز به استقلال دست نیافته است.

بخش سوم
چابهار و گوادر و قدرت های بزرگ: تصورات بین المللی
تاثیرات ژئوپلیتیکی بنادر چابهار و گوادر برای رقبای چین- هند و چین-آمریکا در آسیا و اقیانوس هند فراوان است. بلوچستان به دلیل برخورداری از بنادر استراتژیک و موقعیت جغرافیایی برای هر کدام از این سه قدرت حائز اهمیت است. این عوامل انگیزه ای در اختیار ملت بلوچ برای تحرک به منظور دست یابی به استقلال قرار داده است. شایان ذکر است که بلوچستان در جریان کشمکش بین روسیه و انگلستان در قرن نوزدهم استقلال خود را از دست داد و مورخین از آن به عنوان “بازی بزرگ” یاد می کنند. بلوچستان در جریان رقابت میان ابرقدرت ها زیر کنترل بریتانیا درآمد که از آن به عنوان پایگاهی برای مقابله با پیشروی روس ها در هند به سمت هند بریتانیا و آب های گرم اقیانوس هند و دریای عرب استفاده می کردند. واقعیت این است که تجزیه بلوچستان یکی از نتایج این بازی بزرگ است که ملت بلوچ را تحت نفوذ کشورهای هوادار بریتانیا و به طور خاص پاکستان و ایران قرار داد.
 حالا اما بازی جدید بزرگی در آسیا و اقیانوس هند در جریان است که بازیگران آن آمریکا و چین و هند هستند. آنها اما از همان ساز و کار گذشته استفاده می کنند؛ یعنی نمایش قدرت، رقابت بر سر منابع، جستجو برای یافتن مناطق نفوذی و تامین منافع. بنابر این، دو بندر استراتژیک چابهار و گوادر به عنوان دو کانون عمده این کشمکش بروز پیدا می کنند؛ همان کشمکشی که ابرقدرت ها را در قرن نوزدهم با انگیزه های مشابه یعنی موقعیت مهم ژئوپلیتیکی به بلوچستان کشاند. تا جایی که می توان قاطعانه گفت اقلیم بلوچستان یکی از مهم ترین مناطق استراتژیک جهان است و ملت بلوچ حاضر است هر فرصتی را که به واسطه کشمکش های میان قدرت های بزرگ در منطقه در اختیار وی قرار می گیرد به غنیمت بشمارد.

هند:
طرح هند در چابهار به عنوان گامی در جریان کشمکش با رقیب اصلی وی یعنی چین برای تامین منابع انرژی به شمار می رود. هند با این طرح اقدام به محاصره دشمن خود پاکستان و گسترش حوزه نفوذ در افغانستان و آسیای مرکزی نموده است. این تحرک هند-به شکل نمادین- گام جسورانه ای برای این کشور به عنوان یک بازیگر عمده و میراث دار امپراتوری بریتانیا در شبه قاره هند است.
از لحاظ استراتژیک، چابهار فرصت به چالش کشیدن مستقیم تحرکات چین در گوادر در بلوچستان پاکستان را در اختیار هند قرار می دهد. کریدور اقتصادی چین و پاکستان به ارزش حدود 47 میلیارد دلار بخش غربی چین را با راه آهن و خطوط لوله انتقال نفت به بندر گوادر وصل کرده و مقدمه ورود مستقیم چین به اقیانوس هند را فراهم می کند. احداث پایگاه دریایی و سامانه های جاسوسی در گوادر از دید هند تهدیدی برای نیروی دریایی هند در دریای عرب و تنگه هرمز و منطقه غرب آسیا است. کما اینکه ایجاد راه ارتباطی به سوی افغانستان از طریق چابهار منجر به تحکیم اتحاد بین هند و افغانستان علیه پاکستان و باز شدن راه برای ورود هند به آسیای مرکزی می شود.
هند برای تبدیل چابهار به یک منطقه عمده اقتصادی و بازرگانی و مرکز صنعتی در خاورمیانه و نقطه عزیمتی برای ورود به افغانستان و بازارهای آسیای مرکزی برنامه ریزی کرده است. اما این برنامه هرچقدر هم که مهم باشد اما به همان اندازه هند به واسطه بندر چابهار می تواند منابع انرژی خود را بیشتر از ایران و خاورمیانه و آسیای مرکزی تامین کند و بدین ترتیب هند پس از چین به دومین کشور وارد کننده نفت از ایران تبدیل می شود؛ واردات نفت هند از ایران افزایش می یابد. چابهار منجر به گسترش روابط نفتی ایران و هند شده و فرصت دسترسی به منابع جدید انرژی در آسیای مرکزی را از طریق افغانستان به هند می دهد.
 هند سومین اقتصاد آسیا و صاحب سریع ترین رشد اقتصادی جهان است. بنا براین، جهت گیری هند به سمت چابهار عامل عمده ای برای تامین انرژی و رسیدن به طرح های دراز مدت این کشور برای وصل این بندر به آسیای مرکزی از طریق خطوط لوله زمینی انتقال نفت و نیز اتصال چابهار به هند به واسطه خطوط لوله زیردریایی انتقال نفت است.
واقعیت این است که ورود هند به چابهار به هدف ایجاد منابع عظیم انرژی برای این کشور در آسیای میانه و استراتژی هند برای مقابله با نفوذ روز افزون چین در آن منطقه صورت می گیرد.
چابهار این گزینه حیاتی را در اختیار هند قرار می دهد تا از تاثیر خط لوله گاز ترکمنستان-افغانستان- پاکستان- هند (TAPIP) کاسته و در نتیجه اهمیت خط لوله گاز زیر دریایی عمان ایران به هند افزایش می یابد. این طرح توسط وزرای سه کشور در فوریه 2014 میلادی (بهمن 1392 شمسی) مورد بحث و بررسی قرار گرفت اما به دلیل نقض تحریم های آمریکایی و غربی علیه ایران به مرحله اجرا نرسید. این پروژه همزمان با برچیده شدن تحریم ها به دلیل احتمال اجرای آن در صدر برنامه های کاری ایران قرار گرفت. هند هم که از خط لوله گاز TAPIP نگران است همین سیاست ایران را دنبال می کند؛ البته نگرانی هند در خصوص انتقال این خط لوله از طریق پاکستان و خطرهای ناشی از آن است.[12]
بنابر این، انتظار می رود که هند در اجرای طرح های خود مبنی بر وصل کردن آسیای مرکزی به بندر چابهار از طریق لوله های نفت تسریع کند. هند همچنین در حال بررسی طرحی است که آسیای مرکزی را به واسطه خطوط لوله زیر دریایی به عمان و ایران و هند متصل کند. نارندا مودی نخست وزیر هند و قربانقلی محمدوف رئیس جمهور ترکمنستان ضمن دیدار و گفت و گو در ماه ژوئن 2015 میلادی (تیر 1394 شمسی) 7 توافقنامه در زمینه نفت و گاز و پتروشیمی امضا کردند. نهاد بین المللی “جهت گیری های آینده” می گوید ترکمنستان از تمایل هند به پیوستن به موافقتنامه عشق آباد حمایت می کند؛ این موافقتنامه مبتنی بر تاسیس دالان حمل و نقل بین المللی بین کشورهای ازبکستان و ایران و قزاقستان و عمان است. پیوستن هند به این پروژه نیازی ضروری برای تبدیل شدن طرح احداث خطوط لوله به واقعیتی ملموس به نظر می رسد.[13] چنانچه پروژه احداث خطوط لوله ارتباطی که آسیای مرکزی و هند را به واسطه چابهار به یکدیگر متصل می کنند اجرایی شود تاثیرات ژئوپلیتیکی عظیمی به دنبال خواهد داشت. این پروژه منجر به تقویت امنیت انرژی هند و دسترسی هند به منابع عظیم انرژی آسیانه مرکزی و تحکیم موضع سیاسی و اقتصادی هند در آسیای مرکزی و نیز در مقابله با نفوذ روز افزون چین در این منطقه می شود.
از سوی دیگر، چابهار در این موافقتنامه به عنوان گزینه کشورهای آسیانه مرکزی برای صادرات نفت و گاز به آسیا و اروپا و در نتیجه کاهش وابستگی آنها به روسیه مطرح می شود. در رابطه با روسیه و رقابت در آسیای مرکزی می توان گفت که با توجه به روابط گرم هند و روسیه واکنش موسکو در قبال هند ملایم تر از چین خواهد بود؛ چرا که آسیای مرکزی مناطق تحت نفوذ روسیه به شمار می روند. بنا براین، هند و روسیه می توانند تلاش های خود را برای مقابله با نفوذ چین در منطقه هماهنگ و نیز از خود نفت به عنوان ابزاری استفاده کرده و نفت و گاز روسیه به آسیا صادر شود.

چین:
رقابت بین گوادر و چابهار بازتاب دهنده کشمکش مرزی بین چین و هند بر سر تسلط بر آسیا است. از اینجا می توان به شکل دقیق تری به اهمیت استراتژیک این بنادر در قالب رقابت بین هند و چین در اقیانوس هند و افغانستان و آسیای مرکزی و ائتلاف چین و پاکستان و درگیری های مرزی هند و چین و عطش نامحدود این دو کشور به وجود مرزهای طبیعی پی برد. در حالیکه پروژه هند در چابهار هنوز در نخستین مراحل اجرایی است اقدامات چین برای توسعه بندر گوادر به عنوان یک بندر مهم و عمده دارای عمق استراتژیک از حدود یک دهه پیش شروع شد. بندر گوادر دارای فرودگاه و تجهیزات اقتصادی و بازرگانی و دریایی بوده و هم اکنون در سطح پیشرفته ای قرار دارد.
این بندر در مرحله دوم این پروژه 47 میلیارد دلاری از طریق راه های ارتباطی و راه آهن و خطوط انتقال نفت به غرب چین متصل می شود. حالا درست است که چین همچون کشور متحد خود یعنی پاکستان هنوز هیچ واکنشی به این پروژه نشان نداده اما موافقتنامه چابهار از دید چین یک چالش مستقیم برای تاسیسات دریایی چین در گوادر مطرح می شود. 
گوادر با استناد به موافقتنامه کریدور اقتصادی (CPEC) جایزه بزرگ استراتژیک برای سرمایه گذاری های عظیم چین در پاکستان به شمار می رود. به گفته کلود راکیتس پژوهشگر موسسه شورای آتلانتیک، چین به واسطه این کریدور راهی نزدیک به تنگه هرمز برای خود باز می کند و بدین وسیله چین به عنوان یک قدرت دریایی معتبر در دو اقیانوس مطرح خواهد شد.[14] 
چنانچه این پروژه به مرحله بهره برداری برسد دارای کاربردهای گوناگون نظامی و غیرنظامی از جمله پایگاه دریایی کشتی های جنگی و زیر دریایی های چین و نیز محلی برای کنترل و زیر نظر گرفتن تحرکات دریایی آمریکا در دریای عرب و اقیانوس هند خواهد بود.
با توجه به اینکه گوادر به تنگه هرمز اشراف دارد می تواند در صورت وقوع درگیری و جنگ با آمریکا یا هند توسط نیروهای دریایی به عنوان پایگاهی برای تهدید یا محاصره تنگه هرمز مورد استفاده قرار بگیرد. اگر لوله های زیردریایی نفت در اقیانوس هند کشیده شوند نیروی دریایی چین نسبت به همتایان هندی و آمریکایی خود در اقیانوس هند از وضعیت برتری برخوردار خواهد بود. چنانچه چینی ها توسط نیروی دریایی آمریکا مورد محاصره قرار بگیرند می توانند از ورود به تنگه مالاکا پرهیز کنند. واقعیت این است که ورود به گوادر منجر به تقویت موضع چین و پاکستان می شود.
فایده ای که گوادر برای پاکستان و چین دارد با اهمیت استراتژیک این بندر برابری می کند. گودار به عنوان یک مرکز عمده تجاری به ویژه برای صادرات کالاهای چین به خاورمیانه و کشورهای اروپایی و آفریقایی و بندری توسعه یافته است. این بندر همچنین قابلیت واردات کالاها و منابع انرژی ضروری برای تغذیه اقتصاد رو به رشد چین را دارد. بیشتر محموله های نفتی از خاورمیانه و تقریبا از گوادر به چین و پاکستان وارد می شوند. چنانچه این پروژه به بهره برداری برسد بندر گوادر به عنوان مرکزی برای بارگیری منابع انرژی از طریق خط لوله های نفت به بخش غربی چین مطرح می شود که منابع انرژی در این شرایط از حمایت های ایمنی بیشتری برخوردار خواهند بود.
طرح ها و فعالیت های چین در بندر گوادر نگرانی هند و آمریکا را برانگیخته است. موسسه مطالعات و بررسی های دفاعی دهلی نو در گزارشی گفت هند حضور چین در گوادر را عامل تهدید کننده مستقیمی برای خود ارزیابی می کند. این گزارش افزود نزدیکی بندر گوادر به تنگه هرمز پیامدهایی برای هند به دنبال دارد؛ چرا که این بندر عامل کمکی برای پاکستان در جهت اشراف بر خطوط انتقال انرژی خواهد بود. بی تردید، چین از طریق گوادر می تواند فعالیت های دریایی هند و آمریکا در خلیج عربی و دریای عرب و نیز همکاری های احتمالی بین هند و آمریکا را زیر نظر بگیرد.[15] بنابراین، رقابت بین گوادر و چابهار در آینده به دلیل نبود نشانه های مبتنی بر وجود راهکاری برای منازعه هند و چین در آسیا ادامه می یابد.
در حالیکه پروژه چابهار در پروژه چین با مشکلاتی مواجه خواهد شد گوادر هم به دلیل حضور گسترده افراد انقلابی بلوچ در بلوچستان پاکستان دشواری های بسیاری به همراه دارد. در خصوص مساله رقابت بین چابهار و گوادر و اوضاع امنیتی بلوچستان پاکستان یک منبع دیپلماتیک در وزارت امور خارجه آمریکا در تاریخ 31/12/2015 میلادی (10 دی 1394 شمسی) گفت ” گوادار به عنوان محلی برای زیر نظر گرفتن جاه طلبی های استراتژیک هندی ناشی از ائتلاف بین اسلام آباد و پکن علیه دلهی نو مطرح می شود. مساله اینحاست که این پروژه ها، نقشه های دراز مدت بوده و در وقت کنونی رویایی بیش نیست. آنها به شکل غیر سیستماتیک و سطح پایین به تقابل با یکدیگر پرداخته اند. هنگامی که در سال 2008 میلادی (1387 شمسی) از گوادر بازدید کردم با منظره ای تکان دهنده مواجه شدم. این منطقه نه تنها میان دریا و بیابان در انزوا قرار گرفته بلکه منطقه بلوچستان که درست بعد از این بندر قرار گرفته و آن را از کلیه جهات احاطه می کند در وضعیت بی ثباتی به سرمی برد. رهبران گروه های انقلابی بلوچ به من گفتند که تا زمانی که مشکلاتشان با پاکستان حل نشده اجازه کشیدن راه های ارتباطی و لوله های انتقال نفت را از آنجا نمی دهند. اوضاع امنیتی بسیار خطرناکی بر این منطقه حاکم است. چینی هم به این نکته واقف هستند و می دانند که خطوط لوله انتقال نفت که قرار است از گوادر به آسیای مرکزی و چین کشیده شود باید تا برقراری ثبات سیاسی در افغانستان و نیز پاکستان منتظر بمانند. اما از امروز تا زمانی که شرایط امنیتی بهبود یابد گوادر همچنان به عنوان پایگاهی مطرح است که شاید مورد استفاده نیروی دریایی چین قرار بگیرد. در واقع این مسیر به هیچ جایی منتهی نمی شود.”[16]

آمریکا:
آمریکا و هند هر دو به شدت نگران استقرار نیروی دریایی چین و فعالیت های آن در گوادر و تهدید آفرین بودن این نیروها برای تنگه هرمز و مسیرهای بارگیری در دریای عرب هستند. هند به چین به عنوان یک عامل تهدید مستقیم می نگرد، این در حالیست که حضور چین در نظر آمریکا یک تهدید دراز مدت تلقی می شود. چنانچه پیشتر در گزارش منبع دیپلماتیک آمریکا به آن اشاره شد “گوادر واقعا از اهمیت برخوردار است اما این اهمیت نه از وضعیت کنونی این بندر بلکه از نتایج برنامه ریزی های چین در سال ها و دهه های آینده ناشی می شود.”[17]
عمده ترین نگرانی آمریکا این است که چنانچه گوادار و چین به یکدیگر وصل شوند چه بسا چین به کشور صاحب منافع اقتصادی و استراتژیک در منطقه تبدیل شود. استنباط آمریکا از تهدید بازتاب دهنده سیاست های این کشور به عنوان ابرقدرتی است که باید برتری دریایی خود را نسبت به چین در آینده حفظ کند. آمریکا مخالفتی با موافقتنامه چابهار نشان نداده اما این تایید آمریکایی با نگرانی هایی در خصوص سرمایه گذاری های هند در ایران همراه است؛ چرا که هند و چین دو قدرت برابر در آسیا به حساب می آیند. هند دارای بازار بزرگ در حال ظهور و بزرگ ترین دموکراسی جهان است. هند در نظر آمریکا یک متحد استراتژیک در مقابله با طرح های چین در آسیا به شمار می رود. کما اینکه ائتلاف پاکستان و چین و نقش پاکستان در ایجاد بی ثباتی در افغانستان دیگر عوامل اساسی بوده که در جهت گیری های آمریکا و تحکیم روابط با هند موثر هستند. در این راستا، کریدور چابهار برای آمریکا منافعی هم در بر دارد؛ منافعی همچون سرمایه گذاری 47 میلیارد دلاری چین در گوادر و ایجاد مسیر بازرگانی جدید با افغانستان که ثبات در این کشور برای آمریکا حائز اهمیت اقتصادی و سیاسی است.
آدام لارکلی کارشناس مسائل جنوب آسیا می گوید پروژه عظیم گوادر از جایگاه چین در ترازوی قدرت ها و اهداف چین و هند و نقش این دو کشور در گوادر و چابهار پرده برمی دارد، اما آمریکایی ها از ایستادگی هند در برابر توسعه گرایی چین خوشحالند.[18]
دولت اوباما با وجود مخالفت شدید مجلس سنا با سرمایه گذاری های هند در موافقتنامه چابهار اما حمایت خود را از هند اعلام کرد. معاونت وزارت امور خارجه آمریکا در امور جنوب آسیا نیشا دیسای در ماه اوت سال جاری (مرداد 1395 شمسی) به کمیته امور خارجی سنا گفت اگر هند خواهان مشارکت در توسعه اقتصادی افغانستان باشد به یک ورودی نیاز دارد که نمی تواند از خاک خود به آن دست یابد. هند همچنین به دنبال گسترش روابط خود با کشورهای آسیای میانه در بخش انرژی و ایجاد مسیرهایی برای تسهیل این روابط است. وی بر این نکته تاکید کرد که دولت آمریکا در خصوص امنیت ملی آمریکا با هند کاملا روراست بوده است.[19]

کارت بلوچستان:
به دنبال همه آنچه گفته شد، رقابت بین هند و چین بر سر چابهار و گوادر در صورت تکمیل این دو پروژه شدید تر خواهد شد.
دلایل عمده ای مبنی بر صحت این کلام وجود دارد که مهم ترین آنها عبارتند از: تقابل رو به افزایش چین و هند، تقابل چین و آمریکا در آسیا و اقیانوس هند، و نیز تنش رو به رشد بین چین و آمریکا در جنوب دریای چین. بلوچستان به دلیل اهمیت حیاتی و موقعیت ژئوپلیتیکی دو بندر گوادر و چابهار در صدر حساب و کتاب های سیاسی بین المللی قرار گرفته است. بلوچستان در دیدگاه این سه قدرت جهانی دارای موقعیت ژئوپلیتیک و حیاتی و بخش مهمی از معادله توازن قدرت ها در آسیا و اقیانوس هند است. کارت بلوچستان توسط این سه کشور برای تامین منافع و برتری نسبت به دشمنانشان مورد استفاده قرار می گیرد.
آمریکا و هند در عین حال برای حمایت از پروژه چابهار و رویارویی با تحرکات چین در گوادر در کنار یکدیگر قرار گرفته اند. با این حال، اما هیچ کدام از این سه کشور یعنی آمریکا و چین و هند تا کنون درباره بلوچستان موضع گیری رسمی نکرده و حتی در اظهارات علنی به این مساله اشاره ای نکرده اند. با این وجود، اقدامات این کشورها در چابهار و گوادر گویای این مطلب است که چنانکه پیشتر گفته شد حکایت چیز دیگری است. این کشورها استراتژی و اقدامات آینده خود را در پشت پرده تنظیم می کنند، و آینده بلوچستان دقیقا از همین جا تعیین می شود.
اوضاع کنونی تا الان که بهترین شکل ممکن است. اما رویدادهای جاری در صحنه و رویکردهای کشورهای دشمن تغییر کرده و واقعیت تازه ای در حال ظهور است که شاید سرانجام به استقلال بینجامد

کمپین بین المللی ملت بلوچ:
موافقتنامه چابهار و گوادر به قوم گرایان بلوچ انگیزه ای داده تا مساله خود را در محافل بین المللی مطرح و حمایت کشورهای منطقه و جهان را برای برپایی حاکمیت مستقل خود کسب کنند. پرونده بلوچستان به دنبال مساله دو بندر در کشورهای خلیج و پایتخت های غربی و بی تردید هند و افغانستان مطرح شده است. برای مثال: آمریکایی ها آگاهی روزافزونی نسبت به بلوچستان و ملت بلوچ دارند. کما اینکه در برخی از موسسات تاثیر گذار در واشنگتن فراخوان استقلال این اقلیم مورد حمایت قرار گرفته است. مساله چابهار و گوادر یکی از موضوعات اصلی مورد بحث در جلسه شنود کنگره بود که برای اولین بار در فوریه 2012 میلادی (بهمن 1390 شمسی) برگزار شد. این رویداد تاریخی نقش عمده ای در تعمیم و جهانی شدن مساله بلوچ ها ایفا کرد (نویسنده هم در این جلسه شهادت داده است).
کما اینکه قانونی توسط کنگره آمریکا درباره به رسمیت شناختن حقوق ملت بلوچ و حمایت از تشکیل دولت مستقل وجود دارد که هنوز به مرحله اجرا نرسیده است. این قانون هم به همان اندازه حائز اهمیت است، گرچه وزارت امور خارجه آمریکا با این قانون مخالفت کرده است. چنانچه این قانون به تصویب برسد از وزن سیاسی و اخلاقی عمده ای برخوردار خواهد بود و مساله بلوچ ها را در افکار عمومی آمریکا و جهان مطرح می کند. این اقدام یک امر بی سابقه به نظر می رسد که ممکن است بقیه کشورهای غربی هم به عنوان بخشی از کمپین بین المللی علیه ایران و پاکستان قوانین مشابهی وضع کنند. مردم بلوچ تمایل بسیاری داشتند تا آمریکا در قبال حمایت از استقلال بلوچستان پایگاه هایی در چابهار و گوادر داشته باشد. آنان به دلایل زیر تلاش کردند تا این مساله را طوری مطرح کنند که با منافعشان و منافع آمریکا در این مرحله همراهی داشته باشد:
نخست: آمریکا از سرمایه گذاری های هند در چابهار نگران بوده و مخالف استقرار پایگاه های دریایی چین در گوادر است. بلوچ ها هم همین نگرانی ها را دارند.
دوم: اقدامات تسلیحاتی ایران در چابهار و ساحل بلوچستان ممکن است امنیت مسیرهای انتقال نفت و کالا در تنگه هرمز را با خطر مواجه سازد. بلوچ ها هم در خصوص ایران همین نگرانی ها را دارند.
سوم: بلوچ ها با کشیدن خط لوله گاز ایران به پاکستان مخالفت می کنند. این رویکرد با موضع آمریکا و تحریم های اقتصادی علیه ایران همراهی دارد.
چهارم: بلوچ ها از سیاست آمریکایی ضد سلطه گری روز افزون ایران در خلیج عربی و تهدیدی که ایران برای متحدان آمریکا در منطقه تشکیل می دهد حمایت می کنند.
نکته پایانی: ارتش ها و سازمان اطلاعات ایران و پاکستان از بلوچستان و افغانستان به عنوان پایگاهی برای حمایت و پناه دادن به طالبان افغانستان و جنبش های جهادی دیگر در حملات مستمرشان علیه نیروهای آمریکایی و ناتو و نیروهای افغانی در افغانستان استفاده می کنند.
آمریکا آماده خروج از افغانستان است، اما آمریکا و افغانستان برای مقابله با این تهدید باید از ملی گرایان سکولار بلوچ حمایت کنند.
حضور و موقعیت بلوچ ها در دو بندر چابهار و گوادر بر توسعه دو پروژه اقتصادی و استراتژیک هند و چین تاثیر گذار خواهد بود. سرانجام باید گفت، بلوچ ها صاحبان اصلی این دو بندر هستند و چنانچه پیشتر گفته باشد اشراف و تسلط بلوچ ها براین دو بندر استراتژیک یکی از مهم ترین مطالبات مردم بلوچ در پاکستان و ایران است.

نتایج و پیامدها
پروژه ایران و هند در چابهار منافع فراوانی برای هند و ایران و افغانستان به همراه دارد اما اجرای این پروژه با چالش های بزرگی مواجه است و موفقیت این پروژه دور از دسترس به نظر می رسد. قیام روز افزون ملت بلوچ در بلوچستان ایران مانع اول بر سر راه اجرای این پروژه است. نیروها و پایگاه های ایران در چابهار و اطراف آن چندین بار مورد حمله بلوچ ها قرار گرفت.
مساله دیگر بی ثباتی در افغانستان یعنی یکی از کشورهای طرف قرارداد چابهار است. در واقع، چابهار منجر به استقلال افغانستان و عدم تکیه بر گوادر و کراچی می شود. این امر شاید پاکستان را به استفاده دوباره از کارت طالبان برای تعطیلی پروژه تشویق کند.
چالش سوم: چنانچه ایران از بنود توافق اتمی که سال گذشته بسته شد تخلف کند احتمال اعمال دوباره تحریم های اقتصادی از سوی آمریکا و کشورهای غربی بر این کشور می رود. این سناریو شاید تغییری در حساب و کتاب های هند در خصوص کشورهای شرکت کننده در پروژه ایجاد کند.
چالش چهارم: تنش بین عربستان و ایران. تنش بین کشورهای عربی و ایران در خلیج عربی تاثیر منفی بر این پروژه خواهد داشت.

[1]

Hosseinbor, M. H. (1984). Iran and Its Nationalities: the Case of BaluchNationalism. Karachi: Pakistani Adab Publications, 40-42.

[2]

Curzon, G. N. (1966). Persia and the Persian Question. London: Frank Gass & Co, 225.

[3]

Gupta, R. (2016, June 13). Iran, India, and Chabahar: Recalling the Broader Context. Institute of Peace and Conflict Studies, 5060. Retrieved fromhttp://www.ipcs.org/article/india/spotlight-west-asia-iran-india-and-chabahar-recalling- the-broader-5060.html

[4]

Gulati, Monish. (2016, June 11). India-Iran Agreement on Chabahar is a Strategic Opportunity – Analysis. Eurasia Review. Retrieved fromhttp://www.eurasiareview.com/11062016-india-iran-agreement-on-chabahar-is-a- strategic-opportunity-analysis/

[5]

Ibid.

[6]

Bearak, M. & Murphy, B. (2016, May 24). To Sidestep Pakistan, India Embraces an Iranian Port. Washington Post. Retrieved fromhttps://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2016/05/24/to-sidestep- pakistan-india-embraces-an-iranian-port/

[7]

Hughes, Lindsay. (2016, April 26). Bypassing Pakistan: Afghanistan, India, Iran, and Chabahar. Future Directions International. Retrieved fromhttp://www.futuredirections.org.au/publication/bypassing-pakistan-afghanistan-india- iran-chabahar/

[8]

Ibid.

[9]

Ibid.

[10]

Gupta, R. (2016, June 13). Iran, India, and Chabahar: Recalling the Broader Context. Institute of Peace and Conflict Studies, 5060. Retrieved fromhttp://www.ipcs.org/article/india/spotlight-west-asia-iran-india-and-chabahar-recalling- the-broader-5060.html

[11]

Kugelman, Michael. (2015, August 5). Examining the Implications of the Indo-Iranian Chabahar Port Deal. Deutsche Welle. Retrieved fromhttp://www.dw.com/en/about-dw/profile/s-30688

[12]

Hughes, Lindsay. (2016, April 26). Bypassing Pakistan: Afghanistan, India, Iran, and Chabahar. Future Directions International. Retrieved fromhttp://www.futuredirections.org.au/publication/bypassing-pakistan-afghanistan-india- iran-chabahar/

[13]

Ibid.

[14]

Rakisits, Claude. (Fall 2015). A Path to the Sea: China’s Pakistan Plan. World Affairs. Retrieved fromhttp://www.worldaffairsjournal.org/article/path-sea-china%E2%80%99s-pakistan-plan

[15]

Jaffrelot, Christophe. (2011, Jan. 7). A Tale of Two Ports: Gwadar and Chabahar Display Chinese- Indian Rivalry in the Arabian Sea. YaleGlobal Online. Retrieved fromhttp://yaleglobal.yale.edu/content/tale-two-ports

[16]

UNCLASSIFIED U.S. Department of State Case No. F-2014-20439 Doc No. C05785443 Date: 12/31/2015. Retrieved fromhttps://wikileaks.org/clinton-emails/emailid/6383Sent

[17]

Ibid.

[18]

Choudhury, Uttara. (2016, May 26). US Backs India-Iran Chabahar Port Deal as It Outflanks China-Pakistan Gwadar Project. First Post. Retrieved fromhttp://www.firstpost.com/world/us-backs-india-iran-chabahar-port-deal-as-it-outflanks- china-pakistan-gwadar-project-2799596.html?utm_source%3Dfp_top_internal

[19]

(19) Ibid.

دکتر محمد حسن حسین بُـرّ

واهـــــــگانى شَــــهم و آدینک ، مـَـلـَگى ڈیل ات هُنر

دَرچـِـتگ رازانى بَانـُــک ، تــــــرا چــَــه سـَ‌ـونایى سَـتَر

اِیسپ ءِ زیب ءِ ســتا سُــهت، چــو که مُــلا دیست ترا

تــَـو هــدایانى وَا گال ئے ، بــے تـو چون بیت دُ رٌ هبـر

زندءِ سانگ ئے ،لَجٌ ئے مهر ءِ،کوپگ ئے هر سَهت و سور

وت ابــد مــانیں زبادئــــے ، شـــــهدیں بینگ ، توشَکـَـر

هـــانى و مــــــهناز و سـَمى ، لیلى هم ، شیریں توئے

تـــو وَا رنگ ئــے زندمان ءِ ، زند ءِ بـُـنگیج ، زنـــد ءِ بَــر

نـَــلگسیں تئـى چــَـم ءِ زیارت ،مـهــر ءِ پیژگاه ، من کتگ

زیب ءِ رنگ و ، زیـب ءِ سـَ‌ـنگ تو ،زیــب کجا تو لک ئے سر

بــــیـا مــــرادانى کـَـلات په ، واهــــگاں همـــراه بـــه بو

" تهل" هــم مئى زندمان انت ، ناشـــریں وهـــدانى بـَـر

شـپ رهـین بیلانى یار ات ، سست مـُـجان ا َندیم بـیت

ره کجا ، مـِـنزل کـُـجا انت ، بیلان راه انت کـــے گـــــسر

کریم بلوچ _ تهل

! جـــنــــگ انت

    ! جـــنــــگ انت 

گل خان نصیر

پادا ، پادا ، ورنا ، جنگنت

جنگنت ! جنگنت! ورنا جنگنت!

کیچگ و کوهاں گپته زراب ءَ

پادا ورنا! بلّی نیں واب ءَ

شیکگی تیر و گرئندی تپنگنت

                     جنگنت ! جنگنت ! ورنا جنگنت !

سرپتگ انت ورنا کوه و تلاراں

زرتگ انت گرانیں اگهدگ و باراں

هر که مزار و هر که پلنگنت

                  جنگنت ! جنگنت ! ورنا جنگنت !

بالی گراباں ، چاپ کنان انت

چو که وکاب ءَ بیڑ دیان انت

گرئنداں ، شنزاں بمب و پشنگ انت

                   جنگنت ! جنگنت ! ورنا جنگنت !

مارٹر و توپاں چو که نهار ءَ

پَچ کته مردم واریں دَپ ءَ را

دهنز و دهیتے رنگ په رنگنت

                    جنگنت ! جنگنت ! ورنا جنگنت !

ٹینک چو پیل ءَ لوڈ کنان انت

وَرنا چَئوکیں گوڈ کنان انت

سهور ڈگار گوں هوناں رنگنت

                   جنگنت ! جنگنت ! ورنا جنگنت !

ورنا چو گرک ءَ ، یا چو مزار ءَ

بیڑ دینت هر وار ، په وار ءَ

گِین لگور ءِ مرچی تنگنت

                      جنگنت ! جنگنت ! ورنا جنگنت !

پُهلیں وَتن تئی دهنز و مجان انت

باگهـ و چمن تئی کئوم ءِ سُچان انت

وَسپگ ، بیلی ! پر تئو ننگنت

                          جنگنت ! جنگنت ! ورنا جنگنت !

پر تئی لج و گئیرت و ننگ ءَ

پر تئی کوه و کیچگ و دنگ ءَ

هَلمَه و هلگر کرته دَبنگنت

                      جنگنت ! جنگنت ! ورنا جنگنت !

پادا ! پادا !  واجه سگهار ءِ

بَیرک ءَ سُهوریں زیر مئیار ءِ

کئے تئی مَٹ و کئے تئی سَنگِنت

                         جنگنت ! جنگنت ! ورنا جنگنت !

ننگنت کئوم ءِ، ننگنت مات ءِ

ننگنت گهار ءِ ، ننگنت برات ءِ

ننگ کن! ننگ کن! ننگ ءِ جنگنت!

                    جنگنت ! جنگنت ! ورنا جنگنت !

زگریں نصیر ءِ شئیر و گپتار

استنت جنگ ءِ تُرندیں کِیکار

گوں انت جنگ ءَ ، چاڑ و هشنگنت

                     جنگنت ! جنگنت ! ورنا جنگنت !

نوشکے

1961 ءِ ستمبر ءِ 17

( کلیات نصیر تاکدیم 599 و 600 )

منی وتن ترا سلام !

منی وتن ترا سلام !

میر گل خان نصیر

منی ته ، جی و جان توئے 

منی دوئیں جهان توئے

منی نما و شان توئے

منی گلیں نشان توئے

               منی تو بیتگ ئے مدام

               منی وَتــَن تـــرا سلام

توئے چو ماه ءَ روژنا

توئے چو ساه ءَ دوست منا

توئے مئے راه ءِ رهنما

توئے پناه ءَ ، مئے بن ءَ

            توئے مئے نان و آپ و تام

            منی وَتــَن تـــرا سلام

تئی درئچگ و جَرّ و دار

تئی ڈنّ و دشت و کوهسار

په مــن بهشت و ملگزار

پمن چو ساه ءَ ، تئی کِشار

               تئی نما ءِ ، من گلام

              منی وَتــَن تـــرا سلام

تئی دیم ءِ برئمش و دلبری

نه انتی مَـٹ و هـمـسـری

ترپنت تئی ریک،زرزری

منا تو دوست ئے ،مادری

               توئے مئے آبرو و نام

               منی وَتــَن تـــرا سلام

مروچی تهارمَگِنت جهان

ســر ءَ پُــرشته ، آزمان

گروک و گرئندنت سرشمان

سُچیت جگر،مُجنت گمان

            مدام نت گوں تو هوش و پهام

             منی وَتــَن تـــرا سلام

تئی په نام ءِ دارگ ءَ 

تــئــی نـمـا ءِ آرگ ءَ

سراں دیوں پتارگ ءَ

مَں هون و هید ءِ گوارگ ءَ

               ما، ندر بوں ، تئی په نام

               

               منی وَتــَن تـــرا سلام

چه پُشت و پُشت و گیریاں 

سـتــا کـُـتـه مَـهـیـریـاں

تئی یلاں و بیریاں

گرانیں اگهده زیریاں

                توئے دپ ءَ مئئ سُهب و شام

                منی وَتــَن تـــرا سلام

تو مادرئے مئے ، ماهلیں

ما پُسگوں تئی یلیں

گوں مال و جان ءَ جاپلیں

کنوں تئی ننگ ءَ هارملیں

                  نه کِلـّوں ما ، ترا گلام

                 

                  منی وَتــَن تـــرا سلام

ببات ئے سبز و شادمان

گوں ناز و داب و دمدمان

ابد - ابد ، زمان - زمان

ببات ئے امن و ماں امان

                گوئشیت نصیر وَش کلام

                منی وَتــَن تـــرا سلام

                       گل خان نصیر

                      ساهیوال ءِ جیل

                    1968 ءِ جولائی ءِ 3

                    ( کلیات نصیر - تاکدیم 614 و 615 )

چــــــــاربـــــنـــــــد

چــــــــاربـــــنـــــــد

آواں که کــُـت اش دیـن ءِ و دنیای ءِ هبر 

مرچان انت ماں کوٹاں و بٹاکاں هر گوئر

نیزگار په بهشت انت چه مرک ءَ رند ءَ

ملای ءِ بهشت انت ماں جهان ءَ سد سَر

کریم بلوچ - تهل

اوّلی جھانی جنگ ءُ بلوچ ۔۔۔ اولی بھر

اوّلی جھانی جنگ ءُ بلوچ ۔۔۔ اولی بھر

عزیز بُگٹی ءِ اے نبشتانک مُجیب ولی ءَ بلوچی ءَ ترَینتگ۔ ما جہد کُتگ کہ رجانکار ءِ نبشتہ  رہبند ءَ مَٹ مہ کنیں چیا کہ مجیب ولی اے درگت ءَ وتی جتاہیں لیکہے داریت۔ ما لوٹیں کہ بلوچستان ٹائمز ءَ ما انچیں جاگہے جوڑ بہ کنیں کہ بلوچ وتی لیکہ ءُ ہیالانی ہمرائی ءَ وتی نبشتہ رہبند ءِ پدگیری ءَ ہم آزات بہ بنت۔ دگہ ہبرے گیشّینگ ہم لوٹیت کہ ایڈیٹنگ ءِ وہدا مارا عزیز بُگٹی ءِ اسل نبشتانک دیم ءَ نہ بوتگ۔ 

جالاوان دمگ ءِ آشوب

جھانی جنگ ءَ بلوچستان ءِ تہ ءَ انگریز ھاکم ءِ بگیر ءَ سلاہ بندیں جھد ءِ دومی بنزہ جالاوان اَت کہ اود ءَ رو ایرشتی بلوچستان ءِ بلوچانی سوَب ءَ ترکانی جھاد ءِ جار ءِ ھال سر بیتگ اَت۔ اِد ءِ بلوچ چہ پیسرءَ انگریز ھاکمی ءِ ساد ءَ چہ وتی گُٹ ءَ در کنگ ءِ جھد ءَ اِت اَنت۔ بلوچانی توکل ءِ تہ ءَ جھاد ءِ جوزگ ھم ھوار بوت ءُ انگریز ھاکم ءِ بگیر ءَ آشوب شنگ اِت۔ آ تھنا یک ٹکّے ءِ یا دمگے ءِ تہ ءَ  نہ اَت بلکیں بازیں ٹکّ ھوار اَت۔ انگریز لشکر اے آشوب ءِ ھلاس کنگ ءِ ھاترءَ داں سرجمیں سالےءَ لشکر کشّی ءَ ماں گیشّیت۔ اے آشوب ءِ تہ ءَ نواب مھمد زھری ءُ نوردین مینگل ءَ ابید نورا مینگل ءَ ھم وتی سرمچاری پیش داشت۔

جالاوان ءِ تہ ءَ جھد ءِ بنگیج گوں آگا نواب مھمد زھری ءِ آشوب ءَ بوت۔ آئی ءَ وتی دمگ ءِ تہ ءَ انگریز رہبند ھلاس کت ءُ آجوئیں رَوَشے زُرت۔ وتی دمگ ءِ تہ ءَ سلاہ ءُ ٹوپانی بلاھیں انبار ے مُچ کنگ ءَ گُلائیش بوت ءُ سلاھانی یک مزنیں کارجاھے ھم جوڑ ئےِ کُت۔ انگریز ھاکم چہ آئی ءِ اے کاراں باز تکانسُر بوت انت ءُ اے آشوب ءِ چِست ءُ ایراں ءَ چہ بُن ءَ ھلاس کنگ ءِ واست ءَ ترْندیں رھبند اڑ دیگ بوت۔ نزور کنگ ءِ پندل سازگ بیت۔ بلے جالاوان ءِ بلوچاں اے آشوب ءَ گوں دلی ھمدردی ھست اَت۔ آ ھان مھمد ءِ ھمراھی ءَ جھاد ءَ ھوار بوت اَنت۔ نی انگریز ءِ سیاسی جھگیراں لشکریانی ھمراھی زرت ءُ ھان مھمد ءِ ھلاس کنگ ءَ سرْین بند بوت انت۔

ھمے میان ءَ ھان مھمد ءِ سرداری اِش ھلاس کت۔ بلے ھان مھمد ءِ پلّہ مرزی کنوکانی تہ ءَ گیشی پیداک اَت۔ ءُ آ بلوچانی مزنیں مُچّی یے ءِ ھمراھی ءَ کلات ءَ رھادگ بوت انت۔ بلے راہ ءِ نیمگ ءَ یک جاہے کہ مِنزِل اش کُت ہود ءَ یک انچیں وَیلے بوت کہ ھما آشوب ءَ وتی بندات ءَ سکّیں مزنیں تاوانے رس اِت۔ انگریز ھاکم ءَ پہ تھی پندل سازی ءَ ھان مھمد ءِ نمیران کنگ ءُ بلوچانی آشوب ءِ ھلاس کنگ ءِ واستا ہیلہ یے ساز اِت۔ اے ھبکّھی  ھبرے کہ اے وڑیں مزنیں مردمے ءِ ھلاسی آئی ءِ وتی ھکّیگیں برْات میرنوروزھان ءِ دست ءَ بوت۔ شپ ءَ وھدے دوئیں برات یکیں تمبو ءَ وپتگ اِت اَنت۔ نوروزھان ءَ وتی وپتگیں برات ءِ سرءَ تیر ے جت ءُ بلوچ گیرت ءِ یک دروازگے بند کُت۔ رھشون ءِ نمیرانی ءَ پد آشوب ءِ ادارُکی سرد بیگ ابرمی گپّے اَت۔

 بلے آ آشوب یکپارگی چتور ھلاس بیتگ ات کہ گوں بلوچ ءِ گیرت ءُ جھاد ءِ جوزگ ءَ انگریزانی بگیرءَ بیگ ءَ اَت۔ پد ءَ اے جنز ءِ رھشونی سردار نوردین مینگل ءَ وتی ھمبلانی ھمراھی ءَ زُرت ءُ ھر جاگہ ءَ انگریز ءِ کارجاھانی سرا اُرش بندات بوت۔ یک برے پد ءَ انگریز لشکرکشی ءِ واستا دیم دیگ بوت اَنت۔ وڈّ ءِ نزّیک ءَ انگریز ءُ بلوچ لشکر ءِ میان ءَ جنگ بوت کہ اے جنگ ءِ تہ ءَ دو انگریز کیپٹن ءُ دگہ بازیں سپاھیگے کشگ بوت۔ بازیں بلوچ ھم اے جنگ ءِ تہ ءَ نمیران بوت۔ اے جنگ ءِ رھشونی ءَ نوردین مینگل کنگ ءَ اَت بلے وتی اُرشانی برجاہ دارگ ءِ واست ءَ آ اودءَ چہ درآتک۔

چہ ایشی ءَ پد سردار نوردین مینگل وتی ھمبل سردار شھباز ھان گرگناڑی ءِ ھمراھی ءَ لشکری کمک ءُ ساز ءُ سامان ءِ آرگ ءِ واست ءَ روایرشُتی بلوچستان ءَ شت۔ بلے اود ءَ آھاں ھچ وڑیں کمک نہ رس اِت۔ چے ءَ کہ آ وھد ءَ تُرک وتی سرزمین ءِ سرءَ بلاھیں جنگے ءِ تہ ءَ اِت اَنت ءُ روایرشتی بلوچستان ءِ تہ ءَ بلوچانی آشوب ءِ ھلاس کنگ ءَ برتانیا سوبین بیتگ اَت۔ بلوچانی جنگ ءِ ھلاس کنگ ءِ ڈُبّہ جلیانوالہ ءِ وانندھیں کساب جنرل ڈائر ءَ گون اَت۔ گُڈ سرءَ آ وتی کار ءَ سوبین بوت۔ روایرشتی بلوچستان ءِ تہ ءَ بلوچانی آشوب ءُ جھاد ءِ مَستری ءَ سردار جیئند ھان ءُ سردار ھلیل ھان بلوچ کنگ ءَ اِت اَنت۔ جنرل ڈائر ءُ بلوچانی میان ءَ داں شش ماہ ءَ جنگانی رِد برجاہ بوت۔ آ وھد ءِ میان استمانی زورمند برتانیا ءِ لشکر نوکتریں سلاھانی واھند اَت۔ ناتپاکیں ءُ پہ نام سلاہ بندیں بلوچ ءَ ایوک ءَ توکل ءُ جوزگانی ایمانداری گون ات۔ چوناہا لشکری ھساب ءَ اے ٹوپ ءُ بمبانی جنگ اَت۔ کارانی گیشینوک ءُ آشوب ءِ یک سرے ھلیل ھان بلوچ جنگ ءِ پِڑ ءَ نمیران بوت۔ ءُ سردار جیئند ھان ءَ وتی ناتوانی کہ دیست وت ءَ انگریزانی دست ءَ دات۔

اے جاورانی تہ ءَ زاھر اِنت کہ سردارنوردین مینگل ءَ چہ روایرشُتی بلوچستان ءِ بلوچاں چے کمک رس اِت کنت؟ ھمے واستا آھاں پدءَ وتی ڈیھ ءَ آھگ ءِ شؤر کُت۔ انگریز ھاکم ءَ آھانی واتر بیگ ءِ ھال رس اِت گڑا آھانی بگیر ءَ لشکر دیم دیگ بوت۔ وڈّ ءِ نزیک گوْراں آھانی پش کپتگیں لشکر انگریز لشکر ءِ انگِرّ ءِ تہ ءَ آتک کہ چہ اود ءَ درآیگ ءِ ھچ  وڑیں راہ نیست اَت۔ اے جاورھال ءَ انگریز لشکر ءَ چہ آھاں سلاھانی دور دیگ ءِ لوٹ کُت۔ نورا مینگل ءَ وتی سردار ءُ ھمبل سلاھانی دور دیگ ءِ بدل ءَ مزن مردی ءِ گوما جنگ کنگ ءُ وتی سرزمین ءِ سرءَ نمیران بیگ ءِ سوج دات اَنت۔

بلے سردارنوردین مسیبت ءُ بے سوبیاں دلپروش کتگ اَت پمیشکا آئی ءَ وتی جھد ھلاس کُت وت ءَ گوں سردار شھباز ھان گرگناڑی ءِ ھمراھی ءَ انگریز ھاکم ءِ دست ءَ دات۔ ھمے وڑءَ آشوب ءِ یک دگہ دروازگے بے سر ءُ سامانی ءِ سوَب ءَ ھلاس بوت۔ بلے مینگل سردار ءِ سلاہ ءِ دور دیگ ءَ ابید آئی ءِ ٹکّ ءِ یک لس ورنایے، نورامینگل، ءَ اے رُزوائیں کار ءَ وتی سردارانی ھمراھداری ءَ چہ چٹ انکار کُت۔ آئی ءَ ھما مزنیں مکسد ءِ واست ءَ کہ تُپنگ چست کتگ اَت نی انگریز ھاکم ءِ دیم ءَ سلاہ ءِ دوردیگ ءِ متلب اے مکسد ءِ کم شرپ کنگ اَت، سرمچاری ءُ جھاد ءَ چہ دست کشگ ءُ پرنگی ھاکم ءِ سلام کنگ نورامینگل ءَ نہ منّ اِت۔

وھدے کہ تکلیپ، مسیبت ءُ بے سوبیاں چہ دلپروش بوت اَنت گڑا آشوب ءِ درستیں رھشوناں وت ءَ انگریز ھاکم ءِ دست ءَ دات۔ اے سرْپ ءَ نورامینگل ھما یکیں مردم اَت کہ ڈیھ ءُ راج ءِ اِزّت ءُ پجّار ءِ ھاترءَ ایوک ءَ اے جنز ءِ برجاہ دارگ ءِ کول ئےِ کُت۔ انگریزاں آئی ءِ گِرگ ءِ بازیں کوشست کُت بلے بے سوب بوت اَنت۔

ھاران ءِ سردار ھبیب اللہ ھان نوشیروانی ءَ جالاوان ءِ مستریں رھشونانی گوما نزیکیں سنگتی یے ھست اَت۔ چے ءَ کہ آئی ءَ ھاران ءِ سردار جوڑ کنگ ءَ جالاوان ءِ سرداراں آ سرجمی ءَ کمک کتگ اَت دانکہ آ سردار نوشیروانی ءَ چہ یک ءُ دو تپنگ ءُ تیر پچ بگراَنت۔ نی آ نورا مینگل ءَ اوگانستان ءِ دمگ ءَ سر کنگ ءِ کار ءَ بہ کنت چے ءَ کہ آ (نورامینگل) راھاں بلد نہ اَت۔ سردار ھبیب اللہ ھان ءَ آئی ءِ رسینگ ءِ باوری دات ءُ وتی گوْر ءَ مھمان کت۔ نورا مینگل ءَ ایشی ءِ سرءَ باور کُت ءُ ایمن بوت۔ بلے یک روچے گرم ءِ وھد ءَ وھدے نورا مینگل آئی ءِ مھمان جاہ ءَ واب اَت سردار نوشیروانی ءِ ھکم ءِ پد ءَ ھارانی لشکر ءِ سلاہ بندیں سپاھیگاں آ واب ءِ تہ ءَ پاد کُت، آئی ءَ سانکل دست ءَ دات اَنت۔ ھمے وڑ ءَ آہاں بے انانیں نورا مینگل ریپینت ءُ دزگیر کُت۔

بلے نورامینگل ءَ وتی ریپینوکیں سردار ءِ ھچ وڑیں گِلگ نہ کُت پرچا کہ آ ایشی ءِ لائک نہ اَت۔ نورامینگل گوں مزنیں گاٹ یے ءِ ہمرائی ءَ انگریز ھاکم ءِ دست ءَ دیگ بوت۔ آئی ءِ سرءَ شال ءَ کیس کنگ بوت ءُ سردارانی جرگہ ءَ وتی راج ءِ یک مزنیں پُسّگے ءَ را اُمر بندی شؤر کُت۔ بلے بندی جاہ ءِ سزا ءَ پد بلوچ راجدپتر ءِ اے نمیرانیں کارست نومبر1921ءَ ھیدرآباد سند ءِ بندی جاہ ءِ تہ ءَ زندان ءُ زندگی ءَ چہ دائمی آجو بوت ءُ بلوچ راجدپترءِ تہ ءَ وتی گار نہ بیوکیں نکش ئےِ ایر کت اَنت۔

ہمے وڑءَ بلوچانی اے آشوب کہ اولی مزنیں جنگ ءِ میان ءَ پرنگی ھاکمانی بگیرءَ بندات بیتگ اَت ایشی ءَ بلوچانی مزنیں ٹکّے وتی آس ءَ سوتک۔ میر گُل ھان نسیر تاریخِ بلوچستان  تاکدیم 377 ءِ سرءَ نبشتہ کنت: ’’1914 ءَ مزنیں جنگ ءِ تہ ءَ جرمنی ءِ ھمراھی ءَ ترکی ءِ ھواری ءَ اسلام ءِ ھمدردی جرمنی ءِ نیمگ ءَ ترّینت انت۔ تُرک مسلماناں برتانیا ءِ ھاکم ءِ بگیر ءَ مزھبی جھاد ءِ ھما جار کہ جتگ اَت آئی ءَ داں بلوچستان ءِ گیرت مندیں بلوچ راج تاوان بار کُت۔ یک نیمگے ایران ءُ ایرانی بلوچستان ءِ راہ، جرمن ءُ ترک ءِ چست ءُ ایر کہ آئی ءِ تہ ءَ انگریزانی بگیرءَ جھاد کنگ ءِ شریں وڑے ءَ تبلیگ بیتگ اَت آ تھی بلوچستان ءَ داں رس اِت۔ دومی نیمگ ءَ ھندوستان ءِ ’’تحریکِ خلاف‘‘ ءَ جہد کاراں سیمسر گوْاز کُتگ ات ءُ بلوچستان ءَ پہ تبلیگ پُترتگ اتنت۔ اے مزنیں جنگ ءَ بلوچ گیشتر تاوانبار بیگ ءَ اَت‘‘۔

ھمے وڑءَ کرنل ڈیو ءَ بلوچانی آشوب ءِ گپ کتگ ءُ نبشتہ کتگ کہ ’’ترکی ءِ جنگ ءَ چہ دمگ ءِ تہ ءَ مزھبی چست ءُ ایرانی راھے کہ ایران ءِ سیمسر ءَ چہ مکران ءَ دومی نیمگ ءَ سندھ ءَ بھر بیگ ءَ اَت۔آ انگریز ھاکم ءِ بگیر ءَ کارمرد بوت اَنت۔ برھال بلوچانی وتی ڈیھ ءِ سرءَ انگریز ھاکم ءِ ھاکمی ءِ بگیرءَ باز نپرت ءُ ’’خلافتِ عثمانیہ‘‘ ءِ جھاد ءِ جار ءَ انگریزانی بگیر ءَ سلاہ بندیں آشوب ءِ سکین دات ءُ جنگ ءِ میان ءَ آ گیشتر وھد ءَ انگریز لشکر ءِ بگیر ءَ جھاد ءَ دلگوش بوت اَنت۔ بلّے کہ بلوچانی اے آشوب انگریز ھاکم ءَ ھر وڑءَ ھلاس کُت بلے برتانیا ءَ گیشتر میان استمانی مال ءُ ُ مڈّی ءِ واجہ بیگ ءِ سوَب ءَ جرمنی ءُ ترکی ءِ وڑیں مزنیں ملک کہ پروش دات اَنت گڑا ناتپاکیں ءُ بگیر سلاہ بندیں بلوچ ءِ چے بستار۔ بلے اے راستی ءِ سرءَ بلوچ بے شک پھربند اِیت کہ برسگیر ءِ تہ ءَ بلوچ ھما یکیں راج بیتگ کہ آئی ءِ ھچ پُسّگ ءِ تپنگ برتانیا ءِ ھاکمی ءِ پھازگءِ ھاترءَ ءُ وتی ھم مزھب تُرکانی بگیر ءَ چست نہ بیتگ۔ بلکیں آ ھر وھد ءَ پرنگی ھاکم ءِ راہ ءِ دیم ءَ کنٹگ جوڑ بیتگ اَنت۔ بلوچانی اے کردار ءَ اے دمگ ءِ راجدپتر ھچبر بے ھیال نہ کنت‘‘

http://balochistantimes.com/awali-jahani-jango-baloch2/

اوّلی جھانی جنگ ءُ بلوچ ۔۔۔ اولی بھر

اوّلی جھانی جنگ ءُ بلوچ ۔۔۔ گُڈی بھر

June 8, 2016

عزیز بُگٹی ءِ اے نبشتانک مُجیب ولی ءَ بلوچی ءَ ترَینتگ۔ ما جہد کُتگ کہ رجانکار ءِ نبشتہ  رہبند ءَ مَٹ مہ کنیں چیا کہ مجیب ولی اے درگت ءَ وتی جتاہیں لیکہے داریت۔ ما لوٹیں کہ بلوچستان ٹائمز ءَ ما انچیں جاگہے جوڑ بہ کنیں کہ بلوچ وتی لیکہ ءُ ہیالانی ہمرائی ءَ وتی نبشتہ رہبند ءِ پدگیری ءَ ہم آزات بہ بنت۔ دگہ ہبرے گیشّینگ ہم لوٹیت کہ ایڈیٹنگ ءِ وہدا مارا عزیز بُگٹی ءِ اسل نبشتانک دیم ءَ نہ بوتگ۔ 

دگنیا ءِ سرءَ یورپی زورآورانی سرجمیں زورگیری ءَ پد آھانی وتی میان ءَ ردوم زیروکیں سیاسی ءُ مالی اڑ ءُ جنجالاں وھدے 1914 ءَ سرجمی ءَ جنگ ءِ دروشمے زُرت گڑا اے جنگ ءَ درْاھیں دگنیا وتی دامن ءَ پتات۔ اے جھانی جنگ ھمے واستا گْوشگ بیت کہ دگنیا ءِ سرءَ لھتیں زورگیریں ملکاں دگنیا ءِ ھر وڑیں گوْاجن ۔۔۔ آ تُری مردمی بہ بنت یا مالی ۔۔۔ وتی سوبین بیگ ءِ واستا کارمرز کت اَنت۔ بلے گُڈ سرءَ ھما ملک سوبین بیت کہ آ گیشتر مڈیانی واھُند اَت۔ اے سرْپ ءَ دگنیا ءِ گیشتریں آبادی ءُ آہانی مڈّیانی سرءَ دست زورگیریں برتانیا ئیگ اَت۔

برسگیر اے وھد ءَ سرجمی ءَ انگریز ءِ ھاکمی ءِ چیرءَ اَت۔ دگہ ھچ اے وڑیں زور(طاقت ) نیست اَت کہ انگریز ھاکمانی ھکم ءِ بِگِیر بہ بیت۔ برسگیر ءِ سیاسی پارٹی کانگریس ءُ مسلم لیگ ھم اے جنگ ءِ تہ ءَ برتانیہ ءِ ھاکمی ءِ برجاہ دارگ ءِ واستا برتانیا ءَ سرجمی ءَ کمک کنگ ءَ اِت اَنت۔ انگریز ھاکماں برسگیر ءِ تہ ءَ چہ درستاں گیش تر مردمی توان پکار اَت دانکہ آ  اود ءِ اُلس ءَ وتی ملک ءِ ازّت ءِ برجاہ دارگ ءِ واستا پگارواریں سپاھیگ ءِ بستار ءَ کار بہ بند انت۔ اے کار ءِ تہ ءَ انگریز ھاکم سوبین ھم بیت۔ برما  ءَ بہ گِر چترال ءَ، برتانیا  ءِ واستا سپاھیگ برتی بیگ ءَ اِت اَنت۔ ءُ آھاں مسلمانانی آجوئی ءِ گُڈی چیدگ سلطنتِ عثمانیہ ءِ گار کنگ ءِ واستا کارمرد بوگی ات۔

اگں برسگیر ءِ سپاھیگ اَملی دروشم ءَ سَلیبی سپاھیگ اِت اَنت بلے اوگانستان ءُ ایران ءِ مسلمانیں ھاکم ھم بے توار اِت اَنت ءُ برتانیا ءِ پُرزور بیگ ءِ واستا آئی ءِ ھمکوپگ اِت اَنت۔ اے میان ءَ اے دمگ ءِ تہ ءَ مستریں زور(قوت) بلوچانیگ اَت کہ وتی درستیں بے سرءُ سامانیاں ابید برتانیا ءِ دزدراجی (توسیع پسندی) ءِ واھگ ءَ دیم ءَ برگ ءَ  آئی ءِ مزن کار جوڑ بیگ ءَ ساڑی نہ بوت انت ءُ  آئی ءِ راہ ءِ دیم ءَ کنٹگ جوڑ بوت اَنت۔

رخشانی ٹَک ءِ سردار میر رحیم خان رخشانی ءَ ہم اولی جہانی جنگ ءِ وہدا انگریزانی ہلاپ ءَ مزنیں جنگے کُتگ۔

اے وھد ءَ بلوچستان ءِ سر ءَ انگریز ءِ ھاکمی اَت۔ کلات ءَ ھان مھمد ھان ءِ ھاکمی پہ نام ات ءُ اسل ءَ انگریز ءِ جوڑ کتگیں مزن وزیر سرشمس شاہ ءِ ھاکمی اَت۔ ھمے وڑ ءَ بلوچستان ءِ اے دگہ دمگاں ھم ھمے وڑ ءَ اَت۔ بلے ایشاں چہ ابید بلوچانی دل ءِ تہ ءَ انگریز ھاکمانی واستا ابید نپرت ءَ دگہ ھچ نیست اَت۔ کجام ھم گپّے ءِ سر ءَ یا کجام نیمگ ءَ کہ انگریز ھاکمانی بگیر ءَ سرکشّی یے بوت گڑا بلوچاں آئی ءِ  تہ ءَ بھر زورگ وتی واستا بلوچی ننگ ءُ نیکراھی پرز زانت۔ اوّلی جھانی جنگ ءِ تہ ءَ ھم بلوچاں انگریز ھاکم ءِ بادشاھی ءِ ھاترءَ جنگ ءَ چہ ابید آئی ءِ بگیر ءَ سلاہ ءِ چست کنگ گیشتر ارزشت دات۔ جھانی جنگ ءِ بندات بیگ ءِ گوما پہ گورنر جنرل ءَ بلوچستان ءِ جھگیر ءَ درستیں سردار شال ءَ لوٹائینت اَنت ءُ چہ آھاں انگریز لشکر ءِ واست ءَ سپاھیگ دیگ ءِ لوٹ کُت۔ بلے سردار کہ وتی راج ءِ تب ءَ شرّی ءَ سرپد اِت اَنت آھاں وت ماں وتا شَور ءُ سلاہ کنگ ءَ پد ھواری ءَ انگریز ھاکم ءَ لشکر ءِ برتی نہ دیگ ءِ شؤر(فیصلہ) کُت۔ چہ وتی اے شؤر ءَ چہ مسٹر ریمز اے جیؔ سرپد کت اِش۔ وتی مکسد ءِ گِرگ ءِ واستا وھدے انگریز ھاکم  ءَ زور پِردیگ بندات کُت گڑا بلوچستان ءِ ھر ھما دمگاں کہ اود ءَ خلافتِ عثمانیہ ءِ نیمگ ءَ چہ پرنگی ھاکم ءِ بگیرءَ جہاد ءِ گپ  پیسر ءَ سر بیتگ ات  اود ءَ انگریز ھاکم  ءِ بگیر ءَ آشوب ءُ سلاہ بندیں جُھد بُنگیج بوت۔

آیانی تہ ءَ گیشتریں ارزشت سردارھَیر بکش ھان مری ءَ رس اِتگ اَت۔ آئی ءَ چہ ابید سردار نوردین مینگل  ءُ آئی مستریں دوزواہ نورا مینگل ءُ نواب ھان مھمد زھری ءَ ھم وتی وتی دمگانی تہ ءَ آشوب ءِ رھشونی کُت۔ ایشاں چہ ابید روایرشتی بلوچستان ءِ بلوچاں ھم سردار جیئند ھان یارمھمد زئی ءِ چیردستی ءَ ترکی ءِ جھاد ءِ جار ءِ رد ءَ پرنگی ھاکم  ءِ بگیر ءَ سلاہ چست کُت۔ ھمے وڑ ءَ ایشیا ءِ تہ ءَ بلوچستان یکیں سرزمین اَت ءُ بلوچ یکیں راج اَت کہ آھاں انگریز ءِ سامراجی جنگ ءِ تہ ءَ آئی ءِ کمک کنگ ءَ چہ ا]نکار کُت ءُ آئی  ءِ بگیر ءَ یاگی بوت انت۔ ءُ انگریز لشکر ءِ یک بھرے بلوچانی آشوب ءِ ھلاس کنگ ءَ دلگوش بوت۔ انگریز جنرل ڈائر ءِ رد  ءَ ’’بلوچانی اے آشوب ءِ سبب تُرک جاسوسانی کارپد ءُ ترکانی پلّہ مرزی اَت‘‘۔ نی اے میان ءَ بلوچانی بیتگیں آشوب ءِ سر ءَ گونڈیں گپ  ءُ ترانے بیت کنت۔

مری دمگ ءِ آشوب

بلوچستان  ءِ اے۔جی ءَ اوّلی مزنیں جنگ ءَ انگریز لشکر ءِ واستا بلوچانی برتی کنگ ءِ شؤر کُت گڑا بلوچ سرداراں گوں ھواری ءَ برتی ءِ ہبر نہ منّ اِت۔ نہ منّگ ءَ چہ پد وھدے کہ برتی ءِ واست ءَ ھاکمانی زورانسری گیش بوت مری ٹکّ ءِ سردار ھَیر بکش ھان مری ءِ ترْندی ءِ تہ ءَ ھم گیشی آیان بوت۔ پہ ہمے واستا مری ٹکّ ءَ سردار ھَیر بکش ھان مری بلوچانی انگریز لشکر ءِ تہ ءَ پگارواریں سپاھیگ ءِ بستار ءَ برتی نہ بیگ ءِ جنز ءِ مستر ءُ رھشون جوڑ کُت۔ آ دگہ سرداراں ھم برتی ءِ ھبر ءِ سر ءَ نواب ھَیر بکش ھان مری ءِ درور دات ءُ برتی دیگ ءِ واست ءَ شرت ایر کُت۔ ھمے وڑ ءَ ایشاں وت ہم جیڑہ ءِ تہ ءَ بنُکّی بستارے رس اِت۔

ھمے پَیم ءَ انگریز ھاکم ءِ واستا نواب ھَیر بکش ھان مری ءِ راستیں راہ ءَ آرگ سک الّمی اَت۔ اے واستا آئی ءِ سرءَ لبّ منّگ، زور پِر دیگ ءُ تُرسینگ ءِ ھر وڑیں ہیلہ کارمرز کنگ بوت۔ بلے آئی ءِ گپّ ءِ تہ ءَ ھچ کمی نیاتک۔ تنیگا زروپِردیگ ءُ لبّ منّگ ءِ ہبر بوگا ات انت کہ مری ٹکّ ءِ لھتیں مردماں وتی جزبگانی املی درشان کُت ءُ انگریز ھاکم ءِ بِگِیر ءَ بلوچی جنگے ءِ بندات کُت ءُ کوہلو تانہ ءِ سر ءَ اُرش کُت، سرجمیں چوکی تباہ ءُ برباد کُت۔ ھمے وڑ ءَ پرنگی ھاکم ءِ بِگیر ءَ جھاد ءِ رنگیں چیزے بندات بیت۔ آئی ءَ چہ پد مری ٹکّ یکجاہ بیت گُمبَد کلہ ءِ سر ءَ (کہ اود ءَ انگریز لشکر ءَ جاگہ کتگ اَت) پروری 1916 ءَ اُرش کُت۔ کلہ ءِ گِرگ ءِ واست ءَ بلوچ لشکر وتی جانانی دیم ھونی دیگ ءَ ھچ چکّ ءُ پد نہ بیت۔ بلے انگریز لشکر ءِ ٹوپ ءُ نوکیں سلاھانی کارمرد کنگ ءِ کارپد ءَ بازیں مری یے نمیران (شھید) بوت ءُ مری لشکر پدکِنزگ ءَ لاچار بوت۔ اے جنگ ءَ پد مریاں انگریز ھاکم ءِ بگیرءَ چیر جنگی بنگیج کُت۔ چہ ایشی انگریز لشکر ءَ مزنیں تاوانے رس اِت۔

اگاں بلوچ لشکر ءَ جنگ ءِ وتی اے روایتی دروشم برجاہ بہ داشتیں گڑا بلکیں یک سالے ءِ تہ ءَ اے جنگ ءَ انگریز لشکر سک تکانسر کتگ اَت۔ بلے ھمیشانی وتی لھتیں نزانتکاریں سروکیں مردمانی ردیں شؤر ءُ سلاہ (مشورہ)  ءِ سر ءَ آھاں انگریز لشکر ءِ بگیر ءَ دیم پہ دیمی جنگ کُت۔ ھڑب ءَ مری لشکر ءَ انگریز لشکر ءِ راہ بست ءُ جنگ بُنگیج کُت۔ درْاھیں روچ ءَ جنگ بیت۔ انگریزانی وتی لوٹ ھمیش اَت کہ بلوچ لشکر گوں آئی ءَ دیم پہ دیمی جنگ بہ کنت دانکہ آ وتی نوکیں سلاھانی سر ءَ بلوچانی زور ءَ یکّیں جاگہ  ءَ ھلاس بہ کنت۔ ءُ مریاں وت اے سوب انگریزاں دات۔ مریاں گوں بامردی ءَ جنگ کُت بلے ھمے جنگ ءِ نیام  ءَ سے سد ءَ گیش سرمچارانی نمیران بیگ ءُ ھپت سد ءَ گیشتر مردم  ءِ ٹپّی بیگ ءَ پد آھانی زور انچوش بھر ءُ بانگ بوت کہ ایشی ءَ پد ھچ جنگ نہ بوت ءُ سردار ھَیر بکش ھان مری ءَ وتی ماملہ انگریز ھاکم ءِ سر ءَ یل دات ءُ آئی ءِ ھر گپ ءِ منّگ  ءَ تیار بوت۔

جون 1918  ءَ یک مزنیں جرگہ یے ءَ کہ انگریزانی پلہ مرز ات، سردار ھَیر بکش ھان مری ءُ مری ٹکّ ءِ بگیر ءَ سکّیں مزنیں گامگیج چست کُت۔ جنگ کنوکیں مجرم گپت ءُ سکّیں سزا اِش دات۔ بلے سالے ءَ پد درستیں سزا کم کنگ ءُ سردار ھَیر بکش ھان مری ءُ آئی ءِ ٹکّ ءَ را شاہ بکشی (عام معافی) دیگ بوت،  چے ءَ کہ آ وھد ءَ جھانی جنگ ھلاس بیتگ اَت ءُ نی پرنگی لشکر ءِ واست ءَ سپاھیگ برتی کنگ ءِ زلورت نیست اَت۔

سردار ھَیر بکش ھان مری بلوچ راجدپتر ءِ انچیں مردمے کہ آئی  ءِ دیمونیانی نکش کدی گار نہ بنت۔ آئی ءَ پرنگی ھاکمی ءِ برجاہ دارگ ءِ واست ءَ بلوچ راج ءِ ھمکاری گوں ترْندی ایر جَت ءُ ایشی ءِ راہ  ءِ دیم  ءَ کنٹگ جوڑ بیت۔ بلے یک راستی یے پدّر کنگ ھژدری اِنت۔ آ ایش اِنت کہ انگریز لشکر ءِ بگیر ءَ جنگ ءِ تہ ءَ مری ٹکّ ءِ لھتیں بجّارانی مُتبرانی کردار بیھال کنگ نہ بیت۔ آھاں جنگ ءِ پڑ ءَ بلوچ  ءِ گیرت ءُ ننگ ءُ نام  ءِ ھاتر ءَ وتی جان ھم کربان کت۔ میر ھُداداد بجّارانی مری ءَ گوں وتی دو سرمچاریں براتانی ھواری  ءَ ھڑب  ءِ جنگ ءَ گوں بامردی جنگ کت ءُ نمیران بوت اَنت۔ ھمے وڑ ءَ میر شربت ھان بجّارانی مری جَزم ءُ توکل ءِ چیدگ اِنت۔

گْوش اَنت وھدے انگریز ھاکم  ءَ سردار ھَیر بکش ھان مری بکش اِت ءُ آئی ءِ سرداری یک برے پدا برجاہ کُت گڑا دربار ءِ تہ ءَ انگریز ھاکم ءَ جار جت ءُ گْوشت کہ من ءَ ستک اِنت کہ دیمتر ءَ سردار ھَیر بکش ھان مری برتانیا ءِ ھاکم ءِ وپادار بیت ءُ کدی آئی ءِ زور ءِ دیم ءَ اوشتگ ءِ کوشست نہ کنت۔ ایشی ءِ سر ءَ سردار ھَیر بکش ھان مری ءَ گْوشت کہ من ءَ ھم ستک اِنت کہ دیمتر ءَ برتانیا ءِ ھاکم کدی بلوچانی برتی کنگ ءِ لوٹ ءَ نہ کنت۔

سردار ھَیر بکش ھان مری 1925 ءَ سیوی ءَ بیران بوت۔

روان اِنت

دســــتـــــونـــــک

دســــتـــــونـــــک

ممتاز یوسف

کیچ ءِ چنال ءِ موسم برّ ءِ کھیر ءِ موسم 
موجیں دلءَمئے ساچیت دوستءِ زھیرءِموسم

تئی شیریں دروشم ءِ تہ برجاہ انت ماھکانی 
کل ءِ دپ ءَ ھوں تئی بیت عشق ءِ پکیرءِموسم

تانکہ نہ سمبھ ایت تئی گیوار کلشانیں
بد بھتیانی ھست انت پمّا لکیر ءِ موسم

مھرنگ ترا رضا انت چہ مئے دل ءِ جھان ءَ 
ھرچی اگاں بہ لوٹ ئے ھرچی بہ زیرءِموسم

چو عومر ءُ مُرید ءَ کیّا ءُ توکلی ءَ 
ممتاز جھان ءَ مان ایت تئی یات ءُ گیر ءِ موسم

شئیرے چه جلال ملکشا ( کرد )

شئیرے چه جلال ملکشا ( کرد )
ترینوک : کریم بلوچ - تهل
&&&&&&&&&&&&&&&

منی شئیراں

 پـُـل کرته

و شهر ءِ جنکاں

آهان ءَ گواپ گواپ 

 وتی دل ءِ دوستان ءَ ٹیکی داتگ انت !

بلے هچ وهد

جنکے نیهت تاں بگوئشیت :

جلال تو وت پرچا 

اینچو دلگران و گمبارئے ؟

ترجمه‏ء فارسی :خالدبایزیدی(دلیر)

شعرهایم

گل درآوردند

دختران این شهر

دسته دسته شان کردندو

هدیه ی دلدارنمودند

اماهرگز!

دختری نیامد

که بگوید:جلال

توخودت ازچه اینهمه

اندوهگین وغمباری؟؟!!

اصغر زهیر ءِ چارده آزمانکک

اصغر زهیر

‏‏‎

.1شیتان
رمضان ءِ ماہ ءَ جمعہءِ نمازءَ پیش، امامءَ نمازیانءَ سرپد کنانءَ گشت کہ "نزیک نزیکءَ بہ اوشت ات،وتی سرپانی تہءَ شمگ یلہ مہ دئے ات.پرچاکہ شیتانءَ شمئے شمگاں پترگءُ اوشتگءِ موہ رس ایت".
"گہار کو! زانا شیتانے نہ انت کہ شما وت گش ات کہ رمزانءَ شیتان جیل کنگءُ دریاءَ چگل دئیگ بیت،ءُ اے انگہ مئے سرا نہ کپیت؟"
پُشت پُشتءَ اوشتاتگیں دہکان شمبئےءَ نماز یلہ داتءُ نرنڈانءَ چہ مسیتءَ درکپت.

.2بیر
آ ماں ورنائیءَ دگرانی پَلُّکاں سر کشگءُ آہانی آرتانی تہءَ دست مان کنگءَ آدت بوتگ.
سورءَ پد یک روچے آ چہ وتی لوگانی پشتی نیمگا پہ کارےءَ مان ترگءَ ات تہ دیست ئِے کہ چہ ہما جنکاں ،یکےءِ برات آئیءِ پَلُّکءَ سر کشگءَ انت.

.3وش منّی

ماہ گلین آدینکءِ دیما نشتگ اتءُ وتی لنٹاں سُرکی مالگءَ ات،یک اناگت ءَ آئیءَ را وتی چُکءِ شترگءُ کپگءِ ہما ندارگ یات اتک تہ پدا ٹہک دات ئِے.
بل ئے ٹہک دئیگ ءِ ساہتءَ آدینکءَ را بدءُ رِد ءَ لگ اِت..
"آڈال گوں آدینکیءَ، تو منی دپءِ دنتاناں چیر دئیگءَ ئے،تئی ہیالءَ من پیراں؟ ؟

.4وت پرستی
بازارءِ چار راہءَ مردم یک جاہے چپءُ چاگردءَ مُچ اتنت،چہ دورءَ بشام ءِ چم پراہاں کپت انت تہ دمانءَمیدان بوت کہ بلکن ہیرات انتءُ من پشت کپت آں.
نزیک رس اِتءُ مچیءِ تہءَ راہ کنانءَ پتراِت تہ دل ئِے ایر نشتءُ نرنڈانءَ چہ مُچیءَ درکپت کہ من بزانتیں لاشے کپت،وتی پاد درد نہ داتگ اتنت.

.5چم کُٹ
دہکان ھدادات ئی گٹگ ہشک بوتگ اتنتءُ پہ وامداریءُ بزگی مرت،آئیءِ جنازہءِ سرا متبر علیءَ جار جت کہ اگں دہکان ءَ را کسےءِ وام پِر بوتگ،گڑا پہل ئِے بہ کنئے کہ ایشیءِ مُزّ ءَ ھدا شمارا دومی جہانءَ دنت.
بل ئے چہ کبرستانءَ درآہگءَ پد، آئی ءَ وتی دہکانءَ را الوت کنانءَ گشت کہ منی دوسیر اسپستءُ سیرے جَوءِ زر پرئِے بوتگ آں،آئیءِ چُکءِ گوشانی جنئگءَ بے ہیال مہ بو.

.6پرّامشت
آئیءَ ہمک سہب چہ لوگءَ درآہگءَ پیسر، کجام نہ کجام نامگےءَ گوں وتی جنینءَ مان اتکءُ ماتءُ گہاری زاہءُ بدءَ اوں چکءُ پد نہ بوت.چکانی دیم پہ دیم بہ بیت یاکہ باپشت،آئیءَ پُشتءُ دیم نہ چاراِت.
یکروچے آئیءَ چہ کارءَ واتر کتگ ءُ لوگءَ پہ بے تواری سر بوتگ ات،تہ دیست ئِے کہ آئیءِ پنچ سالگیں بچکءَ دیم گوں دیوالءَ کتگءُ جنگءَ انتءُ آئیءِ داتگیں زاہاں گوں چچ ایں زبانءَ پرّامگءَ انت.

.7بئی مان
"او،واجہ! منءَ کمے دیمترا بر گوں"آئیءَ منی پاد
برمش اش کت انت تہ منءَ توار کت ئِے.
من کور دستءَ گپتءُ رہادگ بوتاں،کمے دیما شتاں تہ آئیءَ منی دست ژپ اتءُ کوکارءُ بدءُ بُلءَ شرو بوت.
"منی زراں دُزگ لوٹ ئے،منءَ کجا برگءَ ئے ؟ بئی مان"۔

.8بری الزمہ
"بس!نوں من بری الزمہ آں"مزنیں شاعرےءَ نوکباہندےءِ دو شئر شرکنانءَ دست چست کت انتءُ چرائیءَ چہ وتی جان چُڑائینگ لوٹ اِت.
"من زانتگ کہ چہ منی شاگرداں تو چہ درستاں گیشتر نام درکارئے"
چیزے وھدءِ گوزگءَ پد وھدے نوک باہند ءَ پہ وت مزنیں نام یے درآؤرت.تہ یک روچے گوں آئیءَ دچار کپان ءَ ہما مزنیں شاعرءَ گوں آئیءَ ہمے گپ درشان کت انت.

.9کور
دواءِ ورگءِ لہتیں دمانءَ پد آئیءِ تیوگیں جان در رِچانءُ لپّڑ لپّڑ بوان بوت.
ماھ گنج، ہیبتان ءَ گوں دواہاں سوزکیءَ کتءُ ڈاکٹر دلشادءِ گورءَ برت.
ڈاکٹر ءَ چارِاِتءُ جست کت کہ چے بوتگ ئِے.
ہبتانءَ گشت جانءِ درد کتگ اے دوا وارتگ ئِے.
ڈاکٹرءَ دوا چاراِتءُ دست سرا کت انت ءُ گشت ”کور!اے دوا جان دردءِ نہ انت، ایشیءِ میاد اوں ھلاس بوتگ...

.10دلوت
آ دیوالءِ دیما نبشتہ ات:"ادءَ مِس مہ کن". منی چماں روک مان ات، بل ئے دلءَ توکل نیست ات کہ آئیءَ کور بہ کناں کہ اے مسیتءِ دیوال انتءُ مِس پلیت ئیں چیزے.
من ابیدءِ وٹّ گرگءَ وتی آنجگ بستءُ راہ گپتاں.

.11نشان
من آئیءِ راہءِ سرا اوشتاتگءُ آئیءَ را چارگءَ اتاں۔ داں دور دورءَ چماں کار کت، آ روان ءُ وشبواں پشت گیجان ات۔ چماں اندیمیءَ پد من ارادگ کت کہ واتر آں۔ منی سرئے زرمبشءَ گوں چم زمینءَ کپت اَنت داں چاراں منی پادانی دیما آئی ءِ پادءِ تراولیں نشان پشت کپتگ اَنت۔

.12یات 
مرگءَ چہ پد دوستریں مردماں منا ھاکانی باہوٹ کتگ اتءُ گریوگی چمان لوگءَ واتر کنگءَ اتنت۔بل ئے منءَ آہانی سرا سک کندگ پیداک اَت۔پرچاکہ چراہانی سربوھگءَ پیسر من لوگءَ ساڑی اتاں۔

.13کوٹِک
آئیءِ مرد چہ دوریں مساپتءَ واتر لوگءَ اتک ۔ تہ کمپانءِ پُتِرگءَ گوں دیست ئِے کہ دوئیں چکانی ہمراہیءَ دگہ چُک یے اوں گوں آہاں گوازیءَ اِنت۔
”منی چک اے نُنّو کئی اِنت“؟چکانی گلاشءُ دروتءَ پد پتءَ وتی مستریں جنک کہ نوکی ہپتمی سالءِ تہءَ ات،جست کت ۔
”ابّا! اے منی ماتءَ بہا زرتگ“آئیءِ جنکءَ وتی لنککانءَ ترکینان ءَ گشت۔ءُ پت ھشک ء ھدا ات۔پرچاکہ آئیءَ نُنکءِ چمانی تہءَ وتی جنکءِ شبینگ دیستگ ات۔

.14پنچ سرمچار
تیرانی توار گیشتر ترند بوان اتنت۔آہاں چہ مرگءِ ترسءَوتی پس یلہ دات انتءُگیڑءُ پیشانی تہاچیرٹپگءِجہداِش کت۔
سہبءَ ھالتاکاں ہمےھال تالان بوت کہ جوانمردیں لشکرءَپنچ سرمچار سَکِٹ کتگ۔
چہ شنگ بوتگیں عکساں پنچ کسانکیں سرمچارکہ آہانی تہا دو جنلکءُ سےبچلک اتنت، پاداں شپادءُ لیگاریں گُد اِش گورا ات۔گیڑءِ کشءُ گوراں تنّگیں ماتءَ را ھون وارینگءُ سجدہ کنگءَ اتنت۔
اصغرزہیر

ما پَرچا چو بَرباد اِیں؟

آبِد آسکانی -------------
ما پَرچا چو بَرباد اِیں؟
⇩!⇩؟⇩!⇩؟⇩!⇩؟⇩!⇩؟⇩
مَنی بیلاں
مَنی بْراتاں
گُهاراں
دُتّگاں ءُ مکّهیں ماتاں
شُما سسّا کُتَگ هِجبَر
شُما هِجبَر هَیال کُرتَگ
کِه ما پَرچا چو بَرباد اِیں؟
چی ءَ پَشتکَپتَگ اِیں پُشت ءَ ؟!
رویں ءُ مِنزل ءَ نَه رَس اِیں
وَتی جِند ءِ گُلیں زِید ءَ
چَه کَرناں زور ءِ چَمدار اِیں؟!
جِهان ءِ زِندَگیں ءُ آگَهیں راجاں
زُمین ءُ آزمان ءُ زِر وَتی کُرتگ
زُمین اِش پوّت ءَ
باگیں بَهشتے جوڈ کُتَگ مَرچی !
زر ءَ مانشانتَگ اِش لُنجیں
دِل ءَ ئِے دِرّان ءُ بُرّان اَنت
ماں آزمان اِش پَدَگ بَستَگ !
اِے هور ءُ گوات
اِے ماه ءُ روچ
اِے اِستار نیلّیں آزمان ءِ
پَه اِیشاں چُکی لیبُو اَنت
نی بیا کِه مَن تَرا بِہ گُوش آں !
اِے راز ءَ چیر ءُ پِهنامیں
بِه کَشّ گوشانی پُکّیاں
ءُ گوشدار گوں دل ءِ گوشاں
ما زانت ءُ زانگ ءُ رُژن ءَ چِه ناسَرپَد !
هُنر مَئے مُلکی مُرگے نَه اِنت
اِے وانگجاه
اِے دانِشجاه
اِداره رُژن زانتانی
هُنر جاه سائینس ءُ کَمپیوٹَر
اِے اِنٹرنِیٹ جهانگِیریں 
اِے مئیگی چیز نَه اَنت بِیه ءَ
گوں ما سیادی اِش نیست دوُر ءَ !
اِے گون اَنت آگهیں راجاں
کِه ما آیانی چَمدار اِیں
ءُ مارا 
رُژن ءُ زانت ءِ اِے وَڈیں چیزانی جاگاه ءَ
چِلِیم ءُ چَرس ءُ چَنڈوُ گوں !
جَگر شِنگین ءُ پُپ ساڈیں
شراب ءُ بَنگ ءُ تَریاک گوں !
تباهیّانی بُن ءُ بُنیاد
ءُ هِیروِن گوں !
نپَسگیرین ءُ بے پِیریں
پمِشکا ؟!
اَے مَنی هَمبَل
جِهان ءَ مارا رَمبینتَگ 
گُشاد گامیں
پَه آیاں اِے جِهاں جنّت 
ءُ پمّا اِے جِهاں جُهَندُم 
گُڈا
کَلام ءَ دئے اِے تَریاک ءَ 
بُسوچ هَپت آس ءَ اِے هِیروین ءَ
چِلیّم ءُ چَرس ءُ چَنڈوُاں
بُکُورّا هَپت زر ءِ لُنج ءَ
شراب ءُ بَنگاں جُهُندُم کَن
اَگاں لوٹ ئے کِه هَمگام بَئے
گوں دُنیا ءَ وَکاب بالیں
مُراد ءِ مِنزل ءَ سَر بَئے
مَه بَئے مُهتاج هِچ کسّی
گُڈا
یَلدئے اِے کورکِشکاں ءُ بِہ گِر تو مادنیں راه ءَ
َمَنی بیلاں
مَنی براتاں
گوهاراں
دُتّگاں ءُ مکّهیں ماتاں
شُما سَسّا کُتَگ هِجبَر
شُما هِجبَر هَیال کُرتَگ
کِه ما پَرچا چو بَرباد اِیں؟
چی ءَ پَشتکپتگ اِیں پُشت ءَ
رَویں ءُ مِنزل ءَ نَه رَس اِیں
وَتی جَند ءِ گُلیں زِید ءَ
چَه کَرناں زور ءِ چَمدار اِیں؟

                                      *****

چــاربــنـــد

چــاربــنـــد

زندگ انت آواں که زندگ انت نام اش

گون دروتان - یات ، بیت هر گام اش

چو سهیل آتک و ، بامگواه رپت انت

رَند پَد اش راجاں ، مَلّ انت هَزّام اش

کریم بلوچ _ تهل

مــرادانی کــوش ( سمین )

مــرادانی کــوش ( سمین )

^^^^^^^^^^^^^^^^^

کوش مردانی تو کدیں کائے 

ژند بالاد انت 

دَؤر ءِ تهلانکاں

انگر اش کرتگ تاتواں زند ءَ

نامی ملا انت و تاتویی کِرد انت 

تاتواں بــِلّ تو ، رَستریں دیه انت

نئے سر ءَ زان انت نئے بُن و سُد ءَ

تو گوئش ئے جُڈال ءِ چه پدریچ انت .

،

کوش مرادانی 

منی بهار بے رنگ

روله ءِ داب ءَ منی جگر ریش انت 

تو کدین کش ئے 

نوک کن ئے یاتاں

تو منی مهر و مارگ ءِ رنگ ئے 

هم توئے زیمل ، و واهگ ءِ چَـنگ ئے 

تو کدیں کائے 

پُل شهید ءِ ڈیه ؟

،

کوش مرادانی 

الّم ءَ تو زان 

راج منی بژنیگ ، جند بژنیگاں

مهر و تئی وش آتک په مرادیگاں ...

                      کریم بلوچ _ تهل

                        21.06.2016

                    هارکپ . یو

زاناں که داد ، آزاتی انت

اوپار - دل ءِ آرامی انت

لیکن نبیت پــلــیــں مرید

دل داگ کنت دَؤر چاکری

هونیگ سَـد مـُـلا یـَـزید

«ما دی گوں دَؤر بندءَ مڑوں»

دَرور په ما شیریں مجید

سوباں په راه گں بیت تلار

دروتے دیانی چو حمید

؛

برشکیت روچ مئی الّم ءَ

هَک ءَ وتی چَک نئے پدی

رُمبیت راج گوں سرمچار 

زاننت روچ انت مئے ودی

هــونی یـیـں ڈل ، ملا و میر

په زنبے ءَ هست انت هَڈی

زاناں که داد ، آزاتی انت

نندگ بزان بس انت سَدی

کریم بلوچ - تــَـهــل

18.06.2016

هارکپ . یو .