« پهره روتاک » « روزنامه پهره »
ادبیات بلوچ« پهره روتاک » « روزنامه پهره »
ادبیات بلوچرونــــالـــد ءِ بــَـچ
چـُـکانی دیوان انگریز ءِ گیدی آزمانک
---------------- --------------------
ترینـــــــوک : کریم بلوچ _ تـَهـل
رونــــالـــد ءِ بــَـچ
آهاڑ ءِ جـَـل و گـَرمیں پیتاپیں روچے ءَ سَئے شَهزات بادشاهی باگ ءَ لـَیب و گوازی اتنت .
باگ ءَ آهانی دلدوستیں گـُهار هم په تـَـرّ و گـَرد ءَ دَرکـَپت . وَهدے که کـَستریں برات ٹـوپ ءَ گوں وتی لـَٹ ءَ جـَت ، ٹـوپ بُرزگ ءَ هنچو بال کت که پـَهک چه چماں گار و اندیم بوت . آهانی شَهکاڑیں گـُهار تَتک که بَلکین ٹـوپ ءَ وَدی بکنت ، بلے بازیں وهدے گوئست و آئی ءِ جند هم بــِر نه گـَشت . براتاں وتی گهار ءِ شوهاز ءَ شُت انت ، هرچی پـَٹـت اِش ، ودی اش نه کـُت .
گـُڑان مَستریں برات سَرگِپت و شـَت نامداریں جادوگر « مِرلین » ءِ وَٹ _ کِـرّ _ ءَ . آئیا گوئشت ئی که چونکائی آئی ءِ گـُهار گار بیتگ . سوج ئی کـُت که هَـنّین که چون وتی گـُهارَلـُک ءَ ودی بکن انت ؟
- آئیا زَلور جناں وتی پـَجـّی ءَ بـُرتگ ؛ _ « مرلین » پَسو دات . _ و هَنّون آئی ماں جِنانی بادشاه ءِ تَهاریں گواتگر انت . ناترس تریں و سرمچار تریں شَهبَچ آئیا آزات و آجو کـُت کنت .
- من یا آئیا آجو کناں یا وَت مِراں ! _ مَستریں برات گوانک جـَت .
- نون دِگه راهے نیست . تئی گـُهار ءِ آزاتی زلوری انت ، _ « مرلین » جواب دات . _ بلے یک چیزے زانگ لوٹیت که چون اے کار کـَنـَـگ لوٹیت .
- من چه هچ وَڑیں بیم و نه وَشی اے ، یا وتی جان ءِ نـَدر کـَنـَگ ءَ نه تُرساں . « اِلن » ءِ مَستریں برات دررائینت . _ من په هر دابیں جُهدے ءَ تَیار اوں تا وتی گـُهـار _ وارک _ ءَ آزات بکناں . منا پیش دار و بگوئش که چون وتی گـُهار ءَ به رَکـّیناں .
« مرلین » ، وَرنای ءَ سَر سوج کت و گوئشت که آئیا چے کـَنـَگی و چے نا کـَنـَگی انت . ورنا هم پهک چیزان ءَ که جادوگریں « مرلین » گوئشان ات ؛ وَت هم گوئشان بیت ، تا که گهتر آئی ءِ پگر ءَ به ماننت . آهر ءَ مَستریں برات ، جادوگریں « مرلین » ءِ منت واری ئی گِپت و شُت .
زوتی ءَ « اِلن » ءِ مَستریں برات ، جِنانی مُلک ءَ روان بیت . آئی ءِ مات و براتاں لوگ ءَ پَشت کَپت انت و بازیں سال و ماهے آئی ءِ بــِرگـَردَگ ءِ وَداریگ بیت انت . بلے شهزاتیں مَستریں برات ءِ جند ءِ هال و هـَبر هم گار بیت .
آهر ءَ دَر میانی برات هم جادوگریں « مرلین » ءِ کِـرّ ءَ شُت و « مرلین » آئیا هم ، هما پیشی هبر گوئشت انت که مَستریں برات ئی گوئشتگ ات .
دَرمیانی برات هم سَرگِپت و شُت تا وتی گـُهار « اِلن » و مَستریں برات ءَ پـَد به جَنت . آئی ءِ کـَستریں برات و مات یک و تهنا لوگ ءَ پَشت کـَپت انت و آیانی آیگ ءِ رهچار و وداریگ بیت انت .
ماتیں و کـَستریں برات اپدا بازیں سال و ماهے آهانی آیگ ءِ وداریگ بیت انت . بلے آهاں چو هـُشِتـَـگیں آپ ءَ پـَهـک بیگواه بیتگ اتنت .
آهر ءَ کـَستریں برات ءِ باریگ بیت که آئی اش رونالد ءِ بـَـچ توار ءَ کـُت .
رونالد ءِ بَـچ وتی مات ءِ کِرّ ءَ شُت و چه مات ءَ دَزبندی ئی کت که آئیا وتی نیکیں دعایاں گون بکنت که دور و دراجیں راهے په وتی گهار و براتانی آجوئی ءَ سرگِران انت . شَهبانُک اول نه لوٹت و نه مَنّ اِت که رونالد ءِ بَچ چه اودان به رَوت . بلے شَهزاتیں رونالد ءِ بَچ گِریوان و دَزبندی کناں بیت .
آهر ءَ شهبانک آئیا اجازت دات . پـت ءِ تیزیں زَهم ئی هم دات که تیز و بـُـرّوکیں دَپ ئی په چیز ءِ جایـَـگ و گاجائیل کنگ ءَ هِینـّار و هـَڈی _ شُدیگ _ ات . آهر ءَ مات ءَ وتی نیکیں دعایاں وتی کسانیں بچ ءِ همراه و گوں کت انت که هر جنگ و شِدّتے ءَ سوبیں به بیت .
هما دَمان ءَ رونالد ءِ بَچ سَرگِپت و سَپر ءَ روان بیت . آئیا اول جادوگریں « مرلین » ءِ هونڈ ءَ شُت و چه آئیا سرسوج ئی گِپت :
- من چون وتی دُردانَگیں گهار و براتان ءَ به رَکیناں ؟
- اے ادناییں هبرے ، بلے هَنچو تهناییں گـَپے هم نه انت . _ جادوگریں « مرلین » گوئشت . _ په چـُشیں سوبے ترا دو گپ ءِ نیمگ ءَ دلگوش کنگی انت . یکے ایشی که ترا چے کارے کنگی انت و دومی ایشی که ترا چه کجام کاراں وتا را دور دارگی انت و ترا نه کنگی انت .
هما کار که ترا کنگی انت ایش انت : جنانی مُلک ءَ که رَست ئے ، هر هما کس ءَ که تئی گون ءَ دَپ کـَپیت و هبر کنت ، آئی ءِ سَرَگ _ سَـگـَر _ ءَ وتی پتی کاٹـار و زَهم ءِ گون ءَ به گـُـڈ ؛ تا وَهدے که وتی گهار ءَ ودی کن ئے .
هما کار که ترا په بند انت ایش انت : هِچـّی مه ور ، یک دَپے هم ؛ هِچـّی مه تِنگ ، یک گـُلـُمبے هم .
اگں جنانی مُلک ءَ تو یک گُلُمبے به تِنگ ئے یا یک ٹـُـکـُرے به وَر ئے ، تو زندگ نه مان ئے .
رونالد ءِ بَچ ، جادوگریں « مرلین » ءِ منّتوار بیت و وتی سَپر ءَ سَرگِپت و روان بیت .
ائیا بازیں شَپ و روچے شُت ، شُت و شُت تا که آهر ءَ دیست ئی که یکے چارپادگے ءَ نِشتگ و جنانی بادشاه ءِ اَپس _ بور ، مادِن _ ءِ پانگ پان و ساٹـوک انت . چه جِنّانی بادشاه ءِ اپس ءِ چَمّاں آس ءِ برانز دَرکپان ات . رونالد ءِ بَچ سَرپَد بیت که هـَو ، جنانی مُلک ءَ رَستگ و سَر بیتگ .
- جِنّانی بادشاه ءِ تـَهـاریں گواتگر کجانگـُر انت ؟ _ رونالد ءِ بَچ چه اپس دار ءَ پول کت .
- من نزاناں ، _ اپس دار پسو دات . _ برو دیما گوک پانے گِندَ ئے ، بلکین آئیا ترا پیش بدار ایت .
همودان ات که رونالد ءِ بَچ ءَ ، جادوگریں مرلین ءِ هبر گِیر _ یات _ آتک . هما دَمان ءَ وتی سَر واریں زهم ئی چه نیام ءَ کـَشّ اِت و یکـّیں شیکگ ءِ گون ءَ اپس پان ءِ سَرَگ ئی چه گـَردن ءَ جتا کت و چـَرْت .
ورنا دیما روان بیت . شُت و شُت تا که آهر ءَ گوک وال _ گوک پان _ ئی دیست که جنانی بادشاه ءِ گوکان ءَ چارینگ ات . جُست ئی گِپت :
- جِنّانی بادشاه ءِ تـَهـاریں گواتگر کجانگـُر انت ؟ _ رونالد ءِ بَچ چه گوک وال ءَ پول کت .
- من نزاناں _ گوک وال پسودات . _ کمے دیما تر برو ، مـُرگ دارے گِند ئے ؛ همائی بلکین بزانت .
همودان ات که رونالد ءِ بَچ ءَ ، جادوگریں مرلین ءِ هبر گِیر _ یات _ آتک . هما دَمان ءَ وتی سَر واریں زهم ئی چه نیام ءَ کـَشّ اِت و یکیں شیکگ ءِ گون ءَ گوک پان ءِ سَرَگ ئی چه گـَردن ءَ جتا کت و چـَرْت .
ورنا دیما جُنزان و روان بیت تا که یک پیر زالیں مـُرگ پان ئی دیست . چه آئیا سوج ئی کـُت :
- جِنّانی بادشاه ءِ تـَهـاریں گواتگر کجانگـُر انت ؟
- یک کمے دیما تر برو . تو گِردیں لوگ و بانے گِند ئے ، آئی ءِ چَپ و چاگِرد ءَ سَئے بَر ءَ چه روکـَپت ءِ نیمگ ءَ تُـرّ به وَر و سئے بَر ءَ به گوئش : « دَروازَگ پـَچ بئے ، دروازگ پَچ بئے . منا مان بَـیـَگ ءِ اجازت ءَ به دئے .» سئیمی گـَشت ءَ دَروازگ پاچ ءَ بیت و تو مان بیت کن ئے . _ مـُرگ پان پسو دات .
رونالد ءِ بَچ ءَ ، جادوگریں مرلین ءِ هبر گِیر _ یات _ آتک . هما دَمان ءَ وتی سَر واریں زهم ئی چه نیام ءَ کـَشّ اِت و یکیں شیکگ ءِ گون ءَ مـُرگ پان ءِ سَرَگ ئی چه گـَردن ءَ جتا کت و چـَرْت .
شهزاتیں ورنا دیما روان بیت . آهر ءَ آئیا گِردیں لوگ دیست . سئے بَر ءَ ، چه روکـَپتی نیمگ ءَ ، آئی ءِ دَؤر ءَ تـُـرّ وَراں و گوئشاں بیت : « دَروازَگ پـَچ بئے ، دروازگ پَچ بئے . منا مان بَـیـَگ ءِ اجازت ءَ به دئے .»
سئیمی گـَشت ءَ ، دَروازگ پـَچ بیت . رونالد ءِ بـَچّ ، چه دَروازَگ مان بیت ، دروازگ آئی ءِ سر ءِ پُشت ءَ ٹـَهک بَند بیت و آئی ءِ چـَپ و چاگرد ءَ شَپ ءِ سیاهی اے مانشانت .
وهدے که رونالد ءِ بَچّ ءِ چـَم ّ ، تهاری ءَ هیل کت ، آئیا دراجیں کریدورے دیست . آئی ءِ بان چه کانچی دابیں مرملین ڈوکاں اڈ بیتگ ات . دیوالاں چه نُگره و دگه پر بهاییں ڈوکاں ٹــَهـِتـَگ ات . لوگ ءِ موسُم دلکـَشیں موسُم _ مولـُم _ ے ات . تو گوئش ئے بهاری سَمینے اودان کـَشّـاں انت .
رونالد ءِ بَچ ، په کریدور ءَ دیم په بـُرزیں و پراهیں دَروازگے ءَ رَوان بیت . دَروازگ یک کمڑکے _ کـَمے _ پاچ ات .
وَرنا دروازگ ءَ پچ کت . دیست ئی که سَـکّ مَزَن و پراهیں بـَرانڈه _ هال _ ے . آئی ءِ بُرزیں بان ءَ، بـَؤر و زَنڈیں چـَپیلـَه اے داران ات . آهاں چه سُهر و نـُگره ٹـَهِتگ اتنت که گوں وَڑوَڑیں نـَکش و نِگاراں سِینگار بیتگ اتنت . چه دیوالاں دراجیں زیبناکیں پـُلّ که چه زُمُــّرد و آکوت و دگه وڑوڑیں پر بهاییں ڈوکاں جوڑ بیتگ اتنت ، لونج اتنت .
چه بان ءَ ، سُهری زَمزیلے ءَ چه ، مزنیں چراگے لونج ات . چراگ چه بے رَنگیں مُروارداں ٹهینگ بیتگ ات که لاپ ئی تراشتگ و هالیگ کنگ بیتگ ات . مُروارد ءِ نیام ءَ ، مدام تُـرُپوکیں سُهر رَنگیں ڈوکے تـُـرّ وَران ات .آئی ءِ روشنیں برانز ، سرجمیں لوگ ءَ وَش نما و روک کتگ ات .تو گوئش ئے رولـَه ءِ شـَرم رَنگیں سُهر چَکیں برانز انت که هر جاه ءَ شانگ انت .
همے مزنیں برانڈه سَکّ زیبدار ات . برانڈه ءِ یک کـَشے ءَ ،کسانیں بـُرزی و بَرمِکے ءَ یک سَکّ مَزن و پراهیں تَهتے اِیر ات که گوں نـَرمیں و سِینگارتگیں جـُـلاں جـُـلّ بیتگ ات . سینگارے که گوں ابریشمی دَسک _ دَسـَـگ ، بَندیک _ اں گیشیں کـچ و کساس ءَ زیبدار بیتگ ات .
جـُـلاّنی سرا آئی ءِ گهار نِشتگ ات و وتی ڈکـّمیں نـُـگره یی ماپر و مودان ءَ رَندگ و شـَـکّ کنگ ات . تو گوئش ئے سـُهر ءِ هم مَٹ اتنت . وَهدے که « الن » وتی برات « رونالد ءِ بَچ » ءَ دیست گوں پَریشانی پاد آتک و په آئی ءِ امباز ءَ چه تَهت ءَ ایر کـَپت . بَژن ءِ گون ءَ گوئشت ئی :
- تو پر چا ادان آتکگ ئے ؟ هر کـَه _ هر کـَس _ کِه ادان آتکگ ، چه ادان اپدا واتـَرّ نه بیتگ . هنون جِنـّانی بادشاه ءَ کـَیت و وَدی بیت . گـُڑان تو چِدان زندگ ءَ دَر کـَپت نه کن ئے !
گهار و برات زان په زان نِشت انت . رونالد ءِ بَچ سرجمیں هال گوئشت انت که چے بیتگ .
« اِلن » دیستگ ات که چون آئی ءِ براتاں ماں تَهاریں گواتگر ءَ آتکگ و مان بیتگ انت ، بَلے جِنـّانی سَکّ دِلیں بادشاه ، آهان ءَ جادو کتگ ات و آهاں همودان واب اتنت . مان سَکّ گِرانیں وابے ءَ بـُـڈتگ اتنت .
آهاں چیزے وهد ءَ گوں یک و دگر ءَ هنچو گـَپ و هبر و رَٹـان اتنت که اناگت ءَ رونالد ءِ بَچ مار اِت که سَـکّ شـُدیگ و تُنّیگ بیتگ . آ ئیا وتی گهار ءَ گوئشت که سک شُدیگ _ گـُژنـَـگ _ و تُنیگ بیتگ . چه آئیا دَزبندی ئی کت که چیزے آئیا په وَرَگ ءَ به دَنت . اے دَمان ءَ رونالد ءِ بَچ ، جادوگریں مرلین ءِ هبر شَموشتگ اتنت .
« اِلن » گوں گـُرسَت و رَنج ءَ وتی برات ءَ چار اِت و سَر ئی سُرینت . بلے آئی ءِ جِند هم جادو بیتگ ات . نتوانت ئی که وتی برات ءَ جادوگریں مرلین ءِ هبرانی ترانگ ءَ به گِیجیت .
هما دَمان ءَ گهاریں پاد آتک و چه بَرانڈه ءَ دَرکـَپت و دَمانے ءَ چه رَند گوں نان و کونزگے مَستگ _ بَستگ _ بــِرگـَشت .
رونالد ءِ بَچّ نـَگن _ نان _ ءَ زُرت . په ورگ ءَ هنچو تیار ات که پَهکاں یکیں دپار ءَ به وارت . بـَـلے هنچو که وتی گهار ئی چار ات ، سَرپـَـد بیت که پرچا و چونکا اودان آتکگ .
هما دَمان ءَ کونزگ ئی چِست کت و ڈگار ءَ سَٹ اِت .
- نه ، من نه یک ترمپے _ ترنپے _ تِنگاں و نه یک زَنبے دَپ جناں و وراں . تا وهدے که ترا من آجو و آزات مه کناں ! _ رونالد ءِ بچ وتی گهار ءَ گوئشت .
هما دَمان ءَ کسے ءِ پاد بــرمش _ تَوار _ و بُرزیں جاک آئی ءِ گوشاں کـَپت :
- « بو بو انت آدمی ءِ ، هر کـسے که تو به بئے ، زندگ تو چـِدان نه رو ئے .»
دمانے ءَ رَند ، مزنیں دَروازگ ءِ لاپ پچ بیت . بـَرانڈه ءَ جِنّانی بادشاه مان بیت .
- بیا گوں منا ماں دیمپدیمیں جنگے ءَ ! _ رونالد ءِ بچ گوانک جـَت و هما دمان ءَ وتی هون ریچیں زَهم ئی چه نیام ءَ کـَشّ اِت و جنانی بادشاه ءِ نیمگ ءَ که زَهم ئی چه پیش ءَ کـَشّتگ ات ، شُت .
آهاں چُنت ساهت ءَ گوں یک و دگر ءَ مِیلّ و مِڑان بیت انت . آهر ءَ ، رونالد ءِ بَچ ، جنانی بادشاه ءَ هـُجّ و مجبور کت که آئی ءِ دیمپدیم ءَ زانکوٹ به جنت .
جنّانی بادشاه زانکوٹ جت و چه رونالد ءِ بَچ ءَ دزبندی کناں بیت :
- منی سرا هَیر به کن . منا مه کـُش ، منا به بَشک _ بکش _ .
- من ترا نه کشاں و ترا بکشاں ؛ بلے اول ءَ تو منی گهار ءَ چه وتی جادواں به چـُٹـّیں . منی براتاں هم جوڑ و دراه بکن ، ما را پهک ءَ چه ادان کـَشّ درا و آزات بکن . _ رونالد ءِ بَچ چه جنانی بادشاه ءَ لوٹت .
- جوان انت ، هرچی منا بگوئش ات من هما کار ءَ کناں ، تهنا منا زندگ ءَ بلـّیت ! _ جنانی بادشاه دَزبندی کناں گوئشت .
رَندا آئیا شُت و چه وتی پیٹی ءَ بوتلے _ شیشگے _ دَرکـُت که آپیں سُهر رَنگیں دوا ئی مان ات . گوں هما سهریں آپین دوا ، آئیا رونالد ءِ بَچ ءِ براتان ءِ گوش ، پونز ، دَپ ، دیم ، لنٹاں ، گـَردن ، لـَنککاں ، چَرپ کـُت انت . هما دَمان ءَ آهاں چـِشـّـگے جـَت و په سار و جوڑ بیت انت .
پَـدا جنانی بادشاه شُت رونالد ءِ بَچ ءِ گهار ءِ نیمگ ءَ ، چونیں گپ و هبر ئی گوئشت و وَنت و دَم ئی کت . گـُڑان هر چاریناں چه بَرانڈه ءَ دَر کـَپت انت ، دراجیں کریدور ءَ چه گوئست و په مدامی ءَ چه تهاریں گواتگر ءَ دَر کـَپت انت .
رونالد ءِ بـَچ گوں وتی گهار و براتاں ، وتی لوگ ءَ بــِر تـَـرّت انت . وتی مات ءِ کـرّ ءَ . آهاں ایمن و په وَشّی ءَ تاں دیریں وهدے ءَ هوری و یکجاهی ءَ زندگ اتنت
