« پهره روتاک » « روزنامه پهره »
ادبیات بلوچ« پهره روتاک » « روزنامه پهره »
ادبیات بلوچشَهزاتیں بانُک « پانتا گیرو »
تـَرینـــــــوک :
ماں یک مُلکے ءَ یک وَژبهتیں بادشاهے هست ات که آئی ءِ نام « اِستپان » ات و سئے جـَنـِـک ئی هست ات .
آئی ءِ زندمان ءَ ، هر چیزے په آئی ءِ دل ءِ لوٹ ءَ بیتگ ات . بلے بادشاه استپان ءَ یک چیزے پریشان کتگ ات که آئیا مردین چـُـکے نیست ات .
مـَستریں جـَنـِـک که پت ءِ پریشانی ءَ سَهیگ بیت ، آتک و پت ئی گوئشت :
- من شمئی جنگیانی کمانداری ءَ کناں و شما چه منی کارپد ءَ وَش و بے پگر بئیت !
- نه ! منی شـَرّ رَنگیں جـَنـِـک ! جنگ زالانی کارے نه انت . _ پیریں بادشاه جواب دات .
- لوٹ ات شما منا به چکاس ات ! _ مستریں جنک چه وتی پت ءَ دزبندی کت .
- جوان انت ، بلے گوں همے شرط ءَ که اگں جَنگ ءِ پَڑ ءَ ترا جنینی و زالی پگر و هیالے گیر آتک و تو جنینانی داب ءَ پگر کت ، گـُڑان هما دمان ءَ سرجمیں پـَئوج ءَ بزور و لوگ ءَ بــِر گـَرد . _ بادشاه وتی جنک ءَ گوئشت .
رَند چه ایشی ءَ بادشاه وتی رازداریں کاردار ءَ توار کت و پـَرمات ئی ، جنگ ءِ وهد ءَ شهزاتیں جنک ءِ همراه به بیت ، بلے هر وهد که جنک ءَ ، زالی پگرے کت ، هما دمان ءَ لشکر ءِ پجّی ءَ واتـَـر به کننت .
راه ءِ یک بـَهرے ءَ شتگ اتنت که شـَکری نـَـلانی کِشار اش دیست انت .
- چونیں زَبـَردَستیں شـَکری نـَل انت ! چه آهاں باز جوانیں بندیک ریسَـگ ءَ بیت ! _ شَهزاتیں زال ءَ دررائینت .
هما دمان ءَ کاردار گوانک جَت :
- اِر گـَرد ! ما لوگ ءَ بــِـرگـَرد اوں ، تو جنینانی داب ءَ پگر کت . تو بندیکاں ریسگ ءَ لوٹ ئے !
دومی روچ ءَ ، دومی جنک ، بادشاه ءِ کِرّ ءَ آتک و گوئشت ئی :
- من جنگ ءِ پـَـڑ ءَ درکپاں و رواں . دزبندی انت که پئوج ءِ سروکی همائیا دیگ به بیت !
آئیا چه بادشاه ءَ سک باز دَزبندی مِنـّـَت و زاری کت که آئیا موکل بدنت که اے گرانیں کار ءَ وَت سَرجم به کـَنت .
آهر ءَ بادشاه ءَ دومی جـَنـِـک ءِ هَبـَر مَنّ اِت و زُرت . بلے گوں هما شرط ءَ که مَستریں گهار ءِ داب ءَ ، اگں کجام جاهے ءَ جنینی پگر ئی کت ، هما دمان ءَ پیکه سرجمیں لشکر ءَ به زور ایت و لوگ ءَ واتـَـرّ به کنت .
اے جَـنِــک هــم باز دور نه شُت . چـــه شَـــکری نلاں که په زیب رُستگ اتنت ، سرگوئست انت ، بلے وهدے که جنگل ءَ رَست انت و مان بیت انت ، دیست ئی که بــُیـد ءِ راستیں و شَتکیں درچکاں که باز زیبدار اتنت و ڈیوای ءَ چو بـَـلِت انت ، گوں زیبداریں ٹـال و شاهڑاں ، رُستگ اتنت ، چـُـپ بیت ئی نه کت . آهی کـَش ات و گوئشت ئی :
- اوه چونیں چـَـهـرے چه اے دِرَچک ءِ کـُـنٹ ءَ جوڑ ءَ بیت !
- شهزاتیں بانُک ! تو جنینی کارانی باره ءَ پگر کت . چـَهر ءِ باره ءَ ! لوگ ءَ واگرد کن ! _ کاردار ءَ گوانک جت .
سیمی روچ ءَ ، سیمی شهزاتیں بانک ، پیریں بادشاه ءِ کِـرّ ءَ آتک .نام ئی « پانتا گیرو » ات . و چه پت ءَ دَزبندی ئی کـُت که آئی ءَ بــِـلـّـِیت که لشکر ءِ پـَجّــی ءَ په جنگ ءَ دَر کـَپیت .
- نه _ بادشاه گـُٹ ءَ زور پردات و گوئشت ئی _ تو سَک ورنا ئے ! اگں تئی مَستریں گهاراں اے کار ءَ کت نه کت ، هچ داب ءَ تئی گون ءَ نه بیت . جنیناں مدام جنینی کارانی باره ءَ پگر ءَ کن انت و جنگ و جیڑه مردانی کار انت .
بلے « پانتا گیرو » وتی پت ءِ هبر ءَ په بیه نه مَنّ اِت و گوئشت ئی :
- تو چه بے دَری ءَ منا به چـَـکـّاس . چه منی چکاسکاری ءَ شما تاوانبار ءَ نه بئیت . من چه شما دَزبندی کناں که منا اجازت به دئیت که من به رواں . من شما را هچ داب ءَ سرجهلی ءَ نه هِلاّں !
آهر ءَ بادشاه ءَ دیست که دگه راهے هم نیست انت . و مجبوری ءَ مَنّ اِت ئی که « پانتا گیرو » هم وتی چکاس ءَ پیشداریت . بلے پدا گوں هما شرط ءَ که آئی ءِ گهارانی گون ئی کتگ ات .
« پانتا گیرو » جَنْـگی گــُداں گورا کت . زَهم و کـُلت ئی بَست انت . نین چو جنگی مردیں ورنا اے جاه ءَ آتک .
« پانتا گیرو » اپسے ءَ سوار بیت . لشکری زُرت و نـَزآرت و سیمسر و جنگ ءِ پـَڑ ءَ روان بیت .
آهاں پرزیبیں شکری نلانی کشاراں گوازینت انت. چه لـَد ءَ گوئست انت و سیمسر ءِ نزیک ءَ رَست انت ، بلے « پانتا گیرو » یک هبرے هم نه کت . « پانتا گیرو » په راستیں یک جنگی سروکے ات .
وَهدے که آهاں وشنیاتکیں همساهگ ءِ بَند و سیمسر ءَ رَست انت ، « پانتا گیرو » اول لوٹـت که وشنیاتکیں بادشاه ءِ گون ءَ گپ و هبر به کنت .
وشنیاتکین همساهگیں بادشاه ءِ نام « ماتیو » ات . آئی باز ورنا ، شَوْک و وش رَنگیں مردے ات . « پانتا گیرو » ءَ چه اولی گِدار و گِندُک ءَ باز وَش و دوست بیت .
بادشاه « ماتیو » ءَ هم دُژمنیں پَئوج ءِ ورناییں سروک باز وَش و دوست بیت . بادشاه ماتیو هم باز هُژیاریں مردے ات ، جنگی سروک ءِ مردیں بیگ ءِ سرا ، چه هما اول ءَ ناباور بیت و ماتیو ءِ شک همیش ات که پئوج ءِ سروک، وشنیاتکیں بادشاه ءِ یکے چه جنین زَهگاں انت که مردینی گـُد ئی گورا کتگ انت .
پر شی که ورناییں بادشاه وتی شَـک ءِ سرا دلجم به بیت ، « پانتا گیرو » ئی وتی ماڑی و کلات ءَ لوٹـائینت تا که به نند انت و هَـبَر به کن انت .
بادشاه ماتیو هنچو وتی مات ءَ هال دات که « پانتا گیرو » ءِ گندُک ءَ ، آئی ئی مان وتی ماڑی ءَ لوٹـائینتگ و داوت داتگ . و وتی مات ئی گوئشت :
- بادشاه استپان ءِ جنگی کماندار ، منی هیال ءَ مردینے نه انت ، بلکین آئی ءِ ورنا ییں جنک « پانتا گیرو » انت که مردینی گـُد و پـُچ ئی گورا کتگ انت .
- دل ءَ بدار و گم مه کن منی سَؤل و بادشاهیں بَچ ! چنت راه هست انت که ما بزان اوں که چون بارین اے جنکوے که مردینی دِریسی گورا کتگ یا نه ! تو وتی مهمان ءَ به بر وتی هتیارانی میدان و نشان جَنئگ ءَ . اگں جنکوے تئی هتیارنی باره ءَ ، ترا سر و سوجے هم نه کنت ، اگں مردینے به بیت ، آهان ءَ زورایت ، چار و بیچار هم کنت و بلکین سَر و سوجے هم بکنت .
بادشاه ماتیو وتی مات ءِ هبر زُرت ؛ بلے « پانتا گیرو » ءَ هم وتی پت ءِ شرط گِیر و یات اتنت ، په همے هاترا ، وتی هرکارے ءَ جوانی ءَ چاراں و پگر کنان ات . آئیا چو جنگی مردانی داب ءَ سرجمیں هتیاراں چارت و ٹـپـاس اتنت . زَهماں دست ءَ زُرتنت ، چارت انت ، دَپ ءَ دیست انت ، هتیاراں زُرت و نشاناں جت .
وَرناییں بادشاه ، اَپدا وتی مات ءِ کِرّ ءَ شُت و گوئشت ئی :
- من پگر ءَ کنان که اے شهزاتیں مئی مهمان ، بادشاه استپان ءِ ورناییں کاڑ انت . هر چــون که آئیا هـَتـیـارانی گــون ءَ مردیـنـانی داب ءَ لـَیب و گــوازی کت . من زاناں و دلجماں :
اپدا ماتیں آئیا لـَباس و تـَسلاه کت :
- تو آئیا باگ ءَ به بَر . اگں آئی جنکے انت ، هما دمان ءَ سُهر پلانی نیمگ ءَ رَؤت . اگن مردینے به بیت جازمین _ یاسمین _ ءِ کـَش ءَ رَوت و اوشتیت ، چه آئیا ٹـالے سِند ایت و وتی گوش بُن ءَ ایر ءَ کنت .
بادشاه شُت تا که گوں « پانتا گیرو » ءَ مان باگ ءَ تـَرّ و گـَردے به کنت .
« پانتا گیرو » وانندهیں جنِکے ات . آئیا کتاباں ونتگ ات و زانتکار ات که مردینان ءَ جازمین _ یاسمین _ ءِ بو وَش ءَ بیت . آئیا هم جازمین ءِ پُل ءِ ٹـالـُکے ءَ سِست و گوش بُن ءَ ایر کـُت .
ماتیو چَٹ هَیران و پَریشان ات و آتک وتی مات ءِ کِرّ ءَ و گوں گـَمزَدیں آواز ءَ وتی ماتی گوئشت :
- آئیا جازمین ءِ پـُلئ سست ، بلے منی دل پـَـک انت :
ماتیں دیست که آئی ءِ بَچ په راستی مِهریگ بیتگ ، په ایشی که آئی ءِ مهر به وَدّ ایت، آئیا دگه سوج ئی هم دات :
- آئیا تو آهری گـَشت ءَ به چـَـکـّاس . تو مروچی چه آئیا به لوٹ چاشت ءِ وهد ءَ تئی پَجـّی ءَ ، جان ءِ شودگ ءَ دریای ءَ به رَؤت . اگں جنکوے به بیت ، نه مَنّ ایت و تئی پجّی ءَ جان شودگ ءَ نه رَوت .
بادشاه ماتیو آئیا داوت دات و لوٹـت ئی . گوئشت ئی :
- بیا مرچی چاشت ءَ روان و دریای ءَ سر و جانے شوداں !
پانتا گیرو آئی ءِ چالاکی ءَ دَربُرت و زانت . گوں نُزهند ءَ پسو ئی دات :
- جی هـَو ، اے باز جوانیں گپے انت ، بلے بیا که مرچی دریای ءِ آپ سارت انت ، گهتر انت که باندات په جان ءِ شودگ ءَ دریای ءَ به رَواں !
و هما دَمان ءَ « پانتا گیرو » ءَ رازداریں کاردار ءَ توار کت که دَلهار تیزیں بور و مادِنے سَنج و تَیار کنت و کاگدے په آئی ءِ پت ءَ سرکن انت . کاگد ءَ چه بادشاه استپان ءَ همے دَزبندی بیتگ ات که هرچی زوت تر یک کاگد و چِٹے راه دئیت که : « بادشاه ءِ ناجوڑی سک دیما شتگ و بادشاه سک نگیگ انت و وتی مرک ءَ چه پیش لوٹیت که « پانتا گیرو » ءَ بگند ایت .»
ایدگه روچین ءَ ، بادشاه ماتیو وتی باگ ءَ ، دریای ءِ کـَش ءَ وتی مهمان « پانتا گیرو » ءِ وداریگ ات . هنچو که « پانتا گیرو » چه دور ءَ ودی بیت ، بادشاه وتی گـُد ءَ کـَشِت و آپ ءَ دَؤر کت . وَهدے که « پانتا گیرو » رَست ، گوئشت ئی :
- من چه راه ءَ رَستگاں ، هِـید اوں کتگ ، کـَمَڑک ننداں و هیداں هُشک ءَ کناں ، گـڑان آپ ءَ مان بَـیـاں !
بلے راستیں هَـبـَر همیش ات که « پانتا گیرو » وتی پت ءِ نـَپـَر و کـُلـَه ءِ رَهچار ات .
رَند چه چـُنت دَمان ءَ ، ماتیو اپدا « پانتا گیرو » ءَ توار کت که گـُداں کـَش و آپ ءَ دَؤر کـَن . بلے هما دَمان ءَ تیزیں اپسے ءِ سُرُمبانی توار اشکنگ بیت . سوارے باگ ءِ دَپ ءَ ایر کـَپت . کاگد ئی باگوان ءَ دات تا که « پانتا گیرو » ءِ دست ئی بدنت .
« پانتا گیرو » هما دمان ءَ کاگد ءَ اشتاپی ءَ پاچ کت و وَنت و دیم ئی « ماتیو » ءِ نیمگ ءَ گـَردینت :
- من سک بژنیگ اوں ، منا بَـرّیں و گـَندَگیں هـَبرے رستگ . منی پت مَـؤت ءِ نگیگیانی باهوٹ انت و لوٹیت که پیش چه مـَرک ءَ منا بگند ایت . من پیکه همے دَمان ءَ سَرگِراں و برواں . بادشاه « استپان » لوٹیت که تئی گون ءَ سـُهل و سـَلاه بکنت . اگں شما گوں اے هبر ءَ همتپاک ات ، گـُڑان شما مئی نیمگ ءَ بیا ات . ما شما را داوت دیوں و وَش آتک کنوں .
وَرناییں بادشاه ءَ ، دگه کجام دَگ ّ و راهے نیست ات ، « پانتا گیرو » ءَ چه سِدَگ آئیا وَش نه بیتگ ات بلے گوں دل نه کـَشّی ءَ ، گوں « پانتا گیرو » ءَ موکل ئی کت . چو تا آهر ءَ دلجم نه بیت که اے شهزاتیں جنکوے یا شهزاتیں مردے . بادشاه ماتیو په چـُشیں شهزاتیں کاڑے ءَ بندیگ بیتگ ات .
رند چه « پانتا گیرو » ءِ رَوَگ ءَ ، ورناییں بادشاه سک زهیراں گِپت و گـَمیگ بیت . مان بادشاهی ماڑی ءَ هنچو وَیل و سرگردان ات . هچ کار ءِ تَب ئی نیست ات . آهر ءَ شت هما کـَت و کوٹی ءَ که « پانتا گیرو » ءَ داشتگ ات . هـَمودان کاگد ئی دیست که چارپادگ ءَ ایر انت . کاگد ءَ نبشتگ ات :
« دوستیں ماتیو !
من شهزاتیں مردینے نیاں ، من شهزاتیں کاڑے اوں .»
بادشاه « ماتیو » چه گـَل ءَ بال ات . تـَتـک و سِـٹـُـک جـَنـاں شـُت وتی مات ءِ کِرّ ءَ و گوئشت ئی :
- منی مات ! من زانت ، من ترا گوئشت که « پانتا گیرو » جنکوے ، آئی ءِ جند اے گـپ ءَ مَـنّـِتـَـگ . ادان اے کاگد ءَ .
هما دمان ءَ لوٹـت ئی که آئی ءِ شاهی اپس گاڑی ءَ تیار بکن انت . نِشت وتی شاهی اپس گاڑی ءَ و « پانتا گیرو » و بادشاه استپان ءِ مُلک ءِ نیمگ ءَ تاچیناں بیت .
« پانتا گیرو » وهدے که لوگ ءَ رَست ، سرجمیں هالی وتی پت ءَ گوئشت انت که چون گوں زانتکاری ءَ آهانی رَد داتگ . گوں آهاں هور ، بلے باز نزیک نه بیتگ ، بلے پدا هم بَید جنگ ءَ سُهل بندی ئی کتگ .
آهانی گپ هنگت نه کـُـٹـتـَگ ات ، که کـَلات ءِ دَروازگ ءِ تِلینگوک ءِ ژِلینگگ ءِ توار بیت . چه دَروازگ ءَ مزنیں بادشاهی اپس گاڑی اے مان بیت . اے مهرجتین بادشاه « ماتیو » ءِ اَپس گاڑی ات .
هر دوئیں بادشاهاں نِشت انت . تران و سُهل اش کت و بادشاه ماتیو وتی دل ءِ مهرواری و بندیگ بُوَگ ءَ په « پانتا گیرو » درشان کت و گوئشت و آهانی سانگبندی ءِ لوٹـوک بیت . « پانتا گیرو » هم آئی ءِ سانگبندی گوں بادشاه ماتیو ءَ وَش ات .
چو آهانی سانگبندی بیت و آهاں سیر کت . بادشاه ماتیو وتی لوگبانُک « پانتا گیرو » ءَ زِرت و وتی بادشاهی ءَ بُرت و چو آهانی سهل و ایمنیں دراجیں زندے بنگیج بیت .
یک بـَرے پیرانسری ءَ ، دگه ورنائیں بادشاهے چه آئی ءِ همساهگاں ، په جنگ و مِڑ ءَ پاد اهت . همے سَوَب بیت که بادشاه استپان سک پریشان به بیت : « من هنون چون بکناں ، من وا پَــدَر انت که پیر و زَهیر بیتگاں . هم نادراهی ءِ باهوٹ اوں ، کے منی جنگیانی سروک ءَ بیت و جنگ ءِ پَڑ ءَ میدان داری کنت ؟»
