« پهره روتاک » « روزنامه پهره »
ادبیات بلوچ« پهره روتاک » « روزنامه پهره »
ادبیات بلوچ« اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » و هـَپـت کـَسانـُـکـیـں مـَردَلـُـک
اے کسانکیں رجانک ، ٹـیـکی اے په منی بے دَروَریں همبل ، ورناییں عبدالباسط جان کریمزاده ءِ نام ءَ !
چـُـکانی دیوان گریم ءِ براتاں
---------------- -------------------
تـَرینـــــــوک : کریم بلوچ _ تـَهـل
« اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » و هـَپـت کـَسانـُـکـیـں مـَردَلـُـک
باز کـُوَهْنیں زَمانَگاں ماں ، هست ات یک مـَه دَروریں شَهبانُـکے . آئیا یک روچے ، تـَاگ ءِ کـَش ءَ یک چیزے دوچگ ات که اناگت ءَ سوچن آئی ءِ لـَنکـُک ءَ بـُـڈ اِت و وهدے که سوچن ئی کـَشّ اِت ، پــِـٹـے سُهریں هون ، کـَپتَگیں اِسپیتیں بـَرپانی سرا کـَپت _ پــِـٹ اِت _ .
اِسپیتیں بَرپاں ماں ، کپتگیں سُهر پُلّ رَنگیں هون ءِ تِرَمپ ، هَنچو پرائیا وَشرنگ و زیبناک ات که شهبانک ءَ ساه ءَ گوں آهے کـَش اِت و گوئشت ئی :
- اوه چون منی دل ءَ لوٹیت _ پـَیـت _ که منا جنکوے به بوتیں که دِیم ئی چو کـُوُش و بَرپ ءَ اِسـپـیـت به بـیـتـیـں ، لـُنـٹ ئی _ رَکّ _ ئی چو سُهـرپلّ ءَ سهر به بیتین انت و ڈکّــُمیں ماپر ئی چو ڈامبر ءَ سِیاه .
زوتی ءَ آئیا جَنِکوے بیت : پوستی چو بَرپ ءَ اِسپیت ات ، تـَـنـَک و کاگـَدیں لـُنٹ ئی چو سهر پُلّ ءَ سهر اتنت ، و ریزیں ماپر ئی چو شَپ و ڈامبر ءَ سِیاه اتنت . شهبانک آئیا « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » نامینت .
بَژنی گـَپ ایش انت که شـهـبـانـک بـیـران بـیـت و نه مَـنـت . رَند چه چـُنـت وَهـد ءَ ، بادشاه ءَ دگه سانگ و سِیرے کـُت . نوکیں شـهـبـانک ، کـَـلـّـَگی وَتگـَلایـیـں جَنُکے ات و هچ وَهد ءَ « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » ءِ نیمگ ءَ جوانی ءَ دِلگوش نه کت و مدام گوں ماتوئی چـَمّ ءَ چارگ ات .
آئی ءِ ماتو وتی گِـیـشـیـں وَهــد ءَ وتی جادویی آدیـنـک ءِ برابر ءَ نِشت و هر روچ ءَ جُست ءَ کت :
- تو منی آدیـنـک مـنـا بـــگـوئـش که اے جهان ءَ کـَے چه پـَهْـکاں گِهتر انت ، اِسیت _ بـَگـّی _ تر و شَر تِر انت ؟
و آدینک هر روچ آئیا پَسو دیان ات :
- تو منی شهبانک ، سرجمیں جهان ءَ شَرتِر ئے ، چه سرجماں اِسپیت تـِرئے و گـِهتر ئے !
چه آدینک ءِ اے جواب ءَ شهبانک ءِ دل وَش بیتگ ات ، البت نه مدامی ءَ . پر چا که ایدگه روچ ءَ هم ، اپدا همے جُـسـت ءَ چه آدیـنـک ءَ کـنـان ات . آئی ءِ مَـسـتـریــں تـُرس همیش ات که مه بات که آدینک چه آئیا شَر رَنگ تریں و گهترینے وَدی بکنت .
هما وَهدان « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » هم رُدان و مَزَن بَیـَان ات و هر روچ ءَ ، پـُلاّں _ گـُـلاّں _ و وَشرَنگ تر بیان ات .
یگبرے شهبانک مدامی ءِ پیما وتی آدینک ءَ جُست کنان ات :
- تو منی آدینک منا بگوئش که اے جهان ءَ کـَے چه پـَهْـکاں گِهتر انت ، اِسیت _ بـَگـّی _ تر و شَر تِر انت ؟
آئی ءِ آدینک هر روچی جواب ءِ بَدل ءَ گوئشت :
- تو منی شهبانک په زیب و رَنگ ءَ ، پر براه ئے ، بلے « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » چه پهکاں اِسپیت تر انت و گِهتر انت .
شهبانک هما دمان ءَ هنچو گـَرم گِپت که پگر ئی کت که « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » ءَ چون گـُم و گار به کنت .
چو شهبانک یکے چه شاهی شکاریان ءَ ، چِیرکایی لوٹــائـیـنـت و گوئشت ئی :
- تو « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » ءَ جَنگل ءَ به بَر و همودان هَنچین جاه ئی وَیل بکن که هچ داب ءَ چه اودان در کَپت و بــِرگـَشت مه کنت !
شِـکـاری « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » ءَ گــوں وت زُرت و بُــرت ئی جــنــگل ءَ ، آهـانی بادشاهی ءِ گـُڈسر و سیمسر ءَ ، دگه ژیـمـب و تـَهـاریں لـَد و جنگلے هست ات ، آئیا « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » ءَ همودان وَیل کت و وت گار بوت .
« اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » سک تـُرس اِت . لوٹت ئی که به گِریویت . بَلے اول ءَ آئیا جهد کت که پر وتی شَپ ءِ دارگ ءَ ، هَند و جاهے شوهاز و وَدی بکنت .
جَـنـگل ءَ روان بـیـت تا وهدے که یک داری سرپناهیں لوگـُـک ئی وَدی کت . دَروازگ ئی ٹــُکینت ، بلے کسے پسو ندات ، گڑان لوگ ءَ شُت و مان بیت .
دیست ئی که لوگ ءَ ، نان واری چارپادگے اِیر انت و چارپادَگ ءِ بُرزَگ ءَ هَپت هِیران _ ئیران ؛ گـَلاس _ اِیر انت . بـُرزَگ ءَ مان وابجاه ءَ هم هَپت تـَهـْتـُک هست ات .
« اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » هم ژَنــْد و ژَکـَل ات و هــم شـُدیــگ _ گـُژنه ؛ هــَــڈی _ . کـَمُـکے وَرَگ ئی وارت و یکے چه تـَهـتـُـکانی سرا وَپت .
شَپ ءَ هـَپـتیں کـَسانـُـکـیـں مـَردَلـُـک وتی لــوگ ءَ بــِرگـَشت و آتـک انت و وپـتـگـیـں « اِسـپـیـتـیـن بـَـرپـَـلـُـک » اش دیست که هنچو آرام وَپتگ و وَش واب انت که هـَپــتــیـں کـَسانـُـکـیـں مـَردَلـُـک نه لوٹ اِت که آئیا چه واب ءَ پاد کن انت .
ایدگه روچ ءِ پگاه ءَ ، آهاں « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » ءِ بـَژنی گـَپان ءَ گوش داشت انت و آهر ءَ پهک هوری ءَ گوئشت :
- مئی پـَجّی ءَ بدار . ادان هِچ کـَس تئی نه وَشّی ءَ ، وَش ءَ نه بیت .
آهاں پگاه ءَ کار ءَ روان بیت انت . کسانُکیں مردَلـُکاں مدام « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » ءَ گوئشت که دلگوش کن که هچ وهد ، دَروازگ ءَ په کـَس ءَ پاچ مه کن ئے . و گوئشت اش :
- شهبانـُـک سک ٹــَگّ و رِپکبازے انت .
شـهـبـانـک هَنچـُشینے هم هست ات . شهبانک چه وتی جادویی آدینک ءَ زانت که « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » جوڑ و دراه انت و کـسانُکیں مَردَلـُکانی لوگ ئی داشتگ .
شهبانک لوٹت که په یکپارگی چه « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » ءِ جَنجال ءَ وتا را به رَکینیت .
کـَلـّــَگی کـوهـنـیـں گـُد ئی گـُوْرا کت انت و مان جنگل ءَ شُت دیم په کـسـانُـکـیـں مَردَلکانی لوگ ءَ .
- چه منا تو سوپے په بهای ءَ بزور . _ آئیا « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » ءَ گوئشت .
سوپاں هنچو دلکش ، وَشرنگ و جوان اتنت که « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » وتی دل ءَ داشت نه کت و سوپ ئی په بهای ءَ زُرت .
سوپ ، بَلے زَهریں سوپے ات . هنچو که « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » آئیا گـَٹ گِپت ، هما دَمان ءَ ساه ئی بَند بیت و ڈگار ءَ کـَپـت .
وَهدے که بیگاه ءَ هـَپـتیں کـَسانـُـکـیـں مـَردَلـُـک لوگ ءَ بــِرگـَشت انت « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » اش دیست که بے ساه ڈگار ءَ کـَپتگ . پگر اش کت که مُرتگ و بیران بیتگ . سک باز پَدَرد بیت انت و باز باز اش گِریپت . آیانی دل هچ دابے نه لوٹ اِت و نه مَنّ اِت که آئیا کـَلّ به کن انت .
پرآئیا وت کانچی _ شیشَگی _ وابجاهے اش تَیار کـت . « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » اش کانـچـی وابـجـاه ءَ ایر کت و بـُرت اش مَـسـتـریں کوه ءِ بـُـلــّــُک ءَ و پر آئیا هَندے اش ٹــَهـیـنـت .
چه هما روچ ءَ اینگر ، هر روچ یکے چه هـَپـتیں کـَسانـُـکـیـں مـَردَلـُـکاں ، کار ءَ نه شـُت و آئی ءِ وابجاه ءِ پانَگ پان ات . بازیں سال و ماهے گوئشت انت، بلے هَنگت هم تو گوئشت که بَلکین « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » هنچو ، هنّوگ _ هَنّون _ وَپتگ .
یـگبـرے یک بے مَٹـّیـں وَشــڈولـیــں شهبچے وتی بور _ اپس _ ءَ سوار ات و کوه ءَ سَرکپت . کوه ءِ برزگ ءَ دیست ئی که کانچی وابجاهے ءَ ، بے مَٹـّیـں جنکوے وَپتگ .
« اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » هنچو بے مَٹ و دَروَر و وَشرنگ وَپتگ ات که شهبچ گوں وتی هما اولی گِندُک ءَ ، آئی ءِ مِهریگ و هـُـدوک بیت .
- منا شما اجازت بدئیت ، من لوٹاں که آئیا وتی پَجّی ءَ ، وتی ماڑی ءَ به براں . من گوں شما لـَبز ءَ کناں که من په آئی ءِ آرامی ءَ ، وتی وَس ءِ هر وَڑیں جهدے کناں . منا بید آئیا نه بیت . آئی منی ساه انت ._ شـهــبــچ چــه هـَپـتــیــں کـَسانـُـکـیـں مـَردَلـُـکاں دَزبندی کنان ات .
شهبچ ءِ چمانی ارس و دلی گوانک و توار ، هـَپـتیں کـَسانـُـکـیـں مـَردَلـُـکانی دل ءَ نرم کت و تیار بیت انت که وتی دلدوستیں « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » ءَ مهرواریں شهبچ ءِ مَیار بکن انت .
هنچو که شهبچ ءِ گـُلام و همراهاں ، « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » ءِ کانــچـی وابجاه ءَ چـَنـڈینت و چِست کت ، هما دمان ءَ چه « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » ءِ دَپ ءَ گـَسـتـگیں و گـَٹ چُتگیں سوپ ءِ ٹــُــکـّــُر دَرکـَپت و « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » چه وابا چِـست بـیـت . هنچو که « اِسـپـیـتـیـں بـَـرپـَـلـُـک » ءِ چمّ شـَوک و وشرنـگـیـں شـهــبـچ ءَ دیـسـت انت ، همودان آئیا وَش و دوست بیت . آهاں پدا سانگ و سیر کت . وَش و ایـمـنـیں زندے اِش بنگیج کت و په مردم نیکی کناں بیت انت .
*******************
://www.bankreceptov.ru/skazki/
