« پهره روتاک » « روزنامه پهره »
ادبیات بلوچ« پهره روتاک » « روزنامه پهره »
ادبیات بلوچنــَــتـُــرســیـں گــُــد دوچ
چـُـکانی دیوان گریم ءِ براتاں
---------------- -------------------
تـَرینـــــــوک : کریم بلوچ _ تـَهـل
نــَــتـُــرســیـں گــُــد دوچ
هست ات یک گددوچے _ دَرزی اے _ یگبرے آ وتی گـُـد دوچی ڈکان ءَ کار کتگ و ژند بیتگ ات ؛ یگبرے وتی ڈکان ءِ دَروازگ ءِ نزیک _ نزینک _ ءَ جنینی آوازئی اِشکت :
- مربا ، په بهای ءَ مربا !
گــُــد دوچ چه تاگ ءَ _ کِیکـَڑای ءَ _ سر کـَش اِت و توار ئی کت :
- مهروانیں جَنین آدم ، بیا اِت ادان ؛ من شمئی مربایانی گِراک اوں .
سودا کنوک وتی گِرانیں سَپت ءَ زُرت و چست کـت و چه دَرزی ءِ ڈکــان ءِ مــزنــیــں پَدَکانکاں _ پَدْانکاں _ کـَشّـاں و گــُــد دوچ ءِ ڈکان ءَ آرت انت و گــُــد دوچ ءِ دیما وتی مربا و نباتاں ایر کت انت .
گــُــد دوچ هم مربایانی یک یک شیشگان ءَ زُرت ، دپگر پاچ کت انت ، بو کـَشّـِت انت و آهر ءَ گوئشتی :
- منا چه ایشی ءَ سئے چَمچه بدئے .
بها کنوک چه ایشی که آئی چو کم زورَگ انت ، سَکّ هَیران بیت ، بلے نون چون ئی به کتیں ، مربای ءِ سئیں چمچه ئی دات انت و وتی سوداگری ءِ رَندا شـُت .
گــُــد دوچ گوں مربای ءَ نان ءِ چـُنڈے _ ٹـُـکرے _ ءَ لـَگاشت و چَرپ کت و چارپادگ ءَ اِیر کت .
- هـَؤ ، اے پیرام ءِ کار ءَ کـُٹیناں ، گـُـڑان وَران ئی . _ گوں وتا هبر کنان ءَ گوئشت ئی .
مربایانی بو ءَ چه ، چه هر نیمگ ءَ مَکِسک _ مـَـشّ _ بال کناں آتک انت . گــُــد دوچ زهر گِپت و مَکِسْـکانی گوانک جَت و نِهـِـرّ دات :
- برو ات و گـُم بـَئـیـت .
بلے مَکِسک آئی ءِ گپاں وا سَرپَد _ سوهَو _ نه بیت انت و انگت _ هنگت ، هَگـَت _ مربایانی بـُرزَگ ءَ بال کنان اتنت .
گـَرمسَریں گـُد دوچ ، گدے آهانی نیمگ ءَ چَنڈینت ، چه آئی ءِ گـُد ءِ چَنڈپینگ ءَ هَپت مَکِسک یکجاهی مُرت انت و جهل ءَ ڈگار ءَ کـَپت انت .
- هپت دانگ یکپارَگی ! هِچ وَهد چو نه بیتگ ! _ گــُــد دوچ گوں هَیرانی گوں وَت رَٹــان ات . _ سرجمیں دُگنیا _ دنیا _ پیکه ایشی ءَ بزانت .
گــُــد دوچ پر وَتا نوکیں پوستی _ چَرمی _ سُرین بَندے ٹهینت و آئی ءِ سرا ڈلـَک ءَ نِبِشت ئی :
« دَست ءَ یـگبرے چـَنـڈیت هـَپتانی ساه ءَ بـَنـد ایت »
گــُــد دوچ وتی نوکیں پوستی سُرین بند ءَ بَست و شُت که جهان ءَ هال به دَنت و پَریشی که پدا بــِرمه گـَرد ایت ، ٹــُکــُرے پنیر ئی هم زُرت و کیسگ ءَ کت . لوگ ءَ مـُرگـَلـُک ئی هم دیست ، آئی ئی هم گِپت و کِیسَگ ءَ مان کـُت .
شَهر ءَ چه دور پک گـُـوَرے ءَ ، گــُــد دوچ تـُرسِناکیں بَلاهے _ گـُرو * _ اے دیست . شُت و آئر ئی سَلام دات :
- سِلامالـَیـک ، من رواں که دنیای ءَ پر وتا مال و مِلکتے وَدی بکنان ، بارین تو نه لوٹ ئے که منی همراه به رَوئے ؟
بَلاه چه لاگر ، ڈانگری و کم جونیں گــُــد دوچ ءِ هبر کِـٹـِی کِـٹـی کـَند اِت و گوئشت ئی :
- تو پیکه بد شانسیں گـَنوکیں مَردَلـُکے به بئے !
گــُــد دوچ آئی ءِ تهلیں هبراں نه مـَرّینت و تا وهدے که زندگ ات و ساه ئی هست ات جواب ئی دات :
- بچار که منی سُرین بند ءَ چے نبشتگ ، گــُـڑان تو زان ئے که من کے اوں .
بَلاه ، پوستیں سُرین بَند ءِ نبشتانک وَنت انت و پگر ئی کت که گـُد دوچ گوں یک دَستے ءِ چـَنـڈینگ ءَ ، هَپت مردم کـُشتَگ انت . هِچ داب ءَ باور ئی نه بیت که په گِندَگ ءَ چشین لاگر و هَڈی ئیں مـَردَلـُکے بتوانت چشین شهزور و زورمَندیں مردمے به بیت . بـَلاه دِلا کـُت که گــُــد دوچ ءَ به چکاسیت . ڈونکے _ دوکے _ زُرت و هَنچی پــِرِهت _ پــِرِنچت _ که چه ڈوک ءَ آپ پــِٹ ات. و گــُــد دوچ ءَ گوئشت ئی :
- تو اے کار ءَ کـُت ءَ نه کن ئے !
گــُــد دوچ چه کِیسَگ _ کِیتو _ ءَ پَنیر ءِ ٹــُـکـُـر ءَ کَشّ اِت و هَنچی پــِرِهت که چه پنیر ءَ ، پنیر ءِ شِـیـر چـُـرّ اِت انت .
اے کار ، بَلاه ءَ په آئی ءِ ڈڈی ءَ دِلجَم نه کـُت . بلاه ، ڈوکے چِت و دور دور ءَ سَٹ اِت و گــُــد دوچ ئی گوئشت :
- نین بارین وتا به چـَـکاس .
- جوان انت ، مزنیں گپے نه انت ، گــُــد دوچ مـَنّ اِت . _ بلے تو وت دیست که تئی ڈوک آهر ءَ ڈگار ءَ کـَپت .
گوں اے گـَپ ءَ آئیا چه وتی کیسگ ءَ مـُرگـُک ءَ کـَش اِت و آزمان ءَ بال دات . مرگـُک وتی آزاتی ءَ وَش و گـَل ات ، پـورّ ئی کـُت و آزمان ءِ دل ءَ ، چه چماں اَندیم بیت .
- نون اگں تو چشیں پر زور و شهزورے ئے ، بیا و کمک بکن که اے دِرَچک ءَ چِست بکن اوں .
بلاه اے گپ ءَ گوئشت و مَزنیں بید ءِ درچک ئی پیش داشت .
- بیا گوں دل ءِ واهگاں ، تو درچک ءِ بـُنڈ و چِرَکاں بزور ، من درچک ءِ شاهڑ و تاکاں زوراں که گِیشتر و گِران تِر انت ._ گــُــد دوچ جـَواب دات .
بَلاه شـُت دیما و نه دیست ئی که چون گــُــد دوچ ٹــَـال و شـَاهڑانی نیام ءَ نِشت .
چـُنت دَمان ءَ رَند ، بلاه گوئشت :
- من دَمبُرتَگ بیا که یک دَمانے آرام به کن اوں .
گــُــد دوچ هم هما دمان ءَ پیش چه ایشی که بلاه بگندیت ، چه درچک ءِ شاهڑاں ایر کـَپت و یک کسانیں شاهڑے ءَ گِپت تا که پیش بداریت که گوں بلاه همزور بیتگ و بلاه ءَ گوئشت ئی :
- چو که من گِند اوں ، تو چو که تو وت پگر کنگ ئے ، زوراک و زورمَند نه ئے !
آ شُت انت دیما تا که پیر
- اُڑے تو پر من ٹالے ءَ هم داشت ءَ نه کن ئے !
گــُــد دوچ آئیا پسو دات :
- الـّم انت که من توان اوں ؛ من هاسکار چو درچک ءِ شاهڑانی گون ءَ بال کت ، بلے نون تو جهد بکن بارین تئی گون ءَ بیت .
بلاه جهد کت که چه درچک ءِ برزگ ءَ سِٹ به کنت ، بلے یکیں پادئی درچک ءِ شاهڑے ءَ بند گِپت و هما داب ءَ درچک ءَ لونج بیت .
همے وهد ءَ بادشاه گوں وتی مردماں چه هَمودان گـُـوَزان ات ، تا که لونجیں بلاه ئی دیست پول ئی کت :
- ادان چے بَیَگ انت ؟ شما چے کنگ اِت ؟
گــُــد دوچ هما دمان ءَ باشاه ءَ سلامے دات و گوئشت ئی :
- شمئی بادشاهی ءِ اجازت ءَ ، هچ هاسیں کارے من نه کتگ و نه کنگ اوں ، من تهنا اے دیهیں بلاه ءَ که مردم ئی تَنگ کتگ انت ، گِپت !
بازیں سالے اے بلاه ، دَمَگ ءِ مردمان ءَ دِلسیاه و دلتنگ کتگ ات . بادشاه هم ائیا اے کار ءِ بَدَل ءَ ، سـُهر _ سَونا _ ءِ کیسگے داد دات .
اے هبر که چون نترسیں گــُــد دوچ ، تُـرسناکیں بلاه ءَ گِپتگ و بندیگ کتگ ، گوات ءِ داب ءَ سرجمیں دگنیای ءَ شِنگ و تالاں بیت . چو گــُــد دوچ نامدار ، ایمن و زَرّواجهے بیت و وتی زندمان ئی په وَش و آرامی ءَ دیما برت و په مردم نیکی کناں بیت .
٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭
٭ - بــَــلاه :
مری - بگٹی مردماں ، بــَلاه ءَ « گــَـوْر » ءَ گـوئـشـنـت . ماں بازیں جاهے وهداں « گرو » گوئشگ و کارمرز بیتگ که مرچاں شموشگ بیتگ و بیگواه انت و تهنا اے جمله ءَ من اشکتگ که « هنچینے که گرواں کـَید ءَ کـَنت » بزان هنچینے که نا کـتـگـیـنـاں هم کنت . مری بگٹی ءِ گـَـؤر ءِ برابر ءَ دگه گــَورے هست که مرچاں بلوچاں ، هندو و سکان ءَ گوئشنت . البت بلوچستان ءِ بازیں کوهنیں هدیره و قبر هست انت که باز دراج و مَزن انت _ دو متر و دو متر ءَ چه گیش هم بَینت په دَرور زابل ءِ خواجه کوه ءَ _ که بلوچ اش گـَورانی قبرستان ءَ گوئشنت .
گـَؤر ، بلاه و گرو ءِ گالاں ، پهک په دِیه زوریں مردمانی باره ءَ کارمرز کنگ ، راست انت
