« پهره روتاک » « روزنامه پهره »
ادبیات بلوچ« پهره روتاک » « روزنامه پهره »
ادبیات بلوچ« ماوگلی » و شیرهان
چـُـکانی دیوان
ر . کیپلینگ
----------------
--------------------
تـَرینـــــــوک :
کریم بلوچ _ تـَهـل
« ماوگلی » و شیرهان
باز کوهنیں زمانگاں ، جنگلے ءَ پـلنگے هست ات که نام ئی « شیرهان
» ات . پهک چه آئیا تُـرست انت . شیرهان باز گـَـرمسـَرے ات و په کـَس ءَ
آئیا اَزاب _ رَحم _ نه بیتگ ات .
هما روچ که اے گـَپ بنگیج بیت ، شـُد شیرهان ءَ په شکار و دَپ
بوجے ءَ ، رود ءِ تـَـیـاب ءَ سـَر کـُت.
شیرهان ، جنگل ءِ درچک ، کاه و ڈنگرانی نیام ءَ جنزاں و دیما روان
ات که اناگت ءَ جنگل ءِ نیام ءَ ، چـُکـَـلـُکے ءِ گِریـوَگ ءِ تـَوار
ئی اِشکت . هـَیران و هـبـَـکـّـه بیت : « آدمی زات ءِ چـُکلکے ! _
شیرهان کـُـورّ ات _ چونیں جوانیں سوبے ! راستے که من تا هنون هچ کدین
چـُشیں چیزے نه وارتگ ، بلے گِندَگ ءَ باز وَشتام انت و وَرگ ءِ مـَئیل
ءَ گِیش ءَ کنت . چیزے که ستا کنگ کـَرزیت . من هنون آئیا وراں . »
بلے هما دَمان ءَ که آئیا لوٹـِــت که چـُکلک ءِ چـَـکّ ءَ دَؤر
به کنت ، یگبرے که سـئـے زوراک ، مـَزنیں و شیر واریں گـرک ، آئی ءِ راه
اش بَست و آئی ءِ دیما اوشتات انت :
- شیرهان اگں دِگه یک گامے دیما ایر کن ئے تو مِـرئے ، ادان مئی
میتگ انت ، زوت چه ادان دَر کـَـپ و برو !
پلنگ سئے مزنیں گـُرک ءِ مَٹ نه بیتگ ات . په همے هاترا هبر ئی
گوش داشت انت و بــِر گــَشت . بـَـلے کـَلام ئی وارت که وتی بیڑ ءَ
گـِراں .
همے وَهد ءَ گرکاں چـُـکـَـلـُـک ءَ هم چاران اتنت . ماتیں گـُرکے
یگبرے گوئشت :
- بیچارلـُـک ! جنگل ءَ یک و تهنا مـِـر ایت !
پدا ماتیں گرک ، ایدگه گـُرکانی چه بیم ءَ ، کـَپـْـتـَـگیں
بَچَـلـُک ءَ پناه دَیاں بیت و گوئشت ئی :
- من گوں دل ءِ مئیل ءَ ، آئیا وتی لوگ ءَ بَراں و رودیناں .
مردم ءِ چـُک ءَ وتی کِرّا دارگ ، اَدناییں گپے نه انت . چُشیں
فیصله اے ایوکی و تهنایی ءَ نه بیت . سرجمیں گـُرکاں ، اے باره ءَ پیکه
وتی هیال و لِـیکـَـه ءَ ماں گـُرکانی مزن دیوان ءَ به گوئش انت .
شپ ءَ وهدے که آزمان ءِ چاردهی ماه ءَ ، سرجمیں جنگل ءَ مانپوشتگ و
مهکان کتگ ات ، گــُرکاں وتی مزن دیوان ءَ یک کـَالے ءَ برجم کت . اے مزن
دیوان ءَ ابید چه گرکاں ، سیاهیں پلنگ و بـُـوْریں مَمّ هم هوار اتنت .
- اے بَچَـلـُـک ، کس ءَ تاوانبار نه کنت . آئی ءِ دست ءَ هچ چیز
ءَ نه بیت . البت جی هـَو ! پیکه دِلگوش بکناں که رند چه ایشی که مَزن
ءَ بیت بارین ما را پـُشـت ءَ کنت و دُژمن بیت یا نه ؟
بیت که وتی مردمانی نیمگ ءَ بروت ، و مردمان ءَ ادان بیار ایت و
آهاں ما را شکار بکن انت ! _ اے سیاهیں پلنگ ءِ گـَپ اتنت .
ماتیں گـُرک پسو دات :
- ما پیکه یک کارے بکنوں که مارا دوست بداریت و گوں ما دوست به
بیت ؛ په همے هاترا من آئیا وتی کِــرّا داراں و همے ذمه ءَ من وتی کوپگ
ءَ زوراں .
بوریں مَمّ هم دَررائینت :
- من هم آئیا جنگل ءِ کانود و رَهبنداں وانیناں و دَربرائیناں .
سیاهیں پلنگ گیش کت :
- اگں چوش انت ، گـُـڑان من هم آئی ءِ زورَگ و دارَگ ءِ گون ءَ
تـُپاک اوں .
چش گرکانی مزن دیوان و آهانی مهمانانی گِیشین بهر ، بَچَلـُک ءِ
دارگ ءِ اجازت ، ماتیں گـُرک ءَ دات .
ماتیں گـُـرک هم بـَـچـَـلـُـک ءَ « ماوگلی » نامینت .
چنت سال گوئست . ماتیں گرک ، وتی کار ءَ چه وَشنود و وَشدل ات . «
ماوگلی » گـُـرگانی چـُـکانی پـَجّـی ءَ رُست و مَزن بیت . آ هم زانوگر
بیت و هو ڈڈ و بهادُر ّ. گرکانی هم دوست اتنت ، چو وتی برات و سیادانی
داب ءَ . بلے « ماوگلی » سک زانگ و دَربَرَگ ءِ هدوک و لوٹـوک ات و جنگل
ءَ تـَـرّ و گـَرد ئی کت . چه جنجال و ڈکـّیاں که راه ءِ هر گامے ءَ گوں
آئیا هور و همراه اتنت ، نه تُرست .
سیاهیں پلنگ هم آئیا سر و سوج کت :
- دلگوش ءَ بدار ! اگں شیرهان ترا تهنایی ءَ بگند ایت ، پر تو
جوانی اے نگواهیت ! جوان هیال بکن !
- بـَـلے میریں پلنگ منی پُشت تو ئے ! گـُـڑان من چه چیا به تُرساں
! _ « ماوگلی » ءَ پلنگ ءَ جواب دات .
مَـمّ هم آئیا گوئشت :
- شادیـَـک _ بولو _ هم تئی سنگت بیت نکن انت . جوان انت که گوں
آهاں سنگتی مه کن ئے ! آهاں نا واننده انت ، جان دُزّ انت و هچ وَهد وتی
گـپ و هـَـبَـر ءِ سرا نه اوشت انت !
- بیت ءَ کنت ، بلے آهاں ما را جوانی ءَ کـَندیننت ! « ماوگلی »
وتی همتپاکی ءَ دَرشان کت .
هنگت آهاں همے باره ءَ گپ جنان اتنت که شادیکے دِرَچکے ءِ شاهڑے ءَ
وَدی بیت ، چه کوپڈای ءِ درچکے ءَ دانگے کوپڈا سِست و ممءِ سرگ ءَ نشانگ
گپت و سـَٹ اِت « ٹـَـهــْـک » ! و شادیک ءِ جِند هما دمان ءَ گار و
بیگواه بیت . « ماوگلی » وتی کـَندَگ ءِ دیما داشت نه کـُت .
'
دومی روچ ءَ هم بولو _ شادیک _ اپدا وَدی بیت انت ، هنون آهاں یک
رُمبے اتنت . آهاں آتک انت « ماوگلی » ءِ کِـرّا و گوئشت اش :
- لوٹ ئے که مئی کلات ءَ به گِندئے ؟ بیا که مئی پجّی ءَ رواں و ما
ترا پیش ئی دار اوں . ترا مئی پَـجّـی ءَ وَش ءَ بیت !
« ماوگلی » پگر کناں بیت . هیران ات : « بیت که مم ءِ هبر راست به
بنت و بولو سنگتی نکرزنت » بلے پدا هم وتی ءِ زانگ و زانتکار بَــیـَـگ
ءِ هوشام ءِ تماه ءِ هرجان بیت . پرچا که بولواں ، هِندیانی کوهنیں
کلاتے ءَ که هنون بیران و سدیاں پیش آبات بیتگ ، هـَنـد کتگ ات .
کوهنیں کلاتے که هنون لـُمبتگ و ڈالتگ و بیران ات . « ماوگلی » ءِ
دیریں واهگ ات که اے هَند ءَ به گِند ایت و بچار ایت . په همیش مم ءِ
گـَپ ئی شَموشت انت و بولوانی گون ءَ شـُت .
« ماوگلی » ءِ گار بیگ ءَ چه رند ، مم هما دَمان ءَ زانت که
شادیکاں سوبیں بیتگ انت که « ماوگلی » ءَ به ریـپـیـنـنـت و وتی جاه و
هـَنـکین ءَ به بَر انت . مَـمّ ، پلنگ ءِ شوهاز ءَ دَرکـَپت و وَدی ئی
کت .
- ما دوئیناں بولوانی مَـٹ ءَ نه بیاں . بولواں سک باز انت . راه
تهنا همیش انت که ما چه « کا » ی ءَ مـَدَت به لوٹـاں ! _ پلنگ ، مم ءَ
گوئشت .
« کا » سک بلاهیں مارے ات . وتی دژمنیں سهدار ئی گِپت و ایر ءَ
بُرت انت ! « کا » سک بیمناک و لاپکیں مارے ات که شادیکانی داب ءَ چه
درچکاں هم سرا کـَپت . په همے هاترا شادیکاں سَک چه « کا » ی ءَ ترست انت
.
« کا » وهدے که هالاں سئیگ بیت ، بے گِـیـشـیں گـَپ و هبرے تیار
بوت که پلنگ و مم ءَ مدت بکنت .
آهاں ، « ماوگلی » ءَ ماں جهلیں چاتے _ چاهے _ ءَ ودی کت که
هِندیانی بیران و لمبیگیں کلات ءِ نزیک ات .
« ماوگلی » گوئشت :
- بولواں منا ریپینت و بـَـٹــَـال دات . من شُدیگاں و منی جان چه
ٹـپـاں پـُـرّ انت . آهاں لوٹـت که منا وتی گلام و بندیگ بکن انت .په همے
هاترا من اش ادان بند کتگ .
« ماوگلی » ءِ پاداں چه ، « کـُبرا » ی ءِ مار پیچان اتنت و «
ماوگلی » گوئشت :
- من اے زهر داریں راج ءِ چه وت دور کنگ و گـَلِـّـینَـگ ءَ تنگ
بیتگاں و دَمبُرتگ _ و همے وهد ءَ پاد ئی شانت و مزنیں کبرای ءِ مار ئی
چه پاد ءَ دور سَــٹ اِت .
پلنگ گوئشت :
- تو آرام بـُـوْ ! من آهان ءَ ٹـَگـّیاں پیش ءَ داراں ! نون پیکه
جـِـهد _ اِشتاپ _ بکن اوں تا وهدے که آهاں پهک یکجاه مـُچ انت .
« کا » گوئشت :
- اے دگه منی کار انت .
« کا »ی ءَ اے هبر گوئشت و هما دمان ءَ سَکـّـیں جنگ و شِدَتے چـِست بیت .
« ماوگلی » ءِ سنگتان زوراک تِـر اتنت . تهنا شادیکانی تَچـَگ و
پـَد کِنزَگ ، آهان ءَ چه مرک ءَ رَکینت . آهانی راه دو اتنت یا آپ ءَ
وتا به سَٹ انت که اودان سیاهیں پلنگ گوں وتی تیز و کاٹـاریں دَنتاناں
آهانی دِرَّگ ءِ وداریگ ات یا تـَچاں دیم په بلاهیں مار « کا » ی ءِ نیمگ
ءَ برو انت که وتی گـُوالیں و بیمناکیں دَپ ئی پر آهاں پـَچ کتگ ات .
کم اتنت اگں کجام شادیکے چه لاپک و بلاهیں مار ءِ دَپ ءَ رَکـّت و دَرشُت .
چو « ماوگلی » رَکـّینـَـگ بوت و پریشانیاں کمتر بیت انت . سیاهیں
پلنگ وتی دیم ءَ « ماوگلی » ءِ نیمگ ءَ گـَردینت و گوئشت ئی :
- نون چون ، اُمیت انت که چه مرچیگیں تجربت ءَ تو زانتکارتر به بئے
! پگر کن که تو چینچو جنجال پر ما سئیناں جوڑ کت !
« ماوگلی » کـُـنـّــَـت بیت . وتی سر ئی جهل کت . بلاهیں مار « کا
» وتی لاپ مـُشت و هچ پگر ئی نه کت و گوئشتی :
- منی هیال ءَ هچ چشیں بدیں گپے نه بیتگ . شگر انت که ما وتی کار
ءَ سوبیں بوتیں . من وَش و راضیگ اوں . منی لاپ هنگت گِیشتر وَش انت .
« ماوگلی » دررائینت :
- مزنیں « کا » من تئی منتوار اوں . من تئی اے نیکی ءَ کدین نه شموشاں .
گرکانی مزن دیوان ءَ ، « ماوگلی » ءَ بـَـرّ و سِلـّیں گپاں وداریگ
اتنت . پیریں پلنگ شیرهان اپدا گرکانی هلاکهاں ودی بیتگ ات . هَنگت گندَگ
تر ایش که شیرهان گرکانی نیام ءَ جتایی و دُژمنی ودی کتگ ات .
پیریں گرکاں « ماوگلی » ءِ منوک و دوست اتنت ، بلے ورنایانی گپ ایش
ات که « ماوگلی » پیکه چه جنگل ءَ بروت وتی مردمانی نیام ءَ . آهاں نزانت
که شیرهان هما وهد ءِ وداریگ انت که کـَدین ماوگلی ءَ به دِرّیت و به
وارت .
سیاهیں پلنگ ، شیرهان ءِ دل ءِ هبراں سئیگ و زانتکار ات . گڑان «
ماوگلی » ئی لوٹـائینت و گوئشت ئی :
- برو مردمانی نیام ءَ و چه اودان سهر پلے بیار . بچار ئے بے
سهرپـُل ءَ میا ئے !
سهداراں آس_ آچش _ ءَ سهر پل ءَ گوئشت . شیرهان تهنا چه همے
سوچوکیں هتیار ات که ترستگ ات .
گوں تهاری ءِ مان شانگ ءَ ، « ماوگلی » چیرُکایی کـَـلـَـگے ءَ
رواں بیت . هنچو که هچ کس مه گِند ایت . چه اودان یک گـُڈولے چه روکیں
اِشکــَراں _ جـَـلاں _ پـُر کت و جنگل ءَ یاورت .
« ماوگلی » ، شیرهان ءَ ماں گرکانی مزن دیوان ءَ لوٹـائینت .
مـَزَن و دِراجیں روکیں لـَکــُـنـڑه ئی زُرت و گوانک ئی جـَت :
- شیرهان ! من ترا چه نترساں ! چه ادان هرچی زوت تر دورتر برو و
ایشی ءَ هم بزان که من دِگه گـَشـتے تئی پوست ءَ سِنداں و چشیں مزن
دیوانے ءَ پیش کناں !
شیرهان چه اودان تَچاں و دور داراں بیت . بلے اے گپ هم گرکانی نا
تپاکی و نا یکوئی ءَ گار نه کت ؛ بلکین آهانی نایکویی گیش بیت . سَـوَب
بیت که وَرنا چه پیریناں دور و دورتر به بنت . گڑان ماوگلی فیصله کت که
گِهتر انت که مردمانی نیام ءَ به رَوت .
« ماوگلی » ءِ اولی وَهداں ، مردمانی نیام ءَ باز جوان ات . تا
هنون آ هچ وَهدے ءَ اینچو ناراستیں گـَپ جنگلیانی باره ءَ و آهانی وَرد و
وَرَگ ءِ باره ءَ نه اشکتگ ات . اولسراں جـُهد کنان ات که مردمانی
ناراستیاں و نازانتیاں راست به کنت و بگوئـش ایت ۔ « ماوگلی » چه جنگل ءِ
رازاں ، و چه ایشی که چون گرکاں آئیا رودینتگ و مزن کتگ ، گوئشت انت ؛
بلے هِـچ کس آئی ءِ گپاں باور ءَ نه کت و نه مَنّ اِت . رَندا مَلـَـنــڈ
اِش کت . آ هم چـُـپ بیت .
رَندا گیشتر و گیشتر جنگل ءِ واهگدار بوت و لوٹــت ئی که جنگل ءَ
واتـَـرّ به کنت . چه وتی سنگتانی سِدَگ و جتایی ، چه وتی گـُرکیں مات ءِ
دوری ، پر آئیا سَک ات و پر آهاں زَهیریگ بیت .
مردماں آئیا پـیـش داشـت که چـون چـه گـُـوْرُم و گوکانی رُمب ءَ
وتا را به رَکینیت . « ماوگلی » اے دَروَنتاں _ درساں _ کار ءَ بَست و وت
جهد کنان ات گورُم و ساهداران ءَ تا که آهانی چراگ جاه که جنگل ءِ کـَش
ات به تاچینیت .
یکبرے جنگل ءِ کش ءَ ، « ماوگلی » دو ورناییں گرک دیست . گرکاں آئی
ءِ گِندُک ءَ آتکگ اتنت . گرکاں گوئشت :
- تو راست اتئے . ما رَد وارت که ترا تنگ کت و شیرهان ءِ هبران
زُرت و باور کت . شیرهان سـَکـّیں رَد و چارسد و بیستے . آئی وتی زبان و
لبز ءِ سرا نه اوشتیت . آئیا دو گرک کـَشت انت . اگں تو مئی پَـجّی ءَ
به بوتین ئے ، تو مئی وَندَه و بیڑ ءَ گِـپـت .
چو « ماوگلی » زانت و سرپد بیت که هـَو ، جنگل ءَ بــِرتـَـرّ اِت
کنت . هما زند و هما جنگلے که آئیا دوست ات . « ماوگلی » ، گرکان ءَ چو
گوئشت :
- شیرهان ءَ بگوئش ات که ادان به ییت . بگوئشیت ئی که من ادان یک و
تهنا اوں و آئی توانت که منا آرامی ءَ به گیپت و به وارت و من تا آ وهد
ءَ آئی ءِ آیگ و گِند گدار ءِ بَند و بَست ءَ کناں .
گرکاں هم پوره هما داب ءَ که « ماوگلی » گوئشتگ ات هما داب اش کت و
شیرهان اِش هال دات و گوئشت .
هنگت روچے نه گوئستگ ات که جنگل ءِ کـَش ءَ، شیرهانیں پلنگ وَدی
بیت . دلجم ات که ماوگلی ءَ کس و پُشتے نیست . پلنگ وتی سِــٹ کنـَـگ و
جـُمپ جـَنـَـگ ءِ تیاری ات که « ماوگلی » گوں مزاری گـُـرّگے وتی
گـورُّم ءَ آئی ءِ نیمگ ءَ تاچینت . پلنگ هم چالاکیں و تیزینے ات ، بلے
آئیا گورم ءِ سانڈانی سُــرُمبانی زراب و توار بے وار کت . دلتپرکهی هم
آئیا نگیگ کتگ ات . دگه نیمگے کـَلـّـگ ءِ بازیں بان و بُرزیں دیوالاں هم
آئیا دلاپ کتگ ات ... بلے گورم ءِ دیما هچ کس و هچ چیز داشت ءَ نه کت
شیرهان میاریگ ات و گورم زراب ءَ گوں رُمبان ات . گورُم آئیا گـَیْـرَه و
دَورَه کت . آئی ءِ گیره اش تنک و تنک تر کت و ترپت اش .
آهر سرا شیرهان گورُم ءِ سُــرُمبانی چیرا مُرت و هون و گوشتی هاک
ءَ هوار درنزاں بیت انت . چه آئیا هچ چیز پَشت نه کـَپت ابید چه پوست و و
دلپٹ و درآتکگیں ٹیلـَگاں که هـَـوْل ءَ چه در آتکگ اتنت .
پکائیں نامداریں سَرمَچـَنـڈ « ماوگلی » ات که وتی سـیـادیـں گرک و
سَـهـدارانی جنگل ءَ برتَرّ اِت . سیاهیں پلنگ و بوریں مم و براتیں گرکاں
آئی ءِ سرا پَهر بندگ اتنت و همے آئیا بود ءَ بکشات و دل ئی گـَـرک و
تِــیجار ءَ جـَت و وَژبهت ءَ کت .
وتی مزنیں سوب ءِ روچ ءَ ، آ زُبان کت که هچ کـَدین جنگل ءَ اَلَس
_ یله _ نه دَنت و چه جنگل ءَ دَر نـَـکپیت .
****************
دلگوش :
من « ببر » ءِ جاه ءَ ، پلنگ ءِ گال ءَ ماں اے رجانک ءَ کار مرز
کتگ . من چه « ببر » ءِ برابریں گال ماں بلوچی ءَ نزانتکار و ناسرپد اوں
! امیت انت که شهزانتیں استاد و وانوکاں منی اے نزانتکاری ءَ راست و منا
سر وسوج بکن انت .
منتوار شمئی تهلیں کریم
******************************
